• Artykuły
  • Forum
  • Ciekawostki
  • Encyklopedia

    • Zadni Mnich

    Przeczytaj także...
    Język słowacki (słow. slovenský jazyk, też slovenčina) należy do zachodniosłowiańskiej grupy językowej. Językiem tym posługuje się ponad 6 mln osób – przede wszystkim na Słowacji i w należącej do Serbii Wojwodinie, gdzie jest jednym z języków urzędowych. Używają go także Słowacy mieszkający w Polsce, Rumunii, na Węgrzech, w USA i Kanadzie. W Polsce język słowacki mógł być zdawany na maturze jako jeden z języków nowożytnych.Dolina Piarżysta (słow. Piargová dolina) – górna część Doliny Ciemnosmreczyńskiej (Temnosmrečinská dolina) w słowackich Tatrach Wysokich, zajmująca dwa najwyższe jej piętra oddzielone od siebie progiem skalnym: trzecie z Wyżnim Ciemnosmreczyńskim Stawem i czwarte z bezwodnym kotłem lodowcowym. Również od niższego, drugiego piętra Dolina Piarżysta oddzielona jest progiem skalnym. Z trzech stron otoczona jest ścianami Cubryny (2376 m), Koprowego Wierchu (2363 m) i bocznej grani od Cubryny do Koprowego Wierchu. Od leżącej po polskiej stronie Doliny Rybiego Potoku oddziela ją główna grań Tatr.
    Morskie Oko (słow. Morské oko, niem. Fischsee, Meerauge, węg. Halas-tó) – największe jezioro w Tatrach, położone w Dolinie Rybiego Potoku u stóp Mięguszowieckich Szczytów, na wysokości 1395 m n.p.m.

    Zadni Mnich (słow. Druhý Mních, Zadný Mních, niem. Mönch II, Hinterer Mönch, węg. Barát II, Hátsó-Barát) – szczyt w grani głównej Tatr Wysokich o wysokości 2172 m. Jako jedyny z trzech Mnichów (pozostałe to Mnich i Żabi Mnich) nie jest widoczny znad Morskiego Oka (zasłania go Mnich), ale widać go np. z drogi nad Morskie Oko, z byłego parkingu na polanie Włosienica.

    Granica polsko-słowacka – granica między Rzeczpospolitą Polską a Republiką Słowacji istniejąca formalnie we współczesnym kształcie od 1 stycznia 1993 tj. od momentu rozpadu Czechosłowacji na dwa niezależne państwa. Przed rozpadem Czechosłowacji obecna granica ze Słowacją stanowiła jej część i miała prawie identyczny przebieg (w późniejszych latach dokonano drobnych korekt).Władysław Cywiński (ur. 12 sierpnia 1939 w Wilnie, zm. 12 października 2013 w Dolinie Złomisk) – polski taternik, przewodnik tatrzański, alpinista, inżynier elektronik.

    Ma kształt skalnej igły i jest jednym z bardziej charakterystycznych szczytów Tatr Polskich. Władysław Cywiński uważa go za turnię . Wznosi się pomiędzy Cubryną (2376 m) a Ciemnosmreczyńską Turnią (2142 m), na granicy polsko-słowackiej. Od Cubryny oddziela go Przełączka pod Zadnim Mnichem (2135 m), a od Ciemnosmreczyńskiej Turni Ciemnosmreczyńska Przełączka (ok. 2115 m). Od południa wznosi się nad Doliną Piarżystą, od północy nad Doliną za Mnichem. Północna ściana opadająca na Zadni Mnichowy Upłaz ma około 100 m wysokości. Na Przełączkę pod Zadnim Mnichem grań opada 30-metrowym uskokiem, który przy zejściu wymaga zjazdu na linie, zaś przy wejściu jest jednym z najtrudniejszych (VI) punktów grani głównej Tatr.

