Tarcza herbowa
Przeczytaj także...
Naród – wspólnota o podłożu etnicznym, gospodarczym, politycznym, społecznym i kulturowym wytworzona w procesie dziejowym, przejawiająca się w świadomości swych członków. Chociaż naród wyróżnia się na tle innych zbiorowości, to jednak nie jest możliwe precyzyjne zdefiniowanie tego pojęcia. W socjologii nie ma jednej definicji tego pojęcia, istnieją też rozbieżności między stanowiskiem socjologów, antropologów i historyków.Dewiza heraldyczna jest krótką, najczęściej łacińską sentencją - choć spotkać można i dewizy w językach narodowych - przekazującą ogólną mądrość, wyraźnie nawiązującą do ideologii rycerskiej i szlacheckiej.
Moda – w potocznym rozumieniu oznacza potrzebę naśladowania innych, aby się identyfikować z nimi, ta psychiczna potrzeba najdobitniej jest widoczna w ubiorze. Moda występuje także w innych dziedzinach życia społecznego. Wiąże się z pojęciem stylu, ale nie jest jego synonimem podobnie jak pojęcie elegancji. Może być modny ubiór, wygląd, sposób zachowania, lecz także styl muzyczny, styl artystyczny, światopogląd czy pewien sposób postępowania, czyli ogólnie rzecz biorąc styl życia, który jest popularny w jakimś czasie w jakimś środowisku. W węższym znaczeniu słowo moda odnosi się do projektowania ubioru. Moda zawsze posiada grupę, która pierwsza inicjuje naśladownictwo czegoś, najczęściej form ubioru. Natomiast styl w modzie jest związany z indywidualnym, przystosowanym do potrzeb psychicznych określonego użytkownika sposobem wyrażania siebie poprzez formę ubioru.
Naród – wspólnota o podłożu etnicznym, gospodarczym, politycznym, społecznym i kulturowym wytworzona w procesie dziejowym, przejawiająca się w świadomości swych członków. Chociaż naród wyróżnia się na tle innych zbiorowości, to jednak nie jest możliwe precyzyjne zdefiniowanie tego pojęcia. W socjologii nie ma jednej definicji tego pojęcia, istnieją też rozbieżności między stanowiskiem socjologów, antropologów i historyków.Dewiza heraldyczna jest krótką, najczęściej łacińską sentencją - choć spotkać można i dewizy w językach narodowych - przekazującą ogólną mądrość, wyraźnie nawiązującą do ideologii rycerskiej i szlacheckiej.
Moda – w potocznym rozumieniu oznacza potrzebę naśladowania innych, aby się identyfikować z nimi, ta psychiczna potrzeba najdobitniej jest widoczna w ubiorze. Moda występuje także w innych dziedzinach życia społecznego. Wiąże się z pojęciem stylu, ale nie jest jego synonimem podobnie jak pojęcie elegancji. Może być modny ubiór, wygląd, sposób zachowania, lecz także styl muzyczny, styl artystyczny, światopogląd czy pewien sposób postępowania, czyli ogólnie rzecz biorąc styl życia, który jest popularny w jakimś czasie w jakimś środowisku. W węższym znaczeniu słowo moda odnosi się do projektowania ubioru. Moda zawsze posiada grupę, która pierwsza inicjuje naśladownictwo czegoś, najczęściej form ubioru. Natomiast styl w modzie jest związany z indywidualnym, przystosowanym do potrzeb psychicznych określonego użytkownika sposobem wyrażania siebie poprzez formę ubioru.
Tarcza herbowa – element herbu.
Kształt[ | edytuj kod]
Kształt tarczy herbowej wywodzi się od tarczy obronnej. Zmieniał się on na przestrzeni wieków zależnie od kraju (wpływów obcych) i aktualnej mody. W czasach heraldyki żywej, tzn. będącej odzwierciedleniem rzeczywistego uzbrojenia rycerza, kształt tarczy ewoluował wraz z rozwojem rynsztunku i zbroi.
