Termy

Część starożytnych łaźni rzymskich zachowanych w Bath (Anglia)

Plan term w Pompejach

Termy (łac. thermae od gr. θερμός thermos – „ciepło”) – w starożytnym Rzymie łaźnie publiczne.

Karakalla (ur. 4 kwietnia 188, zm. 8 kwietnia 217; Caracalla, Marcus Aurelius Antoninus Bassianus, Marcus Aurelius Severus Antoninus) – cesarz rzymski. Syn Septymiusza Sewera i Julii Domny. Współrządził z ojcem, po jego śmierci (krótkotrwale) z bratem Getą. Po jego zamordowaniu w roku 212 został cesarzem samodzielnym.Lucius Annaeus Seneca (Minor) (ur. ok. 4 p.n.e. w Kordobie, zm. 65 r.n.e.), Lucjusz Anneusz Seneka (Młodszy) - retor, pisarz, poeta, filozof rzymski, zwany Filozofem, syn Seneki Starszego (Seneca Maior) zwanego Retorem (Seneca Rhetor). Stoik, piewca heroicznej etyki. Jego filozofia wywarła znaczny wpływ na chrześcijaństwo. Wychowywał Nerona. Był konsulem w roku 56 n.e. W 63 roku wycofał się z polityki, a dwa lata później Neron zmusił go do popełnienia samobójstwa, gdy odkryto jego rzekome powiązania ze spiskiem Pizona.

Był to zespół obiektów usytuowanych na rozległym terenie, dostępnych dla wszystkich o określonych godzinach; wejście było bezpłatne.

Głównymi funkcjonalnymi częściami term były:

szatnie (apodyterium, spoliarium)

baseny z zimną wodą (frigidarium)

baseny z ciepłą wodą (tepidarium)

baseny z gorącą wodą (caldarium)

łaźnie parowe (laconicum)

sale masażu (elaeothesium, unctorium), gdzie namaszczano olejkami

sala do wypoczynku (tepidarium)

Termy zaopatrywane były akweduktami w źródlaną wodę. Pomieszczenia z basenami i sala do wypoczynku ogrzewano gorącym powietrzem rozprowadzanym w przestrzeni pod podłogą, za pomocą systemu zwanego hypocaustum. Poza tymi pomieszczeniami w kompleks term wchodziły także takie pomieszczenia, jak boiska, sale gimnastyczne, stadiony, eksedry i portyki przeznaczone dla wypoczywających i chcących podyskutować, biblioteki, pokoje muzyczne, bufety, sale gier w kości itp. Obiekty rozmieszczone były wśród zieleni. Same pomieszczenia zdobione rzeźbami miały bogatą dekorację: posadzki wykładane mozaikami, ściany wykładane marmurem, zdobione malowidłami.

Stadion – budowla sportowa, przeznaczona do rozgrywania zawodów różnych dyscyplin sportowych oraz innych masowych imprez widowiskowych lub komercyjnych (targi).Mozaika – dekoracja w postaci ornamentu lub obrazu, wykonana z drobnych, o różnej kolorystyce (dwu lub wielobarwne), fakturze i kształcie kamyczków, kawałków szkła lub ceramiki. Elementy są przyklejone do podłoża przez ułożenie na niezwiązanej zaprawie, wapiennej, cementowej lub żywicy pochodzenia roślinnego (mastyks z drzewa Pistacia lentiscus). Stosowana jest do zdobienia posadzek, ścian, kopuł, sklepień, apsyd w budownictwie sakralnym i świeckim, mebli (zwłaszcza blatów stołów, sepetów, biurek).

Najstarsze termy z II w. p.n.e. zostały odkopane w Pompejach. Upowszechniły się w I wieku p.n.e. W tym okresie przeobraziły się w ogromne kompleksy. Do najsłynniejszych należały termy zbudowane przez cesarzy: Tytusa, Domicjana, Karakallę, Dioklecjana, Konstantyna. Budowane były nie tylko w Rzymie ale na terenie całego imperium np. w Patarze z I w., Paryżu i Hierapolis (Pamukkale) z przełomu II i III w., Trewirze z IV w., Aleksandrii.

Hypocaustum (łac. hypocaustum) rzymski system centralnego ogrzewania / ogrzewania podłogowego. Stosowany od IV w. p.n.e. w starożytnej Grecji i od I w. p.n.e. w starożytnym Rzymie. System Hypocaustum wykorzystywany był do ogrzewania domów, term publicznych i prywatnych gorącym powietrzem. Słowo dosłownie oznacza "podogień", od greckiego słowa hypo - poniżej lub pod spodem, i kaiein - spalić lub rozpalić ogień. W centralnym pomieszczeniu pod posadzką ustawiony był piec, który ogrzewał powietrze. Posadzka układana była na szeregu podpórek wysokości około 80 cm. Przestrzeń pomiędzy podpórkami tworzyła system kanałów, które wypełniało gorące powietrze. Dodatkowo pomieszczenia były niekiedy ogrzewane przez kanały utworzone w ścianach wykonanych ze specjalnych pustaków. Zazwyczaj uważa się że Hypocastum został wynaleziony przez Sergiusza Orata, choć nie jest to w pełni potwierdzone.Library of Congress Control Number (LCCN) – numer nadawany elementom skatalogowanym przez Bibliotekę Kongresu wykorzystywany przez amerykańskie biblioteki do wyszukiwania rekordów bibliograficznych w bazach danych i zamawiania kart katalogowych w Bibliotece Kongresu lub u innych komercyjnych dostawców.

Obraz ruchliwego życia w termach daje Lucius Anneus Seneka w Listach moralnych do Lucyliusza: „Mieszkam tuż obok term. Wyobraź sobie więc te najprzeróżniejsze głosy, których już uszy ścierpieć nie mogą. Siłacze ćwiczą i wyrzucają w górę ręce obciążone ciężarami [...]; kiedy trafi się jakiś próżniak, któremu sprawiają przyjemność pospolite masaże, słyszę klaskanie dłoni o ciało [...] A jak się zjawi sędzia sportowy i zacznie liczyć piłki - to już koniec [...] Masz dalej tych, co skaczą do wody z impetem, rozbijając ją, [...] wyobraź sobie piszczący i skrzekliwy głos niewolnika - depilatora [...] Dodaj najprzeróżniejsze nawoływania sprzedających ciastka i masarza i cukiernika, z których każdy na swój sposób ale zawsze głośny, reklamuje swój towar.”

Zobacz też

termy Agryppy

termy Dioklecjana

termy Karakalli

termy Nerona

termy Trajana

termy Tytusa

termy Konstantyna

Bibliografia

Witold Szolginia: Architektura. Warszawa: Sigma NOT, 1992, s. 159. ISBN 83-85001-89-1.