Wierzbowate (Salicaceae Mirb.) – rodzina roślin o zdrewniałych pędach należąca do rzędu malpigiowców (Malpighiales). Obejmuje 54 rodzaje z ok. 1200 gatunkami. Dawniej włączano tu tylko dwa rodzaje – topola (Populus) i wierzba (Salix), których gatunki są też jedynymi reprezentantami rodziny w polskiej florze. Jej przedstawiciele występują na wszystkich kontynentach z wyjątkiem Antarktydy, w Australii występują nieliczne gatunki tylko na północnym wschodzie kontynentu.
Pręcik (łac. stamen) – męski organ płciowy w kwiecie, bardzo silnie zredukowany i zmieniony liść. Ponieważ każdy pylnik (theca) ma połączone po dwa woreczki pyłkowe, pręcik okrytozalążkowych jest mikrosporofilem o 4 mikrosporangiach lub 2 synangiach dwusporangiowych. U roślin okrytonasiennych składa się z nitki pręcikowej (filamentum) i główki (anthera), która jest zróżnicowana na dwa pylniki (thecae) połączone płonnym łącznikiem (connectivum). W pylnikach znajdują się komory pyłkowe zawierające tkankę wyściełającą (tzw. tapetum) oraz tkankę zarodnikotwórczą (tzw. archespor), która wytwarza ziarna pyłku kwiatowego lub pyłkowiny. Dojrzałe pylniki pękają, pyłek się wysypuje i zostaje on dalej przenoszony przez wiatr, owady, zwierzęta, a następnie osadza się na znamionach słupków innych kwiatów (następuje zapylenie). Istnieją także rośliny o kwiatach samopylnych.Męczennicowate (Passifloraceae Juss. ex Kunth in Humb.) – rodzina roślin z rzędu malpigiowców (Malpighiales). Należące do niej gatunki występują głównie w rejonach tropikalnych. We florze Polski brak jej przedstawicieli, niektóre gatunki są uprawiane.
Pokrój
Drzewa i
krzewy.
Liście
Ułożone skrętolegle, mają pojedyncze blaszki, na brzegu piłkowane. Ząbki na brzegach liści charakterystyczne – z wiązką przewodzącą dochodzącą do ich szczytu, zakończone kulistym gruczołkiem lub tęgim włoskiem. U nasady liścia obecne są
przylistki.
Kwiaty
Często rozdzielnopłciowe, zebrane w różne typy kwiatostanów (u wierzb i topoli –
kotki). Kwiaty są 3- lub 6-krotne, z licznymi
pręcikami i
słupkiem tworzonym zwykle z trzech
owocolistków.
Okwiat składa się z dwóch okółków naprzemianległych działek i płatków korony lub go brak. Kwiaty mogą być wiatropylne (
topola) lub owadopylne i posiadać
miodniki (
wierzba).
Owoce
Najczęściej
torebki. Nasiona bezbielmowe bywają opatrzone
puchem.
Pozycja systematyczna według
APweb (aktualizowany
system APG IV z 2016)
Rodzina siostrzana dla Lacistemataceae, wchodzi w skład kladu wspólnego m.in. z fiołkowatymi i męczennicowatymi w obrębie obszernego rzędu malpigiowców (Malpighiales), wraz z którym reprezentuje klad różowych w obrębie okrytonasiennych.
Dowialis (Dovyalis E. Mey. ex Arn.) – rodzaj roślin z rodziny wierzbowatych (Salicaceae). Obejmuje 15 lub 19 gatunków. Rośliny te występują głównie w równikowej i południowej części Afryki, jeden gatunek (D. hebecarpa) rośnie na Cejlonie, a jako rośliny introdukowane obecne są także na: Antylach, Wyspie Św. Heleny i wyspach Oceanii.
Integrated Taxonomic Information System (ITIS) – system zaprojektowany do dostarczania informacji taksonomicznych o organizmach. Został utworzony w 1996 r. System jest wspierany przez agencje rządowe Stanów Zjednoczonych Ameryki, Kanady i Meksyku. Współpracuje z taksonomami z całego świata. Jest partnerem Species 2000 i Global Biodiversity Information Facility (GBIF). Współuczestniczy w realizacji międzynarodowego programu Katalog Życia (Catalogue of Life Programme).
Pozycja rodziny w
systemie Reveala (1993-1999)
Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Rosopsida Batsch, podklasa ukęślowe Dilleniidae Takht. ex Reveal & Tahkt., nadrząd Violanae R. Dahlgren ex Reveal, rząd wierzbowce (Salicales Lindl.), rodzina wierzbowate (Salicaceae Mirb.).
