Unia lubelska
Podstrony: 1 [2] [3] [4] [5]
Senat Rzeczypospolitej Polskiej – organ władzy ustawodawczej, druga izba (tradycyjnie określana jako izba wyższa) polskiego parlamentu. Składa się ze 100 senatorów wybieranych w wyborach powszechnych, bezpośrednich i w głosowaniu tajnym, w jednomandatowych okręgach wyborczych na czteroletnią kadencję, rozpoczynającą się i kończącą wraz z kadencją Sejmu (jeśli kadencja Sejmu zostanie skrócona, skróceniu ulega także kadencja Senatu). W przypadku wygaśnięcia mandatu Prezydent RP zarządza wybory uzupełniające.Władysław II Jagiełło (ur. ok. 1362 lub ok. 1352, zm. 1 czerwca 1434 w Gródku) – wielki książę litewski w latach 1377–1381 i 1382–1401, król Polski 1386-1434 i najwyższy książę litewski 1401–1434. Syn Olgierda i jego drugiej żony Julianny, córki księcia twerskiego Aleksandra, wnuk Giedymina. Założyciel dynastii Jagiellonów.
Unia lubelska – porozumienie pomiędzy stanami Korony Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego zawarte 1 lipca 1569 na sejmie walnym w Lublinie. Określana jako unia realna, w odróżnieniu od poprzednich, wiążących oba państwa tylko osobą władcy (unia personalna). Została przyjęta 28 czerwca, a podpisana 1 lipca 1569, ostatecznie ratyfikowana przez króla 4 lipca 1569. Artykuł 3 potwierdzenia unii lubelskiej przez Zygmunta II Augusta z 4 lipca 1569 roku głosił, iż już Królestwo polskie i Wielkie Księstwo litewskie jest jedno nierozdzielne i nierożne ciało, a także nierożna, ale jedna a spolna Rzeczpospolita, która się ze dwu państw i narodów w jeden lud zniosła i spoiła. W jej wyniku powstało państwo znane w historiografii jako Rzeczpospolita Obojga Narodów – ze wspólnym monarchą, herbem, sejmem, walutą, polityką zagraniczną i obronną – zachowano odrębny skarb, urzędy, wojsko i sądownictwo.
Akt unii lubelskiej przechowywany jest w Archiwum Głównym Akt Dawnych.
Lublin jako miejsce domniemanej pierwszej unii polsko-litewskiej[ | edytuj kod]
2 lutego 1386 roku na jednym z pierwszych sejmów walnych w Lublinie Jagiełło został wybrany królem Polski. Część badaczy uważa decyzje tego zjazdu za pierwszą unię polsko-litewską, bowiem w Krewie spisano jedynie wstępną umowę, zawierającą warunki, jakie miał spełnić Jagiełło, by mógł objąć polski tron.
Tło[ | edytuj kod]
Gdy w roku 1548 rządy w państwie objął koronowany jeszcze za życia ojca, Zygmunta I Starego, Zygmunt II August, wobec jego bezpotomności wyraźnie dało się zauważyć dążenie do bardziej ścisłego związku obu państw, związanych dotąd wyłącznie osobą panującego. Przywódcy ruchu egzekucyjnego, Mikołaj Sienicki i Rafał Leszczyński, na kolejnych sejmach w 1548 i 1550 roku podnosili postulaty wcielenia Wielkiego Księstwa Litewskiego do Korony Królestwa Polskiego (co zakładała jeszcze unia w Krewie z roku 1385), Prus Królewskich, Księstwa Oświęcimskiego i Księstwa Zatorskiego.
Na przeszkodzie unifikacji monarchii jagiellońskiej stała jednak odrębność ustrojowa i administracyjno-prawna państwa litewskiego. W 1551 roku powołano specjalną komisję, która zajęła się nowelizacją I Statutu Litewskiego z 1529 pod kątem reformy ustrojowej zbliżającej Wielkie Księstwo Litewskie do Królestwa Polskiego.
Na sejmie w Warszawie 13 marca 1564 roku król Zygmunt II August odstąpił Koronie Królestwa Polskiego swoje prawa sukcesyjne w Wielkim Księstwie Litewskim.
W 1565 Zygmunt II August ustanowił sejmiki powiatowe, a w 1566 zatwierdził II Statut Litewski, w którym zrzekał się części swoich kompetencji na rzecz sejmu litewskiego, czym upodobnił go do sejmu koronnego.
Oba sejmy, począwszy od 1551 roku, wysyłały wzajemnie swoich delegatów. Zwołany w Warszawie w listopadzie 1563 sejm koronny, na którym obecnych było 28 delegatów Litwy, zajął się sprawą zawarcia nowej unii polsko-litewskiej. Na sejmie tym 12 lutego 1564 Zygmunt August scedował na Koronę Królestwa Polskiego dziedziczne prawo Jagiellonów do władania Wielkim Księstwem Litewskim. Miało to ułatwić przyszłą elekcję władcy połączonego już państwa. Rozpoczęto prace mieszanej komisji polsko-litewskiej, która zajęła się opracowaniem formy około unii. O ile magnaci i szlachta koronna byli zagorzałymi zwolennikami zawarcia nowej unii na korzystnych dla Polski warunkach unii mielnickiej z 1501, to panowie i szlachta litewska pragnęli nadal unii możliwie jak najluźniejszej. 13 marca spisano reces w sprawie około unii, który zawierał minimum tego, na co godzili się Litwini. Obie strony zgodziły się na wspólną elekcję i koronację, utworzenie wspólnego sejmu, urzędów i wspólną politykę obronną. Jednak już wkrótce okazało się, że postanowienia te pozostały tylko na papierze, gdy Litwini zbojkotowali w 1564 mający je zatwierdzić sejm koronny w Parczewie.
Zawarcie nowej unii walnie przyspieszyły wydarzenia międzynarodowe. Okazało się bowiem, że Wielkie Księstwo Litewskie nie było w stanie samodzielnie prowadzić wojny z Rosją Iwana IV Groźnego. Trwająca od 1558 wojna litewsko-rosyjska ukazała słabość państwa litewskiego, które z trudem znosiło kolejne ciosy wojsk moskiewskich. W ciągu 7 lat sojusznicza Polska wystawiła 300 rot wojsk kosztem 2 milionów złotych, co zyskało jej na Litwie kolejnych zwolenników ścisłego związku obu państw. Dodatkowo ciężar wojny ponosiła głównie szlachta litewska, stanowiąca pospolite ruszenie, i domagająca się z tego tytułu wzorem jej koronnej odpowiedniczki większego wpływu na rządy w państwie. Niespodziewanie, przeciwni zawarciu nowej unii pozostali tylko magnaci litewscy, którzy mogli najwięcej stracić na skutek nowego związku.
Podstrony: 1 [2] [3] [4] [5]