Wojna na Pacyfiku – całokształt działań militarnych w czasie II wojny światowej w Azji Wschodniej, Południowo-Wschodniej i na obszarach Pacyfiku w okresie od 1937 do 1945 r., które przybrały formę szczególnie natężonego konfliktu w okresie od 7 grudnia 1941 (atak na Pearl Harbor) do 2 września 1945 (bezwarunkowa kapitulacja Japonii). W Chinach za datę kończąca wojnę uważa się 9 września 1945. Wojna toczyła się między Cesarstwem Japonii i jego nielicznymi sojusznikami a siłami alianckimi ze Stanami Zjednoczonymi na czele.

Przebieg wojny można podzielić na kilka części. Od 1937 r. trwała wojna chińsko-japońska, w której, po początkowych sukcesach armii cesarskiej, sytuacja ustabilizowała się aż do sierpnia 1945 r. Od 7 grudnia 1941 r. (atak na Pearl Harbor) do 4 czerwca 1942 r. (bitwy o Midway) trwał „japoński blitzkrieg”, w czasie którego Japonia osiągnęła prawie wszystkie z wcześniej zakładanych celów. Po utracie przez Japonię w bitwie o Midway dużej liczby lotniskowców odgrywających główną rolę w działaniach na Pacyfiku, nastąpił okres względnej równowagi w zmaganiach wojennych, których etapami były walki o wyspę Guadalcanal i o Nową Gwineę. Wygrana Amerykanów na Guadalcanal (8 lutego 1943) sprawiła, że Japończycy stracili całkowicie inicjatywę i przeszli do obrony. Odtąd Amerykanie zaczęli zajmować kolejne wyspy znajdujące się w rękach japońskich i stopniowo zbliżali się do Wysp Japońskich. Od chwili uzyskania możliwości bezpośredniego bombardowania terytorium przeciwnika alianci mieli całkowitą przewagę. Wraz ze zdobyciem Okinawy przygotowano plan inwazji na główne wyspy japońskie, który zarzucono dopiero w momencie kapitulacji Japonii. Zmagania te charakteryzowało wysokie zaangażowanie nowoczesnych środków bojowych, a zwłaszcza lotnictwa (w tym lotnictwa morskiego), a także wyjątkowa determinacja i bezkompromisowość z obu stron.

Wbrew oczekiwaniom Japonii, która liczyła na zawarcie korzystnego traktatu pokojowego po krótkiej i zwycięskiej kampanii, zdeterminowane i związane postanowieniami Karty Atlantyckiej oraz Pierwszej Konferencji Waszyngtońskiej z grudnia 1941 roku Stany Zjednoczone nie zawarły separatystycznego pokoju. Wbrew postanowieniom podjętym w Waszyngtonie, wyrażającym się w zasadzie Europe First („Europa najpierw”), Stany Zjednoczone nie odkładały ostatecznej rozprawy z Cesarstwem Japońskim do momentu, aż zostaną pokonane Niemcy. Znacznie szybsze przestawienie się gospodarki amerykańskiej na tory masowej produkcji wojennej, pozwoliło na osiągnięcie miażdżącej przewagi liczebnej i technicznej nad przeciwnikiem, co umożliwiło Ameryce skuteczne prowadzenie wojny na dwa fronty. Wojna z Japonią została wygrana dzięki ogromnemu potencjałowi przemysłowemu Stanów Zjednoczonych, poświęceniu ich żołnierzy i całego społeczeństwa, które wykazało się ogromną mobilizacją na rzecz należytego uzbrojenia wojska (zwycięstwo na tzw. „froncie domowym”).

Jakkolwiek termin Taiheiyō Sensō (jap. 太平洋戦争, wojna na Pacyfiku) jest obecny w języku japońskim, to najczęściej używa się terminu Dai Tō-A Sensō (jap. 大東亜戦争, wojna w Wielkiej Azji Wschodniej).

Uczestnicy[ | edytuj kod]

Na alianckie siły sprzymierzone składały się armie: Stanów Zjednoczonych, Brytyjskiej Wspólnoty Narodów (tj. Wielkiej Brytanii z Indiami, Australią, Nową Zelandią, Kanadą), Holandii (armia i flota stacjonująca w Holenderskich Indiach Wschodnich), Republiki Chińskiej i Meksyku. Związek Sowiecki stoczył z Japonią w latach 1938–1939 bitwy nad jeziorem Chasan i rzeką Chalchyn gol, które były epizodami szeregu starć granicznych (Mongolia-Mandżuria), później zaś zerwał pakt o nieagresji z Japonią w sierpniu 1945 roku, kiedy to dołączył do aliantów i zaatakował Armię Kwantuńską w Mandżurii. Ponadto w skład sił alianckich wchodziły nieliczne formacje Wolnych Francuzów i wspomagających siły Sprzymierzonych mieszkańców poszczególnych archipelagów.

Wśród walczących w Azji i na Oceanie Spokojnym państw Osi oprócz Japonii znalazły się także: marionetkowe państwo Mandżukuo (faktycznie japońska prowincja), kolaborancki rząd Narodowych Chin (Wang Jingwei) i Syjam, który dołączył do wojsk cesarskich po nierozstrzygniętej i krótkotrwałej wojnie z Francją w 1941 roku. Ponadto część mieszkańców Korei i Formozy, które były japońskimi posiadłościami, służyła na rzecz armii japońskiej (najczęściej jako robotnicy – wolni lub przymusowi). Niemcy i Włochy – formalni sojusznicy Japonii – ograniczali się jedynie do sporadycznych kontaktów, a ich współpraca dotyczyła głównie działalności wywiadowczej. Ponadto francuski rząd Vichy dał Japończykom całkowicie wolną rękę w swoich koloniach w Indochinach (dzisiejsze Wietnam, Kambodża i Laos). Japończycy w zamian pozostawili administrację francuską na tym terenie do roku 1944 w spokoju.

Obszar walk[ | edytuj kod]

Pomiędzy rokiem 1941 a 1945 ukształtowały się trzy główne alianckie teatry operacji zbrojnych. Były to: Chiny, obszar południowego, środkowego, północnego i zachodniego Pacyfiku oraz Azja Południowo-Wschodnia – Indochiny, Półwysep Malajski, Tajlandia, Birma, wschodnie Indie. Amerykanie wyróżniają dwa główne teatry działań: rejon Pacyfiku i Południowo-Wschodnią Azję, jednak przez większość wojny amerykańskie siły zbrojne obejmowały kontrolą operacyjną również pogranicze birmańsko-indyjsko-chińskie oraz inne obszary Azji Południowo-Wschodniej i Oceanu Spokojnego. Przez krótki okres, w latach 1938–1939 i w roku 1945, istniał jeszcze inny obszar walk – Mongolia i Północno-Wschodnie Chiny, gdzie z Japończykami walczyła Armia Czerwona.