Tomografia rentgenowska – klasa technik badań radiologicznych, których wspólną cechą jest ruch lampy rentgenowskiej. Ruch ten pozwala uzyskać wyraźny obraz struktur wewnątrz ciała pacjenta. Urządzenie wykonujące badanie nazywamy tomografem, a uzyskany obraz, tomogramem. Słowo tomografia pochodzi od greckich słów tomos (warstwa) i graphia (opisywać). Nazwa ta została przyjęta w 1962 przez International Commission on Radiologic Units and Measurements jako określenie wszystkich technik radiograficznych wykonujących zdjęcia warstwowe. Innymi funkcjonującymi nazwami są: planigrafia, stratygrafia, laminografia.

Tomografia planarna (tzw. zdjęcia warstwowe)[ | edytuj kod]

Rys. 1 Idea tomografii planarnej. Lampa może poruszać się ruchem liniowym lub po łuku. Opis w tekście.

Jest to jedna z najstarszych i najprostszych technik tomograficznych. Pierwsze urządzenia do realizacji tej techniki opatentował już w roku 1939 Jean Kieffer. Ruch lampy rentgenowskiej wokół punktu zainteresowania rozmywa na zdjęciu struktury znajdujące się pod i nad tym punktem. Obiekt znajdujący się dokładnie w punkcie zainteresowania zarejestrowany zostaje wyraźnie. Na Rysunku 1: synchroniczny ruch lampy rentgenowskiej i filmu powoduje, że obrazy punktów A i C są rzutowane w różne miejsca filmu (odcinki a i c różne od f). Tylko obraz punktu B, znajdujący się w płaszczyźnie obrotu lampy, jest rzutowany zawsze w to samo miejsce filmu (odcinek b równy f). Dzięki temu unika się, typowego dla normalnego zdjęcia rentgenowskiego, nakładania wszystkich struktur organizmu na jedną płaszczyznę zdjęcia. Wszystko dookoła punktu zainteresowania będzie rozmyte i niewyraźne, ale sam punkt będzie zobrazowany wyraźnie i nie będą go zasłaniały żadne struktury znajdujące się powyżej i poniżej niego. Należy podkreślić, że technika ta w żaden sposób nie poprawia jakości obrazu. W technice tej nie ma ściśle zdefiniowanej grubości zobrazowanej warstwy. Możemy mówić tylko o warstwie zobrazowanej z zadaną ostrością. Jej grubość przyjmuje się jako odwrotnie proporcjonalną do kąta zakreślanego przez ruchomą lampę rentgenowską. Gdy zakreślany kąt jest większy od 10°, mówimy o tomografii szerokokątnej. Poniżej 10°, o wąskokątnej, tzw. zonografii.

Zaawansowane techniki tomograficzne wykorzystują ruch lampy rentgenowskiej nie tylko po linii prostej, ale także ruch kołowy (tomografia kołowa), po elpisie, hipocykloidzie, spirali, ósemce, sinusoidzie, a nawet w sposób losowy. Wybór złożonego toru ruchu pozwala na uniknięcie sytuacji, w której pewne krawędzie obrazowanego ciała są zgodne z ruchem lampy, co powoduje nierównomierne rozmycie obrazu i różną grubość warstwy w różnych częściach obrazu.