    Żabi Mnich (słow. Žabí Mních, niem. Froschmönch, węg. Békás Bárat) – szczyt w Tatrach Wysokich o wysokości 2146 m n.p.m., położony na południowym krańcu Żabiej Grani, na granicy polsko-słowackiej, pomiędzy zwornikowym Żabim Szczytem Wyżnim, oddzielonym Białczańską Przełęczą Wyżnią, a Żabim Szczytem Niżnim, oddzielonym Białczańską Przełęczą.Cubryna (słow. Čubrina, węg. Csubrina, 2376 m n.p.m.) – szczyt w głównej grani Tatr, widoczny znad Morskiego Oka na prawo od Hińczowej Przełęczy (2323 m) i Mięguszowieckiego Szczytu Wielkiego. Dalsza część grani to Zadni Mnich oddzielony od Cubryny Przełączką pod Zadnim Mnichem (widok na niego z okolic schroniska nad Morskim Okiem jest zasłonięty przez charakterystyczny wierzchołek Mnicha).

    W XIX wieku turnię nazywano Cukrową Skałą lub Głową Cukru. Żartobliwe nazwy juhaskie to: Organista, Mnichowa Baba, Mniszka. Nazwa rozpowszechniona na początku XX wieku to Mnich II czy Mnich Drugi. Obecną nazwę wprowadził Gyula Komarnicki (1909 r.), a w wersji polskiej – Mieczysław Świerz (1919 r.).

    Tatry Polskie (słow. Polské Tatry, niem. Polnische Tatra, węg. Lengyel Tátra) – część Tatr znajdująca się na terenie Polski. Dawniej używano nazw Tatry Nowotarskie, czasami również Nowotarskie Hale i Tatry Galicyjskie (Galizische Tatra). Jeszcze dawniej (w okresie przedrozbiorowym) używano także nazwy Tatry Sądeckie. Co najmniej od 1860 roku zaczęto powszechnie używać nazwy Tatry Polskie, a po 1900 używano już wyłącznie tej nazwy. Nazwa ta używana jest także w opracowaniach obcojęzycznych. Zazwyczaj oznacza ten sam obszar, co w polskim ujęciu, czasami jednak tylko część Tatr w obrębie wschodniej grani Świnicy. Mnich (słow. Mních, niem. Mönch, węg. Barát) – szczyt o wysokości 2068 m n.p.m. położony w polskich Tatrach Wysokich, w Dolinie Rybiego Potoku, powyżej południowo-zachodniego brzegu Morskiego Oka. Obok Mięguszowieckich Szczytów stanowi drugi charakterystyczny element otoczenia tego jeziora.
    Zadni Mnich od północy

    Z rzadkich roślin u podnóży Zadniego Mnicha występują bylica skalna i warzucha tatrzańska – gatunki w Polsce występujące tylko w Tatrach i to na nielicznych stanowiskach.

    W 1922 r. Wiktor Biegański kręcił na Zadnim Mnichu odcinek tatrzańskiego filmu Otchłań pokuty.

    Historia zdobycia[ | edytuj kod]

    Pierwsze wejście:

    Zofia Radwańska-Paryska (ur. 3 maja 1901 w Warszawie, zm. 24 października 2001 w Zakopanem) – botaniczka, taterniczka, pisarka. Żona i współtowarzyszka pracy Witolda Henryka Paryskiego.Wielka encyklopedia tatrzańska – encyklopedia wiedzy o Tatrach (tatrologii). Jest to fundamentalne dzieło znawców Tatr – Zofii Radwańskiej-Paryskiej i Witolda Henryka Paryskiego, którzy przez 60 lat chodzili po Tatrach i zajmowali się ich badaniem. Encyklopedia obejmuje całość problematyki tatrzańskiej. Zawiera wiadomości z topografii Tatr, historii, geografii, przyrody, turystyki, etnografii, geologii, taternictwa, a także zdjęcia, rysunki i mapy. Pierwsze książkowe wydanie pojawiło się w 1995, potem było jeszcze wznawiane w 2004. Obydwa wydania pojawiły się z 3 wersjami okładki: płótno, skóra i półskórek. Wydanie z 2004 ma 1553 strony. Encyklopedia wydana została w Poroninie przez Wydawnictwo Górskie. Ponadto wyszła wersja multimedialna na płycie CD-ROM. Zawierała ona łącznie ok. 6000 haseł, 1200 grafik (w tym panoramy), a także nagrania gwary i muzyki górali polskich i słowackich oraz 60 interaktywnych map graniowych.
  • letnie – Janusz Chmielowski i Klemens Bachleda, 13 września 1904 r.,
  • zimowe – Henryk Bednarski, Józef Lesiecki, Leon Loria i Stanisław Zdyb, 13 marca 1910 r.