Herb (nazwa przyjęta z niem. Erbe "dziedzictwo") – znak rozpoznawczo-bojowy, wywodzący się z symboliki heroicznej lub znaków własnościowych, od XII w. ustalany według ścisłych reguł heraldycznych, pełniący funkcję wyróżnika osoby stanu rycerskiego, później szlacheckiego, także rodziny, rodu, organizacji kościelnej, mieszczańskiej bądź cechu rzemieślniczego, korporacji, miasta, jednostki podziału terytorialnego lub państwa.Godło – symbol wyróżniający, znak rozpoznawczy przynależności osoby bądź przedmiotu do szerszej grupy rodowej, prawnej lub społecznej, np. herb, gmerk, logo.
Z czasem jej kształt odchodził od swojego źródła i był coraz swobodniej stylizowany, zgodnie z wymaganiami epoki (jak np. tarcze kartuszowe z XVI w. czy włoskie tarcze owalne). W niektórych przedstawieniach heraldycznych (pieczęcie, guziki mundurowe, monety) tarcza bywa pomijana i przedstawiane jest samo godło. W ciągu wieków uwidoczniło się szczególne upodobanie niektórych narodów do specjalnego typu tarczy. Tarcze te przyjęto nazywać zwyczajowo narodowymi, choć jest to pewnym uogólnieniem. Nie istnieją reguły heraldyczne zakazujące stosowania w herbie polskim tzw. tarczy niemieckiej lub francuskiej.
Korona rangowa – element herbu rycerskiego i szlacheckiego. Umieszczana pierwotnie zwykle na hełmie jest jedną z heraldycznych oznak godności. Początkowo w XII-XIV w. korona umieszczana była tylko nad herbami królów i książąt. Później także nad herbami pozostałej arystokracji i zwykłej szlachty. Od końca XVI wieku najczęściej umieszczana bezpośrednio nad tarczą, zaś hełmy z klejnotami były umieszczane powyżej, bądź pomijane. W przypadku koron zamkniętych, mitry lub korony królewskiej, hełmy powyżej korony nie były umieszczane. W heraldyce napoleońskiej zamiast koron rangowych wprowadzono czapki (birety), zbliżone nieco wyglądem do mitry książęcej. Może ozdabiać jedynie herby nadane przez udzielnego monarchę. W heraldyce polskiej, w przeciwieństwie do zasad heraldycznych wielu innych krajów stanowi, umieszczana na hełmie, konieczny element herbu szlacheckiego.Klejnot, cymer (łac. clenodium, staropol. z niem. (Helm-)Kleinod) – zwieńczenie hełmu łączące się z nim za pośrednictwem korony rangowej lub przepaski, z której rozwijały się labry.
Kształt tarczy nie jest zazwyczaj zdefiniowany w opisie herbu, i jest dozwolona dowolność w stosowaniu różnych wzorów. Zasadniczą sprawą jest stosowanie tarczy w tym samym stylu co reszta elementów herbu. Sporadycznie tylko spotyka się w nadaniach herbów ścisłe określenie kształtu tarczy, w takich rzadkich przypadkach dowolne jej zmienianie jest już nadużyciem.
Figura heraldyczna – wzór występujący na tarczy herbowej, powstały z podziału tarczy, zaliczane do szeroko pojętych godeł heraldycznych.Zbroja – część pasywnego uzbrojenia ochronnego wojowników, stosowana od starożytności do ok. XVII wieku. W Polsce przetrwały aż do wieku XVIII jako zbroje husarskie i kolczugi pancernych.
Przykłady narodowych kształtów tarcz[ | edytuj kod]
francuska średniowieczna
francuska nowoczesna
niemiecka
włoska
angielska
szwajcarska
polska
hiszpańska
Library of Congress Control Number (LCCN) – numer nadawany elementom skatalogowanym przez Bibliotekę Kongresu wykorzystywany przez amerykańskie biblioteki do wyszukiwania rekordów bibliograficznych w bazach danych i zamawiania kart katalogowych w Bibliotece Kongresu lub u innych komercyjnych dostawców.
