Wielki Nefud
Encyklopedia PWN – encyklopedia internetowa, oferowana – bezpłatnie i bez konieczności uprzedniej rejestracji – przez Wydawnictwo Naukowe PWN. Encyklopedia zawiera około 122 tysiące haseł i 5 tysięcy ilustracji.Wydma paraboliczna – jeden z typów pojedynczych wydm. Charakteryzuje się tym, że ma kształt łuku o ramionach skierowanych pod wiatr. Mniej ubita miękka część znajduje się na kierunku przeciwnym niż kierunek dominującego wiatru. Jej centralna część jest ruchoma, gdyż jest zbudowana z suchszego i luźniejszego piasku niż ramiona i w przeciwieństwie do nich nie jest utrwalana przez rośliny. Wędrówka wydm na terenie Polski odbywa się z prędkością około 6–20 m/rok. Największą wysokość względną wydmy paraboliczne osiągają w miejscu zagięcia łuku, w tzw. czole. Zwykle nie przekracza ona 30 m i maleje w miarę oddalania się wzdłuż ramion. Zbocza zewnętrzne łuku wydmowego są z reguły bardziej strome (w środkowej części - ok. 15-20°) niż wewnętrzne (ok. 5-10°).
Tlenek żelaza(III), Fe2O3 – nieorganiczny związek chemiczny z grupy tlenków, w którym żelazo występuje na III stopniu utlenienia. Związek ten jest głównym składnikiem rdzy, najczęściej spotykany spośród tlenków żelaza.
Wielki Nefud, także Pustynia Czerwona (arab. النفود, An-Nafūd) – pustynia piaszczysta w północnej części Półwyspu Arabskiego na terytorium Arabii Saudyjskiej.
Opis[ | edytuj kod]
Wielki Nefud to pustynia piaszczysta w północnej części Półwyspu Arabskiego, położona na północ od gór Dżabal Szammar. Jej powierzchnia szacowana jest na ok. 70 tys. km². Pustynia swoim kształtem na mapie przypomina dłoń z długimi palcami w kierunku wschodnim.
Występują tu głównie wydmy podłużne o wysokości do 90 m, a w zachodniej części barchany i wydmy paraboliczne o wysokości do ponad 100 m. Podłoże tworzą intensywnie wietrzejące, kredowe piaskowce i wapienie. Występują tu również góry wyspowe osiągające wysokość do 1000 m. Wydmy stałe stanowią ok. 95% wszystkich wydm Wielkiego Nafudu i zbudowane są ze średnio-ziarnistego piasku o dużej zawartości węglanu wapnia i zabarwieniu czerwonym i czerwono-żółtym z uwagi na dużą zawartość tlenku żelaza. Wydmy ruchome natomiast niosą sypki piasek kwarcowy o zabarwieniu żółtym.
Stałe wydmy w zachodniej części pustyni uformowały się najprawdopodobniej w okresach 164–129 tys., 113–99 tys., 64–31 tys. i 22–18 tys. BP. Wydmy w części południowo-wschodniej powstały najprawdopodobniej w okresach 70–38 tys. i 22–10 tys. BP pod wpływem wiatrów zachodnich. Wydmy o jaśniejszym kolorze piasku powstawały na bazie wydm stałych przez ostatnie 5,2 tys. lat.
Roślinność występuje skąpo z uwagi na brak wody – roczna średnia suma opadów wynosi poniżej 100 mm. W części wschodniej opady roczne wynoszą 89–104 mm a w południowo-zachodniej jedynie 45–68 mm. W oazach znajdują się obszary nadające się dla rolnictwa i pasterstwa. Ponadto poziom wód gruntowych, pomimo opadnięcia w ciągu ostatnich 120 lat, nadal pozwala na nawadnianie części pustyni.
Przez pustynię przebiega historyczny szlak karawanowy z północnego zachodu na południowy wschód, łączący oazy Al-Dżauf z oazami Ha’il.
Uwagi[ | edytuj kod]
- Edgell (2006) podaje, że powierzchnia wynosi 57 tys. km², przy czym pustynia ciągnie się na długości 290 km a jej szerokość dochodzi do 225 km.
Przypisy[ | edytuj kod]
- ↑ Nefud, Wielki, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2017-07-30].
- ↑ H. Stewart Edgell: Arabian Deserts: Nature, Origin and Evolution. Springer Science & Business Media, 2006, s. 125. ISBN 978-1-4020-3970-6. [dostęp 2017-07-30]. (ang.)
- Peter Vincent: Saudi Arabia: An Environmental Overview. CRC Press, 2008, s. 23. ISBN 978-0-203-03088-2. [dostęp 2017-07-30]. (ang.)
- ↑ H. Stewart Edgell: Arabian Deserts: Nature, Origin and Evolution. Springer Science & Business Media, 2006, s. 147. ISBN 978-1-4020-3970-6. [dostęp 2017-07-30]. (ang.)
- ↑ H. Stewart Edgell: Arabian Deserts: Nature, Origin and Evolution. Springer Science & Business Media, 2006, s. 150. ISBN 978-1-4020-3970-6. [dostęp 2017-07-30]. (ang.)
- ↑ Al-Nafūd. W: The Editors of Encyclopædia Britannica: Encyclopædia Britannica. Encyclopædia Britannica, inc., 2016-01-28. [dostęp 2017-07-30]. (ang.)