Historyczne logo WWW zaprojektowane przez Roberta Cailliau

Sir Timothy John „Tim” Berners-Lee

Pierwszy serwer WWW zrealizowany na komputerze NeXT

World Wide Web [ˌwɜ:ldˌwaɪdˈwɛb] (sieć ogólnoświatowa, światowa rozległa sieć komputerowa), w skrócie WWW lub Web – hipertekstowy, multimedialny, internetowy system informacyjny oparty na publicznie dostępnych, otwartych standardach IETF i W3C. WWW jest usługą internetową, która ze względu na zdobytą popularność bywa błędnie utożsamiana z całym Internetem, szczególnie przez początkujących użytkowników.

Historia[ | edytuj kod]

Brytyjski inżynier i naukowiec sir Tim Berners-Lee, obecnie dyrektor World Wide Web Consortium (W3C), 12 marca 1989 opublikował projekt oparty na ENQUIRE (aplikacji i bazie danych, którą stworzył na własny użytek w 1980). Przedstawił w nim dużo bardziej rozbudowany system zarządzania informacjami, który stał się zalążkiem obecnej WWW. Po jakimś czasie dołączył do niego belgijski naukowiec Robert Cailliau, z którym Berners-Lee współpracował w ośrodku CERN. 12 listopada 1990 opublikowali oficjalny projekt budowy systemu hipertekstowego zwanego „World Wide Web” (w skrócie: WWW, lub jeszcze krócej: W3), obsługiwanego przy pomocy przeglądarki internetowej, używającego architektury klient-serwer. Użycie hipertekstu umożliwiło dostęp do różnego rodzaju informacji poprzez sieć odnośników, tzw. hiperłączy – oglądając stronę internetową, użytkownik może podążać za zamieszczonymi na niej hiperłączami, które przenoszą go do innych, udostępnionych w sieci dokumentów lub innych stron internetowych. Początkowo „World Wide Web” został oparty na SGML-owej przeglądarce o nazwie „Dynatext”, opracowanej w ramach działalności Instytutu Badań nad Informacją i Wiedzą (Institute for Research in Information and Scholarship) Uniwersytetu Browna. „Dynatext” był projektem komercyjnym, licencjonowanym przez CERN – okazał się jednak zbyt kosztowny w używaniu dla szerszej społeczności (wówczas było to środowisko fizyków wysokich energii), bowiem przewidywał opłatę za każdy nowy dokument oraz za każdorazową jego edycję.

System informacyjny „World Wide Web” zaprojektowano, aby zbierać zasoby ludzkiej wiedzy i umożliwić współpracownikom w odległych miejscach dzielenie się swoimi pomysłami oraz zgłębianie wszystkich aspektów wspólnego projektu. W przypadku, gdy dwa projekty tworzone były niezależnie od siebie, WWW pozwalała skoordynować pracę naukowców, dzięki czemu obie prace stawały się jednym spójnym dziełem. Niniejszy projekt szacował, że służąca tylko przeglądaniu sieć rozwinie się w ciągu trzech miesięcy, a w ciągu pół roku użytkownicy będą mieli możliwość publikowania nowych materiałów i odnośników do nich, dzięki czemu system stanie się w pełni uniwersalny. Usługa została oficjalnie uruchomiona w grudniu 1990 roku.

Jako pierwszy na świecie serwer WWW, Berners-Lee zastosował komputer NeXT, na którym stworzył również pierwszą przeglądarkę o nazwie WorldWideWeb (zmienionej później na Nexus). Do czasu świąt Bożego Narodzenia 1990 roku Berners-Lee zbudował wszystkie narzędzia niezbędne do działania WWW: przeglądarkę WWW (która służyła również jako edytor), pierwszy serwer WWW oraz pierwsze strony WWW, opisujące nowo powstały projekt. 6 sierpnia 1991 roku zamieścił krótkie podsumowanie projektu „WorldWideWeb” na grupie dyskusyjnej alt.hypertext. Ta data jest również uznawana za debiut publicznie dostępnych usług w Internecie. Pierwszy serwer poza Europą został uruchomiony w Centrum Liniowego Akceleratora Stanforda (SLAC) w grudniu 1992. Zasadnicza koncepcja hipertekstu pochodzi ze starszych projektów z lat 60., takich jak: Hypertext Editing System (HES) utworzony na Uniwersytecie Browna, Xanadu autorstwa Teda Nelsona i Andriesa van Dama oraz oN-Line System (NLS) Douglasa Engelbarta. Nelson i Engelbart z kolei inspirowali się mikrokomputerem Memex, który w 1945 r. został opisany esejem pt. „As We May Think” Vannevara Busha.

