Uskok tektoniczny
Przeczytaj także...
Fałd – ciągła deformacja tektoniczna polegająca na wygięciu plastycznym pierwotnie płasko ułożonych warstw skalnych bez przerwania ich ciągłości. Wyróżnia się dwie formy fałdu, przeważnie sąsiadujące ze sobą: antykliny i synkliny (łęki). Antyklina posiada w swoim jądrze utwory starsze, natomiast synklina posiada w swoim jądrze utwory młodsze. Zwykle antyklina jest wypukła ku górze, a synklina wklęsła ku górze, ale nie dotyczy to fałdów leżących, przewalonych, silnie przechylonych i pionowych.Wojciech Jaroszewski (ur. 3 lutego 1935 roku w Poznaniu, zm. 24 grudnia 1993 roku w Warszawie) – polski geolog, wykładowca Uniwersytetu Warszawskiego, znawca Tatr, działacz turystyczny. Wnuk Tadeusza Smoluchowskiego – polskiego chemika i alpinisty.
Uskok transformacyjny (uskok transformujący) – granica tektoniczna między dwiema płytami litosfery, które przemieszczają się poziomo względem siebie i równocześnie rozchodzą się. Przecina grzbiet oceaniczny i strefę spreadingu. Na odcinku pomiędzy dwoma oddalającymi się od siebie fragmentami grzbietu oceanicznego obie płyty poruszają się w przeciwnych kierunkach (odwrotnie niż przy uskokach przesuwczych), co wywołuje wiele płytkich trzęsień ziemi. Na odcinkach poza fragmentami grzbietu oba fragmenty płyty przemieszczają się zgodnie w poziomie (może wystąpić niewielki ruch w pionie), a pęknięcie utworzone przez uskok transformujący "zabliźnia się". Ślad uskoku transformującego w obrębie płyty może być widoczny przez setki, a nawet tysiące kilometrów od grzbietu śródoceanicznego, tworząc oceaniczną strefę spękań (od ang. fracture zone).
Fałd – ciągła deformacja tektoniczna polegająca na wygięciu plastycznym pierwotnie płasko ułożonych warstw skalnych bez przerwania ich ciągłości. Wyróżnia się dwie formy fałdu, przeważnie sąsiadujące ze sobą: antykliny i synkliny (łęki). Antyklina posiada w swoim jądrze utwory starsze, natomiast synklina posiada w swoim jądrze utwory młodsze. Zwykle antyklina jest wypukła ku górze, a synklina wklęsła ku górze, ale nie dotyczy to fałdów leżących, przewalonych, silnie przechylonych i pionowych.Wojciech Jaroszewski (ur. 3 lutego 1935 roku w Poznaniu, zm. 24 grudnia 1993 roku w Warszawie) – polski geolog, wykładowca Uniwersytetu Warszawskiego, znawca Tatr, działacz turystyczny. Wnuk Tadeusza Smoluchowskiego – polskiego chemika i alpinisty.
Uskok transformacyjny (uskok transformujący) – granica tektoniczna między dwiema płytami litosfery, które przemieszczają się poziomo względem siebie i równocześnie rozchodzą się. Przecina grzbiet oceaniczny i strefę spreadingu. Na odcinku pomiędzy dwoma oddalającymi się od siebie fragmentami grzbietu oceanicznego obie płyty poruszają się w przeciwnych kierunkach (odwrotnie niż przy uskokach przesuwczych), co wywołuje wiele płytkich trzęsień ziemi. Na odcinkach poza fragmentami grzbietu oba fragmenty płyty przemieszczają się zgodnie w poziomie (może wystąpić niewielki ruch w pionie), a pęknięcie utworzone przez uskok transformujący "zabliźnia się". Ślad uskoku transformującego w obrębie płyty może być widoczny przez setki, a nawet tysiące kilometrów od grzbietu śródoceanicznego, tworząc oceaniczną strefę spękań (od ang. fracture zone).
Uskok – struktura tektoniczna powstała w wyniku rozerwania mas skalnych i przemieszczenia ich wzdłuż powstałej powierzchni (lub wąskiej strefy zniszczenia), zwanej powierzchnią uskoku (lub strefą uskokową). Uskokom mogą towarzyszyć inne struktury tektoniczne (przyuskokowe podgięcia warstw, fałdy, fleksury).