    • Drogi wspinaczkowe[ | edytuj kod]

    Przez Zadni Mnich nie prowadzi żaden szlak turystyczny, znajduje się on jednak w rejonie udostępnionym do wspinaczki dla taterników. W. Cywiński o Zadnim Mnichu pisze: Turnia piękna, lita, urwista … Ze względu jednak na krótkość dróg wspinaczkowych ostatnio taternicy zwykle pokonują jednego dnia kilka dróg. Wykaz dróg:

    Henryk Bednarski (ur. 11 grudnia 1882 w Płocku, zm. 29 maja 1945 w Traunstein) – polski taternik, ratownik TOPR, narciarz i instruktor narciarski.Dolina za Mnichem lub Dolinka za Mnichem (słow. dolinka za Mníchom, niem. Mönchstal, węg. Barát-völgy) – zachodnie odgałęzienie Doliny Rybiego Potoku w Tatrach Wysokich, otwarte na kotlinę Morskiego Oka, tarasowe pustkowie skalne powstałe na skutek zaburzeń tektonicznych przed okresem ostatniego zlodowacenia. Dolina podchodzi pod Miedziane, Szpiglasowy Wierch, Cubrynę i Mnicha.
  • Z Ciemnosmreczyńskiej Przełączki. Jest to najłatwiejsze wejście. W zależności od wariantu I lub II w skali UIAA, czas przejścia 15 min,
  • Prawym filarem; III, 1 h. 15 min,
  • Kominem Głazków; V, 2 h,
  • Kompleks Stolicy; VII+/VIII–VI.2/VI.2+, 1h,
  • Droga Gromka; VI+–VIII, 1 h,
  • Prawą częścią ściany („Masowanie Kompleksów”); VII+/VIII, 30 min,
  • Droga Mroza; VII-, 4h,
  • Droga Motyki; V, jedno miejsce VI-, 1h,
  • Lewą częścią pd.-wsch. ściany i pd. krawędzią (droga Orłowskiego); VI, 1 h,
  • Prawą krawędzią ściany (droga Janowskiego); V+, 1h,
  • Prawym skrajem ściany (droga Nyki); VI, 1h,
  • Środkiem pd.-zach. Ściany (Wakacje w Tybecie); VII, 30 min,
  • Lewą częścią pd.-zach. Ściany; V, 1 h.

    • Przypisy[ | edytuj kod]