System APG IV – system klasyfikacyjny roślin okrytonasiennych opublikowany w roku 2016 przez członków Angiosperm Phylogeny Group. Jest to kolejna wersja systemu klasyfikacyjnego rozwijanego od 1998 roku, sukcesywnie zastępująca poprzednie klasyfikacje (APG I z 1998, APG II z 2003 i APG III z 2009). Klasyfikacja bazuje na analizie powiązań filogenetycznych między grupami roślin, ustalanych głównie na podstawie danych molekularnych. System został skompilowany przez 16 autorów z 6 krajów, ale uwzględnia też wyniki warsztatów przeprowadzonych w Kew Gardens oraz ankiety internetowej, na którą odpowiedziało 441 respondentów z 42 krajów. Szerokie konsultacje i uznanie sugestii większości zamiast przyjęcia stanowiska ekspertów (np. w kwestii szerokiego ujęcia rodziny ogórecznikowatych Boraginaceae zamiast jej podziału) spowodowało zresztą kontrowersje w środowisku (Angiosperm Phylogeny Website publikuje w przypadkach spornych klasyfikację sugerowaną przez ekspertów, niżeli przyjętą w APG IV opinię większości).Przylistek (łac.stipula, ang. stipule) – organ wykształcający się po obu stronach nasady ogonka liściowego lub liścia siedzącego u wielu przedstawicieli roślin okrytonasiennych. Wykształcają się one zwłaszcza u podstawy liści zaopatrywanych przez trzy ślady (luki) liściowe. Powstają z dolnej części zawiązka liściowego (z górnej powstaje zwykle ogonek i blaszka liściowa). Wykształcają się jako zróżnicowane morfologicznie i pełniące rozmaite funkcje organy. Często mają postać liściokształtną i pełnią funkcję asymilacyjną (np. u grochu Lathyrus aphaca), czasem dodatkowo chronią zawiązki i młode liście. Szczególną rolę ochronną pełnią łuskowate przylistki okrywające pąk i chroniące go przed uszkodzeniem (np. w przypadku pąków zimujących). U niektórych roślin (np. u robinii) przylistki wykształcają się jako ciernie, u innych mają postać włosków lub gruczołów.
Podział rodziny
podrodzina Samydoideae Reveal
Casearia Jacq.
Euceraea Mart.
Hecatostemon S. F. Blake
Irenodendron Alford & Dement
Laetia Loefl. ex L.
Lunania Hook.
Neoptychocarpus Buchheim
Ophiobotrys Gilg
Osmelia Thwaites
Piparea Aublet
Pseudosmelia Sleumer
Ryania Vahl
Samyda Jacq.
Tetrathylacium Poepp.
Trichostephanus Gilg
Zuelania A. Rich.
podrodzina Scyphostegioideae Reveal
Abatia – rodzaj roślin z rodziny wierzbowatych (Salicaceae). Obejmuje ok. 9 gatunków występujących w górach w tropikalnej części Ameryki Południowej, w Andach powyżej górnej granicy lasu. Liście A. rugosa wykorzystywane są w Peru do produkcji czarnego barwnika.Krzew – roślina drzewiasta o zdrewniałej łodydze, która od nasady rozgałęzia się na wiele pędów równorzędnych. W przeciwieństwie do drzew u krzewów brak osi głównej – pnia.
Scyphostegia Stapf
Dianyuea C. Shang, S. Liao & Z. X. Zhang
podrodzina Salicoideae Arnott
plemię Homalieae (R. Brown) Dumortier
Bartholomaea Standl. & Steyerm.
Bivinia Jaub. ex Tul.
Byrsanthus Guill.
Calantica Jaub. ex Tul.
Dissomeria Hook. f. ex Benth.
Homalium Jacq.
Neopringlea S. Watson
Trimeria Harv.
plemię Bembicieae Warburg
Bembicia Oliv.
plemię Prockieae Endlicher
Owoc (łac. fructus) − w znaczeniu botanicznym występujący u okrytozalążkowych organ powstający z zalążni słupka, zawierający w swym wnętrzu nasiona, osłaniający je i ułatwiający rozsiewanie.Topola (Populus L.) – rodzaj drzew z rodziny wierzbowatych (Salicaceae Mirb.). Zalicza się do niego 35 gatunków, spośród których typowym jest Populus alba L.. W Polsce występują trzy rodzime gatunki topoli: topola czarna, topola biała i topola osika. Topole czarna, biała i szara występują głównie w lasach łęgowych dużych dolin rzecznych, osika natomiast jest rozpowszechniona w lasach liściastych i mieszanych na terenie praktycznie całego kraju. Popularnym drzewem ozdobnym, ze względu na swój kolumnowy pokrój sadzonym zwłaszcza wzdłuż dróg jest topola włoska stanowiąca odmianę uprawną topoli czarnej. W uprawie często spotykane są także mieszańce topoli czarnej z gatunkami amerykańskimi, określane wspólnie mianem topoli kanadyjskiej. Inne topole sadzone często w Polsce należą do sekcji Tacamahaca. Pochodzą one z Ameryki Północnej oraz Azji i charakteryzują się wydzielaniem silnego, balsamicznego zapachu przez rozwijające się pąki i młode liście.