Zapadlisko – fragment skorupy ziemskiej obniżony wzdłuż uskoków. Zapadliska powstają często na przedpolu gór o budowie płaszczowinowej. Wyróżnia się zapadliska przedgórskie (np. Zapadlisko przedkarpackie) lub na obszarze orogenu zapadlisko śródgórskie (np. Zapadlisko Saary, Zapadlisko Zakarpackie).Ekspansja dna oceanicznego (spreading) w geologii – proces rozrastania się dna oceanicznego w rejonie grzbietu śródoceanicznego.
Z uskokami związane jest powstawanie zrębów i zapadlisk (np. rowów tektonicznych).
Uskok przesuwczy (uskok listwowy) – uskok, na którym przemieszczenie zachodzi równolegle do rozciągłości powierzchni uskokowej, w odróżnieniu od uskoków zrzutowych – normalnych i odwróconych. Zuskokowane bloki przesuwają się równolegle do uskoku, nie odsuwając się od siebie. Uskoków przesuwczych nie należy mylić z uskokami transformacyjnymi, związanymi ze zjawiskiem spreadingu (rozrostu) dna oceanicznego.Uskok kłodnicki – uskok tektoniczny w województwie śląskim przebiegający przez Gliwice, Zabrze, Rudę Śląską i południowe Katowice.
Podział skrzydeł uskoku[ | edytuj kod]
Podział uskoków[ | edytuj kod]
Uskoki w Polsce[ | edytuj kod]
Zobacz też[ | edytuj kod]
Bibliografia[ | edytuj kod]
Kontrola autorytatywna (Geologia strukturalna):LCCN: sh85047491 GND: 4136115-5 NDL: 00561263 BNCF: 33671, 37901
Grzbiet śródoceaniczny – silnie wydłużona wypukła forma dna oceanicznego, o stromych stokach, położona zazwyczaj pośrodku oceanów, oddzielająca od siebie dwa baseny oceaniczne.Rów tektoniczny (graben) - rodzaj obniżenia geologicznego, obejmujący wąski i podłużny fragment skorupy ziemskiej, który zapadł się wzdłuż równoległych do siebie uskoków normalnych. Natomiast część skorupy, która została wypiętrzona i znajduje się ponad rowem nosi nazwę zrębu lub horstu.
Warto wiedzieć że... beta
Sieć regmatyczna - hipotetyczna sieć trwałych uskoków w płytach litosfery Ziemi, wykazujących pewne stałe kierunki względem osi obrotu Ziemi i istniejących być może od pierwszych momentów istnienia skorupy ziemskiej w obecnym kształcie.
Uskok brzeżny sudecki – strefa nieciągłości oddzielająca Sudety od Przedgórza Sudeckiego i Niziny Śląskiej, a pod względem geologicznym Sudety od bloku przedsudeckiego. Biegnie w kierunku ESE–WNW. Ciągnie się od okolic Vidnavy (Czechy) do Złotoryi. Dalszy przebieg uskoku na wschód i na zachód jest hipotetyczny. W czasie orogenezy alpejskiej, wzdłuż płaszczyzny uskoku, nastąpiło podniesienie Sudetów w stosunku do przedpola, jednak jego historia jest prawdopodobnie dużo starsza.
Uskok środkowej Odry, dyslokacja środkowej Odry, strefa uskokowa środkowej Odry – walna strefa nieciągłości oddzielająca blok dolnośląski, a dokładniej blok przedsudecki i peryklinę Żar od monokliny przedsudeckiej.
Library of Congress Control Number (LCCN) – numer nadawany elementom skatalogowanym przez Bibliotekę Kongresu wykorzystywany przez amerykańskie biblioteki do wyszukiwania rekordów bibliograficznych w bazach danych i zamawiania kart katalogowych w Bibliotece Kongresu lub u innych komercyjnych dostawców.
Fleksura (przegięcie) to ciągła dyslokacja tektoniczna pośrednia pomiędzy fałdem a uskokiem. Powstaje wskutek przemieszczenia warstw skalnych bez przerwania ich ciągłości. Bardzo często występuje jako przedłużenie uskoku.
Skały – duże skupiska minerałów jednorodnych lub różnorodnych. Ze względu na sposób powstania wyróżnia się skały magmowe, osadowe i metamorficzne.
Zrąb tektoniczny (horst) – struktura tektoniczna ograniczona przynajmniej z dwóch lub więcej stron uskokami i wypiętrzona wzdłuż nich względem otoczenia. Przykładem wielkoskalowego zrębu są Sudety, Góry Skandynawskie, Góry Jabłonowe, Góry Smocze, Tienszan i góry Ural.