Statua Teodoryka Wielkiego, pochodząca z grobowca cesarza Maksymiliana I w kościele franciszkanów w Innsbrucku

Teodoryk, zwany Wielkim (got. Þiuda-reiks "Król ludów") (ur. 451/455, zm. 30 sierpnia 526) – król Ostrogotów z dynastii Amalów. Wychowywał się jako zakładnik na dworze cesarza w Konstantynopolu. Król od 471, otrzymał od Ostrogotów Mezję Górną. Po wojnie z Odoakrem (489-493) i likwidacji jego państwa, założył w Italii państwo ostrogockie, uznając nad sobą zwierzchnictwo Cesarstwa Wschodniego, w 498 ogłosił się niezależnym władcą. Teodoryk Wielki należy do najpotężniejszych, a zarazem do najbardziej światłych władców wczesnego średniowiecza, dzięki popieraniu rozwoju nauki i sztuki oraz wybitnym zdolnościom organizacyjnym.

Pochodzenie i młodość Teodoryka[ | edytuj kod]

Jak podaje legenda, Teodoryk urodził się około 455 r. na brzegach Jeziora Nezyderskiego niedaleko Carnuntum, kiedy to Hunowie zaatakowali Gotów wschodnich, ale zostali pokonani przez Walamira. Dzień, kiedy nadeszła wieść o zwycięstwie, był według legendy dniem narodzin późniejszego króla rzymskiego. Istnieje jednak i druga hipoteza co do narodzin Teodoryka. Współczesna nauka bliższa jest twierdzeniu, że Teodoryk urodził się już w 451 r. i że wieść o pokonaniu Hunów mogła dotyczyć także Gotów, bo byli oni sprzymierzeńcami Attyli, dlatego Kasjodor w dziele "Dzieje Gotów" (łac. "Origo Gothico") mógł przenieść datę urodzin, aby dotyczyła ona czasów zwycięskich dla plemienia amalskiego.

Teodoryk (łac. Flavius Theodoricus) był synem wodza plemiennego Tiudimera oraz Ereleuvy (Erelievy), która później przy chrzcie przyjęła imię Euzebia, i – jak sam twierdził – był Amalem. W 459 Walamir (brat Tiudimera oraz współwódz Ostrogotów) zdecydował się zaatakować wschodnie cesarstwo rzymskie, które zalegało z opłatami. Kiedy zdobyto stolice Epiru, Dyrrachion, cesarz Leon I rozpoczął negocjacje pokojowe, które dawały Gotom 300 funtów złota rocznie. Musieli oni jednak wrócić do Panonii, a młody Teodoryk jako zakładnik musiał zamieszkać od 459 do około 469 roku w Konstantynopolu, gdzie odebrał typowe rzymskie wychowanie, ale nie posiadł nigdy sztuki kaligrafii, przez co uznawany był do końca życia za analfabetę.

RzÄ…dy Teodoryka na wschodzie[ | edytuj kod]

Powróciwszy z Bizancjum, Teodoryk objął część państwa po śmierci wuja Walamira, podczas gdy ojciec Teodoryka został kolejnym królem ostrogockim. Po śmierci Tiudimera w 471 r. Teodoryk został jego następcą i poprowadził swój lud na nowe ziemie wprost do Mezji Dolnej, gdzie dochodziło do wrogich kontaktów z inną grupą Ostrogotów, kierowaną przez Teodoryka Strabona. W 484 r. po śmierci tego wodza udaje się mu zjednoczyć obie grupy żołnierzy wywodzących się z barbarzyńców. Następnie Teodoryk otrzymuje tytuł magister militum. Cztery lata później młody przywódca Ostrogotów osiąga porozumienie z cesarzem Zenonem i rezygnuje ze swoich aspiracji do podbicia Wschodu. Godzi się również dokonać najazdu na Italię. Niektóre źródła podają, że Teodoryk sam wystąpił z taką propozycją, o ile po pokonaniu Odoakra, który otwarcie wystąpił przeciw cesarzowi w 482 r., będzie mógł on osiąść tam ze swoim ludem. Zenon przystaje na zaproponowane warunki, a nawet czyni Teodoryka konsulem i uznaje go za swego syna.