Tagma

Tagma – wyróżnialna część ciała stawonogów, powstała w wyniku połączenia dwóch lub więcej metamerów. Taką segmentację ciała nazywa się heterenomiczną, a proces ewolucyjny, w wyniku którego powstała: tagmatyzacją.

Odwłok (abdomen, urosoma) – trzecia, tylna część ciała stawonoga, połączona z tułowiem lub głowotułowiem. Odwłok pokryty jest oskórkiem, ale znacznie delikatniejszym niż okrywy głowy czy głowotułowia. Na odwłoku mogą występować odnóża kroczne; u form bardziej wyspecjalizowanych są one często przekształcone w kądziołki przędne (pająki) czy najrozmaitsze narządy kopulacyjne.Głowa (łac. caput) – część ciała zwierząt, zajmująca u człowieka i u innych ssaków szczytowe umiejscowienie (ewentualnie przednie). Szyja (collum) stanowi podporę dla głowy oraz drogę łączącą ją z tułowiem i kończyną górną.

Definicja

Różni autorzy podają różne definicje tagmy, które często mają stosunkowo subiektywny charakter. Część autorów wyróżnia tagmy głównie w oparciu o zróżnicowanie tergitów (grzbietowej części szkieletu zewnętrznego), podczas gdy inni głównie w oparciu o specjalizację przydatków (odnóży). W pracach neontologicznych z XXI wieku stosowana bywa ściślejsza definicja wprowadzona przez Minelliego i współpracowników. Według niej tagma jest jednostką morfologiczną odróżnialną przynajmniej w budowie grzbietowego egzoszkieletu, której granice w procesie ontogenezy nie są naruszane przez dodawanie ani ujmowanie segmentów z rejonów sąsiednich. Definicja ta została zmodyfikowana i uściślona przez Lamdsella dla jednoznacznego odróżnienia od pseudotagmy. Według tego autora tagma musi być wyodrębnionym rejonem ciała o równoważnie zmodyfikowanych przydatkach (wyjątkiem może być ich pierwsza i/lub ostatnia para), której granice w procesie ontogenezy nie są naruszane przez dodawanie ani ujmowanie segmentów z rejonów sąsiednich.

Stawonogi (Arthropoda, z gr. ἄρθρον arthron – staw + πούς, ποδός pous, podos – noga) – najliczniejszy w gatunki typ zwierząt na Ziemi. Dotychczas opisano ponad milion gatunków. Według danych IUCN opisano 950 000 gatunków owadów i 40 000 skorupiaków. Liczby w pozostałych grupach stawonogów wahają się – w zależności od źródła – od kilkunastu tysięcy (np. wije) do ponad 60 tysięcy gatunków pajęczaków, a z każdym rokiem przybywa ich coraz więcej.Prosoma − pierwsza tagma budująca ciało wielu szczękoczułkowców, poprzedzająca opistosomę. Określana bywa też jako głowotułów, jednak nazwa ta jest niesłuszna.

Przegląd

U sześcionogów wyróżnia się trzy tagmy: głowę, tułów oraz odwłok. U wijów wyróżnia się tylko głowę i tułów.

U skorupiaków głowa i tułów mogą być zlane w głowotułów (cephalothorax). Gdy głowa jest jednolita określa się ją jako syncefalon, gdy podzielona jest na dwie części zagłębieniem oskórka, to pierwszą, złożoną z 3 segmentów określa się jako protocephalon, a drugą, również złożoną z trzech segmentów, jako gnatocefalon. Gdy gnatocefalon jest zlany z tułowiem, określa się taką tagmę jako szczękotułów (gnathothorax). Jeśli pierwszą tagmą ciała jest głowotułów, to właściwy tułów nosi nazwę pereonu. Odwłok skorupiaków to pleon.

Skorupiaki (Crustacea) – podtyp stawonogów, w większości wodnych. Wiele gatunków wchodzi w skład planktonu. Znanych jest ponad 50 tysięcy gatunków. Badaniem skorupiaków zajmuje się karcynologiaGnatosoma – część ciała roztoczy, obejmująca ich narządy gębowe: parę chelicer i parę pedikalp. Składa się z trzech segmentów: precheliceralnego, cheliceralnego i pedikalpowego.

U szczękoczułkowców wyróżnia się zwykle głowotułów, zwany u nich prosomą i odwłok zwany w tej grupie opistosomą. Odwłok może być podzielony dodatkowo na przedodwłok (mesosoma) i zaodwłok (metasoma). U roztoczy wyróżnia się gnatosomę oraz idiosomę. Wyjątkiem wśród szczękoczułkowców są kikutnice u których występują głowa, tułów i odwłok.

Pygidium, pigidium (gr. pygidion – zwężony tył) – wieloznaczny termin stosowany w zoologii dla określenia końcowego odcinka ciała lub odwłoka niektórych zwierząt bezkręgowych, a w szczególności:Idiosoma – część ciała roztoczy (Acari), na którą składa się podosoma (segmenty z odnóżami krocznymi) i opistosoma (tylne segmenty, bez odnóży).

U trylobitów tradycyjnie rozróżnia się 3 tagmy: głowę, tułów i pygidium, jednak podział ten bazuje wyłącznie na budowie grzbietowego egzoszkieletu. Przy zastosowaniu ściślejszych definicji należy uznać ciało trylobitów za zbudowane z jednej tagmy, a wymienione wcześniej uznać za psuedotagmy.

Ontogeneza, rozwój osobniczy (gr. on, ontos – byt, genesis – pochodzenie) – nauka zajmująca się rozwojem organizmu – zespołem przemian zachodzących w ciągu życia organizmu – od momentu jego powstania w procesie rozmnażania do zakończenia rozwoju.Sześcionogi (Hexapoda) – takson obejmujący zwierzęta o sześciu odnóżach krocznych, zamieszkujące środowisko lądowe i wtórnie przystosowane do środowiska wodnego, występujące na całej Ziemi.