Przełomem w projekcie było połączenie hipertekstu z internetem. W swojej książce pt. „Weaving The Web” („Tkając Sieć”) Berners-Lee wyjaśnia, iż wielokrotnie sugerował możliwość połączenia tych dwóch technologii, jednakże nikt wcześniej nie podjął starań w tym kierunku, w związku z czym postanowił wziąć sprawę w swoje ręce. Na potrzeby projektu autor opracował system ogólnodostępnych, unikatowych identyfikatorów zasobów sieci: „The Universal Document Identifier” (UDI) znany później jako Uniform Resource Locator (URL) i Uniform Resource Identifier (URI), język służący projektowaniu stron – HyperText Markup Language (HTML) oraz protokół przesyłania dokumentów hipertekstowych Hypertext Transfer Protocol (HTTP).

World Wide Web posiadała szereg cech wyróżniających ją spośród innych systemów hipertekstowych, które były wówczas dostępne, np. używał jednokierunkowych zamiast dwukierunkowych odnośników. Umożliwiało to użytkownikowi przełączenie się z bieżącego zasobu danych do kolejnego, bez potrzeby reakcji ze strony jego właściciela. W porównaniu do poprzednich systemów ułatwiło to wdrażanie nowych serwerów i przeglądarek, ale wprowadziło chroniczny problem wygasłych odnośników (hiperłączy, linków). W odróżnieniu od poprzedników, takich jak np. HyperCard, World Wide Web nie została skomercjalizowana, umożliwiając rozwój serwerów i publikowanych na nich stron, w sposób niezależny oraz dodawanie rozszerzeń bez ograniczeń licencyjnych. 30 kwietnia 1993 CERN ogłosił, że World Wide Web będzie udostępniona bezpłatnie dla każdego. W ciągu kolejnych dwóch miesięcy, po ogłoszeniu, że protokół Gopher nie będzie już dostępny bezpłatnie, odnotowano duży spadek jego popularności, na rzecz darmowej WWW. Najpopularniejszą przeglądarką internetową wówczas była ViolaWWW.

Punktem zwrotnym w historii World Wide Web było wprowadzenie, w 1993 roku, przeglądarki Mosaic, działającej w trybie graficznym. Przeglądarka ta została opracowana przez zespół „Narodowego Centrum Zastosowań Superkomputerów” (National Center for Supercomputing Applications) na Uniwersytecie Illinois w Urbanie i Champaign (NCSA-UIUC), który kierowany był wówczas przez Marca Andreessena. Mosaic była finansowana przez „Inicjatywę Wysokowydajnych Technik Obliczeniowych i Komunikacyjnych” (High-Performance Computing and Communications Initiactive), powstałej dzięki „Ustawie o Wysokowydajnych Technikach Obliczeniowych i Komunikacyjnych” (High Performance Computing and Communication Act) z 1991 roku, będącej jednym z kilku opracowań dotyczących rozwoju informatyki, zainicjowanych przez senatora Ala Gore’a. Przed wprowadzeniem przeglądarki graficznej Mosaic, strony internetowe nie posiadały grafiki wplecionej bezpośrednio w tekst, a popularność WWW była mniejsza niż starszych protokołów używanych dotychczas w Internecie, takich jak Gopher czy WAIS – interfejs graficzny przeglądarki Mosaic uczynił WWW zdecydowanie najpopularniejszą usługą internetową.