    1. ↑ Witold Henryk Paryski, Zofia Radwańska-Paryska, Wielka encyklopedia tatrzańska, Poronin: Wydawnictwo Górskie, 2004, ​ISBN 83-7104-009-1​
    2. ↑ Władysław Cywiński, Tatry. Przewodnik szczegółowy. Tom 8. Cubryna, Poronin: Wyd. Górskie, 2001, ​ISBN 83-7104-026-1​
    3. Grzegorz Barczyk, Ryszard Jakubowski (red.), Adam Piechowski, Grażyna Żurawska, Bedeker tatrzański, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2000, ​ISBN 83-01-13184-5​
    4. ↑ Witold Henryk Paryski, Tatry Wysokie. Przewodnik taternicki. Część IV. Walentkowa Przełęcz – Przełączka pod Zadnim Mnichem, Warszawa: Spółdzielczy Instytut Wydawniczy „Kraj”, 1951
    5. Józef Nyka, Skąd te nazwy? Zadni Mnich, 2001 [dostęp 2010-02-06].
    6. Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Czerwona księga Karpat Polskich. Kraków: Instytut Botaniki PAN, 2008. ISBN 978-83-89648-71-6.
    Skala trudności dróg skalnych – skala oceny trudności dróg wspinaczkowych ustalana i stosowana przez osoby uprawiające wspinaczkę skalną.Janusz Chmielowski (ur. 9 stycznia 1878 r. w Warszawie – zm. 26 kwietnia 1968 r. w Katowicach) – polski inżynier budowy maszyn, matematyk. Pracownik instytucji technicznych (hutniczych) i ubezpieczeniowych, redaktor naukowy wydawnictw technicznych. Jeden z prekursorów wspinaczki tatrzańskiej. Główny inicjator i współzałożyciel pierwszej polskiej organizacji taternickiej – Sekcji Turystycznej Towarzystwa Tatrzańskiego.




    Warto wiedzieć że... beta

    Klemens (potocznie, zdrobniale Klimek) Bachleda (ur. 13 listopada 1851 (lub też, jak podaje Wielka encyklopedia tatrzańska, w 1849 r.) w Kościelisku, zm. 6 sierpnia 1910 na Małym Jaworowym Szczycie) – góral i zakopiańczyk, przewodnik tatrzański, ratownik, członek Tatrzańskiego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego, pierwszy polski ratownik górski, który zginął tragicznie, idąc na ratunek człowiekowi w Tatrach.
    Wiktor Julian Biegański (ur. 17 listopada 1892 w Samborze, zm. 19 stycznia 1974 w Warszawie) – polski aktor teatralny, filmowy i telewizyjny, reżyser, scenarzysta i producent filmowy.
    Ciemnosmreczyńska Turnia (słow. Temnosmrečinská veža, Smrečinská veža, niem. Smrečiner Turm, węg. Szmrecsini-torony) – szczyt o wysokości 2142 m n.p.m. w grani głównej Tatr pomiędzy Zadnim Mnichem, od którego oddziela go Ciemnosmreczyńska Przełączka, a Turnią nad Wrotami oddzieloną Wyżnią Przełęczą nad Wrotami. Nazwa pochodzi od Ciemnych Smreczyn w Dolinie Koprowej.
    Leon Loria (ur. 5 listopada 1883 w Warszawie, zm. 8 kwietnia 1932 w Zakopanem) – polski prawnik, taternik, narciarz i podpułkownik lotnictwa.
    Bylica skalna (Artemisia eriantha Ten.) – gatunek rośliny z rodziny astrowatych. Według nowszych ujęć taksonomicznych traktowany w randze podgatunku (Artemisia umbelliformis subsp. eriantha (Ten.) Vallès-Xirau & Oliva Brañas).
    Witold Henryk Paryski (ur. 10 września 1909 w Pittsburgh w stanie Pensylwania, USA, zm. 16 grudnia 2000 r. w Zakopanem) – krajoznawca, taternik, przewodnik tatrzański i ratownik TOPR-u, alpinista, działacz ochrony przyrody, absolwent medycyny, autor wielu prac o Tatrach i Podtatrzu. Autor przewodnika taternickiego Tatry Wysokie oraz (razem z żoną Zofią Radwańską-Paryską) Wielkiej encyklopedii tatrzańskiej.
    Włosienica – niewielka polana na dnie Doliny Rybiego Potoku w polskich Tatrach Wysokich, położona na wysokości ok. 1315 m n.p.m., ok. 1,5 km poniżej Morskiego Oka, tuż na północny wschód od Szałasisk, pomiędzy Rybim Potokiem a obecną szosą do Morskiego Oka. Nazwa ma pochodzić od porastającej ją trawy, nazywanej przez górali włosienicą lub włósienicą.

    Reklama

    Czas generowania strony: 0.837 sek.