Collegium Maius Uniwersytetu Jagiellońskiego, ufundowane przez królową Jadwigę i Władysława Jagiełłę w 1420 roku. Mieściło w sobie pierwszy wydział teologiczny w Polsce, uznawany wówczas za najważniejszy spośród czterech wydziałów Akademii Krakowskiej

Teologia (gr. θεος, theos, „Bóg”, + λογος, logos, „nauka”) lub sacra doctrina (święta nauka) – dyscyplina wiedzy rozwinięta w chrześcijaństwie. Pierwotnie była opisem interwencji Boga w życie ludzkiej społeczności i była ściśle związana z liturgią. Na chrześcijańskim Zachodzie, wraz z rozwojem teologii scholastycznej, środek ciężkości przeszedł na wyjaśnianie świata w jego relacji do Boga, z użyciem metod filozoficznych. Stanowi metodyczne studium prawd religijnych objawionych przez Boga, w myśl maksymy łac. fides quaerens intellectum – wiara szukająca zrozumienia. W tradycji myśli europejskiej, przynajmniej od średniowiecza, kiedy dała początek uniwersytetom, była uznawana za dziedzinę naukową. Przez analogię można mówić o refleksji teologicznej również w innych religiach monoteistycznych. Współcześnie, naukowość teologii bywa kwestionowana przede wszystkim przez uczonych przyjmujących pozytywistyczny punkt widzenia. Podaje się w wątpliwość zasadność uznawania pytań o Boga za naukowe. Ukazuje się trudności z weryfikowalnością stawianych przez teologię hipotez ze względu na jej związki z wiarą oraz przyjęcie dogmatów jako punktu wyjściowego, co – w rozumieniu tych uczonych – wydaje się stać w sprzeczności z metodą czy paradygmatem naukowym. Polemikę z tymi zarzutami przedstawił m.in. papież Benedykt XVI w Wykładzie ratyzbońskim. Także w Polsce stanowiska są podzielone. Teologia znajduje się na liście dziedzin naukowych ustalonej w 2005 r. przez Centralną Komisję do Spraw Stopni i Tytułów. Jednak część uczonych chce usunięcia teologii z klasyfikacji dziedzin naukowych.

Historia nazwy[ | edytuj kod]

Literatura grecka[ | edytuj kod]

Termin „teologia” został po raz pierwszy użyty przez Platona, który w celu de-mitologizacji poetów greckich, użył tego słowa na określenie filozoficznego poznania (λόγος) bogów. Arystoteles słowem teologia nazwał dział filozofii, który wyjaśnia zasady funkcjonowania świata (kosmos) w odniesieniu do jego Pierwszego Poruszyciela. Filozof ten podzielił teoretyczną filozofię na mathematike, phusike i theologike. Ta ostatnia odnosiła się właściwie do metafizyki.

Czerpiąc ze źródeł greckich, pisarz łaciński Varro wyróżnił trzy formy dyskusji teologicznej: mitycznej (dotyczy mitów o bogach greckich), racjonalnej (analiza filozoficzna bóstwa i kosmologii) i cywilnej (dotyczy rytuałów i publicznych obrzędów).

Chrześcijaństwo[ | edytuj kod]

Ponieważ terminu teologia stosowano do kultu państwowego starożytnej Grecji, był on odrzucany przez pierwszych autorów chrześcijańskich. Wraz z nasilaniem się grup gnostyckich w obrębie chrześcijaństwa, Orygenes (185–254 r.) sięgnął po słowo teologia, by nazwać nim chrześcijańską refleksję nad rozumieniem Boga i wyodrębnić ją z samej wiary. W zmaganiach z Arianizmem, teologią nazwał Atanazy Wielki wyjaśnianie tajemnicy Boga, Jego jedności Osób w Trójcy, jako odrębny dział w stosunku do refleksji na temat Bożego planu zbawienia ludzkości w Chrystusie – nazywanej ekonomią Bożą. Pseudo-Dionizy używał tego słowa na określenie mistyki.

Zachodni Ojcowie Kościoła rzadko używali tego słowa. Podobnie jak wcześniej uczynił to Tertulian (150–240), Augustyn z Hippony (354–430 r.) w księdze VI dzieła Państwo Boże (rozdz. 5) skrytykował sformułowany przez stoików podział teologii na: fizyczną, mityczną i teologię kultu państwowego. Uznał teologię meta-fizyczną za prawdziwą. Używał jednak nazwy łac. doctrina christiana – doktryna, nauka chrześcijańska.

Po 1100 latach po raz pierwszy ponownie użył nazwy teologia Abelard (1079–1142), w odniesieniu do metodycznego (dialektycznego) badania nauczania chrześcijańskiego – łac. Sic et non. Wielcy teolodzy XIII w. woleli używać takich nazw jak sacra doctrina (święta nauka) lub eruditio. Tomasz z Akwinu (1225–1274) używał słowa teologia bardzo rzadko, zawężając je do funkcji naukowych w ramach doctrina sacra. Ten ostatni termin występuje najczęściej w jego Sumie Teologicznej. Tenże teolog, uznając teologię za studium prawdy objawionej, ściśle odróżnił ją od filozofii. Od jego czasów, termin teologia oznaczał metodyczne opracowywanie prawd Bożego Objawienia przez rozum oświecony wiarą.

Poza chrześcijaństwem[ | edytuj kod]

Choć teologia jako dyscyplina rozwinęła się w ramach chrześcijaństwa, znalazła zastosowanie we wszystkich religiach teistycznych.

Podstrony: 1 [2] [3] [4] [5]