World Wide Web Consortium (W3C) zostało założone przez Tima Bernersa-Lee po opuszczeniu przez niego ośrodka CERN, w październiku 1994 roku. Konsorcjum zostało utworzone w Laboratorium Informatyki MIT (Massachusetts Institute of Technology, Laboratory for Computer Science, MIT/LCS), z pomocą agencji „Agencji Zaawansowanych Obronnych Projektów Badawczych” (Defense Advanced Research Projects Agency, DARPA), będącej pionierem w rozwoju Internetu, oraz Komisji Europejskiej. Do końca 1994 r., gdy całkowita liczba stron internetowych stanowiła ułamek ich obecnej liczby, wiele spośród znanych dziś stron było już uruchomionych, a część z nich mogło stanowić inspirację dla wielu współczesnych serwisów internetowych.

Dzięki połączeniu z Internetem, na całym świecie zaczęły powstawać serwery WWW, tworząc ogólnoświatowe standardy nazewnictwa domen internetowych. Od tamtej pory Berners-Lee odegrał bardzo aktywną rolę w nadawaniu kierunku rozwoju standardów sieciowych (takich jak np. języki znaczników, w których strony internetowe są tworzone), a w ostatnich latach opowiada on o swojej wizji Semantic Web. World Wide Web, dzięki łatwemu do opanowania interfejsowi obsługi, aktywnie rozpowszechnia informacje za pośrednictwem Internetu – tym samym odgrywa istotną rolę w jego popularyzacji – mimo że te dwa pojęcia są często mylone w powszechnym użyciu: World Wide Web nie jest całym Internetem, a jedynie pewną aplikacją zbudowaną na jego bazie.

World Wide Web a Internet[ | edytuj kod]

Określenia: World Wide Web i Internet są często stosowane zamiennie w życiu codziennym. Jednak World Wide Web i Internet nie są jednym i tym samym. Internet to globalny system połączonych ze sobą sieci komputerowych. W przeciwieństwie do Web, która jest jedną z usług działających w Internecie, WWW jest zbiorem powiązanych ze sobą zasobów i dokumentów, połączonych hiperłączami i URL-ami. Krótko mówiąc, Web jest aplikacją działającą w Internecie. Przeglądanie stron internetowych WWW zwykle rozpoczyna się albo od wpisania adresu strony w przeglądarce internetowej, albo poprzez podanie linku do tej strony lub linku do konkretnego zasobu. Następnie przeglądarka wysyła do serwera WWW, na którym zlokalizowana jest strona, szereg niewidzialnych dla nas zapytań, aby później pobrać zawartość danej strony i wyświetlić ją na ekranie monitora.

Na początku nazwa serwera (część adresu URL) jest dekodowana na adres IP za pomocą globalnej, rozproszonej bazy danych znanej jako Domain Name System (DNS). Adres IP jest niezbędny, aby móc połączyć się z danym serwerem. Przeglądarka następnie wywołuje dany zasób, wysyłając zapytanie do serwera określonego powyższym adresem. W przypadku typowej strony internetowej, przeglądarka najpierw pobiera jej kod HTML, analizuje go, a następnie wysyła zapytanie o resztę elementów wchodzących w jej skład (zdjęcia, grafika, dźwięki, video, animacje). Statystyki mierzące popularność stron zazwyczaj są oparte na liczbie odwiedzin, ale również na liczbie wysłanych na serwer zapytań, które miały miejsce.

Podczas pobierania plików z serwera WWW, przeglądarki mogą stopniowo składać stronę na ekranie w sposób określony przez jego kod HTML, CSS lub inne języki skryptowe. Wszelkie zdjęcia i inne zasoby są włączane do strony, którą użytkownik widzi na ekranie. Większość stron internetowych zawiera hiperłącza umożliwiające bezpośrednie przechodzenie do innych stron z nimi powiązanych, gotowych plików, które można pobierać, dokumentów źródłowych, definicji oraz innych zasobów internetowych. Taki zbiór przydatnych materiałów powiązanych ze sobą za pośrednictwem łączy hipertekstowych nazwano „siecią informacji”. Udostępniając tę sieć w Internecie, Tim Berners-Lee nazwał ją w listopadzie 1990 roku „World Wide Web” (początkowo „WorldWideWeb”, jednak ten zapis został później odrzucony).