Pieczęć – znak własnościowy i rozpoznawczy osoby fizycznej lub prawnej, wyciskany za pomocą stempla (tłoku pieczętnego). Stanowi świadectwo wiarygodności – nadaje moc prawną pismu lub dokumentowi. Również jest środkiem zabezpieczającym nienaruszalność zamkniętego pisma lub przedmiotu.
Kształt europejskich tarcz herbowych na przestrzeni dziejów[ | edytuj kod]
Przypisy[ | edytuj kod]
- ↑ Szymański 2001 ↓, s. 653.
- Szymański 2001 ↓, s. 655.
- Szymański 2001 ↓, s. 654.
Bibliografia[ | edytuj kod]
Zobacz też[ | edytuj kod]
Ordery herbowe nadawały herbowi dostojności, były pewnego rodzaju oznaką godności. Ordery, nadawane konkretnej osobie za konkretne zasługi, nie wchodziły na trwałe do herbu i nie podlegały dziedziczeniu.Trzymacze heraldyczne – postacie ludzkie lub zwierzęta umieszczane po jednej lub - częściej - po obu stronach, niekiedy za tarczą herbową, i podtrzymujące ją.
Warto wiedzieć że... beta
Tynktura – barwy używane w heraldyce. W heraldyce od XII wieku stosowano cztery kolory: niebieski, czerwień, zieleń, czerń - oraz dwa metale: złoto i srebro. Jako tynktury traktowano również futra: gronostaje i popielice (lub wiewiórki).
Moneta – przeważnie metalowy znak pieniężny, o określonej formie, opatrzony znakiem emitenta. Emitent gwarantował umowną wartość monety. Pierwotnie wartość ta zbliżona była do rynkowej wartości kruszców zawartych w monecie.
Tarcza - obronna część uzbrojenia, wyrabiana z drewna, kory, wikliny lub skóry a z czasem głównie z drewna powlekanego skórą, często obijanego metalem lub skórą, później także w całości z metalu, współcześnie także z tworzyw sztucznych. Była używana co najmniej od okresu brązu, w starożytności i w średniowieczu, tracąc na znaczeniu po wprowadzeniu broni palnej przez piechotę i jazdę, stosowana w specjalnych sytuacjach także współcześnie. Występowała w różnych kształtach i rozmiarach. Wojska rzymskie stosowały jej 3 rodzaje:
Średniowiecze – epoka w historii europejskiej, obejmująca okres między starożytnością a renesansem. Granice czasowe średniowiecza nie są ściśle ustalone. Za początek epoki przyjmuje się okres, w którym cesarstwo zachodniorzymskie chyliło się ku upadkowi. Zwolennicy ścisłej datacji – w zależności od szkoły – za dokładne daty początku średniowiecza podają lata 378, 395 bądź 476. Za koniec epoki uważa się upowszechnienie idei humanistycznych i rozpoczęcie epoki renesansu. Najczęściej w tym przypadku wymieniane są daty ok. 1450 roku oraz lata 1453, 1492, a nawet 1517.
Labry – niem. labwerk (ornament roślinny), łac. lista, lusca, fascia – części zewnętrzne tarczy herbowej, mające kształt wielkich liści wyszczerbionych, wyrastających z boków hełmu, zwykle symetrycznie po obu stronach, często obejmujące jako ornament również całą tarczę herbową.
Gemeinsame Normdatei (GND) – kartoteka wzorcowa, stanowiąca element centralnego katalogu Niemieckiej Biblioteki Narodowej (DNB), utrzymywanego wspólnie przez niemieckie i austriackie sieci biblioteczne.
Mobilia herbowe (franc. Meuble héraldique) – godła heraldyczne umieszczane na tarczy herbowej, nazywane także figurami zwykłymi.