Unia mielnicka rzadziej nazywana piotrkowsko-mielnicką, unia polsko-litewska zawarta w Piotrkowie 3 października 1501 r. i zatwierdzona przez Aleksandra Jagiellończyka 23 października 1501 roku w Mielniku.

Geneza unii[ | edytuj kod]

W latach 1492–1501 Królestwo Polskie i Wielkie Księstwo Litewskie łączyła dość ścisła unia dynastyczna. Trwające już od stu lat ścisłe związki obu państw, mimo oddzielnych władców nie zostały zerwane. Panujący uzgadniali swe posunięcia w polityce zagranicznej. Litwa zajmowała się polityką moskiewską i kontaktami z Tatarami. Polska reprezentowała również interesy litewskie w Turcji, w państwach zachodnich i w Watykanie, podobnie jak to było za Kazimierza Jagiellończyka. Państwa udzielały sobie pomocy militarnej. W 1499 r. obie strony uznały za korzystne zacieśnienie związku i zapobieżenie ewentualnemu rozluźnieniu kontaktów w przypadku przedłużającego się rozdziału tronów i zawarły ścisły sojusz polityczno-militarny nazywany unią krakowsko-wileńską.

Śmierć Jana Olbrachta 17 czerwca 1501 r. otworzyła możliwość objęcia tronu polskiego jego bratu, wielkiemu księciu litewskiemu Aleksandrowi i przywrócenia unii personalnej. Elity rządzące obu państw były przekonane o konieczności unii, kierowały się jednak innymi pobudkami i inaczej widziały jej zakres. Litwinom zależało głównie na uzyskaniu pomocy militarnej Polski w toczonej od 1500 r. wojnie z Moskwą. Nie chcieli zacieśniać unii ponad zwykłą unię personalną, bojąc się zmniejszenia samodzielności Wielkiego Księstwa. Polacy byli zainteresowani pogłębieniem związku, a w szczególności rozstrzygnięcia niekorzystnej dla nich kwestii dziedziczności tronu wielkoksiążęcego Jagiellonów, co praktycznie pozbawiało Polaków wpływu na wybór swego władcy, mimo formalnej elekcyjności tronu polskiego.