Banara Aubl.
Hasseltia Kunth
Hasseltiopsis Sleumer
Macrohasseltia L. O. Williams
Neosprucea Sleumer
Pineda Ruiz & Pav.
Pleuranthodendron L. O. Williams
Prockia P. Browne
plemię Abatieae Bentham & J. D. Hooker
Abatia Ruiz & Pav.
Aphaerema Miers
plemię Scolopieae Warburg
Hemiscolopia Slooten
Mocquerysia Hua
Phyllobotryon Müll. Arg.
Pseudoscolopia Gilg
Scolopia Schreb.
plemię Saliceae Reichenbach
Liść (łac. folium) – organ roślinny, element budowy części osiowej (pędowej) roślin telomowych. Wyrastające z węzłów końcowe elementy rozgałęzień pędu, wyodrębniające się ze względu na funkcję i budowę od łodygi (nie mają np. zdolności do nieprzerwanego wzrostu). Pełnią głównie funkcje odżywcze i z tego powodu mają zwykle dużą powierzchnię umożliwiającą ekspozycję na odpowiednią ilość promieniowania słonecznego. Poza tym liście biorą udział w transpiracji, gutacji i wymianie gazowej. Nierzadko liście pełnią także funkcje spichrzowe, czepne, ochronne, obronne i pułapkowe, w takich przypadkach ulegając daleko idącym przystosowaniom w zakresie funkcji i budowy.Drzewa – grupa roślin, do której zaliczają się największe rośliny lądowe. Grupa ta nie jest taksonem – grupuje tylko organizmy roślinne podobne morfologicznie i funkcjonalnie. Drzewa są roślinami wieloletnimi o zdrewniałych łodygach (i zwykle też korzeniach). Od innych roślin drzewiastych (krzewów i krzewinek) różnią się posiadaniem łodygi głównej (pnia) rozgałęziającej się dopiero od pewnej wysokości. Liczne rozgałęzienia wraz z listowiem tworzą koronę drzewa. Do drzew zalicza się niekiedy rośliny posiadające kłodzinę zamiast pnia zakończoną pękiem liści tj. paprocie drzewiaste, sagowcowe, palmy, pandany, juki i draceny. Bardziej zawężone definicje wyłączają wieloletnie rośliny o zdrewniałych łodygach, które nie posiadają zdolności przyrostu na grubość i nie tworzą korony ze zdrewniałych rozgałęzień łodygi. Dział botaniki zajmujący się drzewami to dendrologia (gr. δένδρον – drzewo). W Polsce kilkadziesiąt tysięcy najstarszych i najbardziej okazałych drzew podlega ochronie prawnej jako pomniki przyrody. W leksykonach lub spisach gatunków roślin drzewa bywają oznaczane symbolem przypominającym symbol Saturna lub alchemiczny symbol ołowiu, tj. podwójnie kreślone h. (Pojedynczo kreślone h, czyli ħ, oznacza krzew)
Azara Ruiz & Pav.
Bennettiodendron Merr.
Carrierea Franch.
Dovyalis E. Mey. ex Arn. – dowialis
Flacourtia Comm. ex L’Hér.
Idesia Maxim.
Itoa Hemsl.
Lasiochlamys Pax & K. Hoffm.
Ludia Comm. ex Juss.
Olmediella Baill.
Poliothyrsis Oliv.
Populus L. – topola
Priamosia Urb.
Salix L. – wierzba
Tisonia Baill.
Xylosma G. Forst.
Rodzaj o niejasnej pozycji (incertae sedis): Oncoba Forssk.
Kotka, bazia (łac. amentum, ang. catkin) – odmiana kłosa lub grona, typ kwiatostanu, w którym pojedyncze kwiaty osadzone są na osi pędu bez szypułek lub z krótkimi szypułkami. Od kłosa i grona różni się tym, że po spełnieniu swojej roli odpada w całości. Kotki mają przeważnie wiotką, zwieszająca się oś główną.Słupek, słupkowie (łac. pistyllum, ang. pistil) – żeński organ płciowy w kwiecie okrytonasiennych. Zbudowany jest ze zrośniętych ze sobą lub wolnych owocolistków (carpellae), które są zmodyfikowanymi liśćmi (najprawdopodobniej utworami homologicznymi do makrosporofili). Słupki zajmują zawsze centralne miejsce w kwiecie, gdzie mogą występować pojedynczo lub w większej liczbie.