• Artykuły
  • Forum
  • Ciekawostki
  • Encyklopedia

    • Szyk liniowy

    Przeczytaj także...
    Bateria burtowa – dawny sposób umieszczenia dział na okręcie, polegający na ustawieniu ich na lawetach wzdłuż obu burt, skierowanych w przybliżeniu prostopadle do osi podłużnej okrętu. W ten sposób działa mogły strzelać tylko do celu znajdującego się z boku okrętu, z niewielką możliwością zmiany kąta ostrzału w poziomie. Lufy dział wystawały na zewnątrz burt przez otwierane furty działowe. Po wystrzale działo wskutek odrzutu cofało się do wnętrza kadłuba, co umożliwiało załadowanie go od przodu. W celu zmniejszenia odrzutu działo było hamowane linami. Zasadniczym miejscem do ustawiania artylerii na okręcie były zakryte pokłady działowe, lecz mniejsze działa umieszczano także na odkrytych pokładach górnych, a na małych okrętach działa ustawiano tylko na pokładzie górnym. Ponieważ baterie znajdowały się przy obu burtach, najwyżej połowa artylerii okrętu mogła strzelać w kierunku jednej burty (w rzeczywistości bywało to nieco mniej niż połowa, gdyż czasami działa były montowane także w kierunku na dziób i rufę okrętu). Niewielkie działa były także montowane na nadburciach w sposób obrotowy.Bitwa morska pod Kopenhagą – starcie zbrojne, które miało miejsce 2 kwietnia 1801 roku podczas wojny Francji z drugą koalicją.
    Okręt liniowy – nazwa historycznej najsilniejszej klasy okrętów artyleryjskich, wywodząca się od ich taktyki walki w szyku liniowym, w składzie floty liniowej.

    Szyk liniowy to taktyka walki morskiej - szyk bojowy, polegający na płynięciu okrętów w szyku jednej linii torowej i ostrzeliwaniu okrętów przeciwnika salwami burtowymi artylerii.

    Początkowo taktyką walki na morzu był głównie szyk roju, w którym okręty płynęły w grupie, z najsilniejszymi jednostkami na zewnątrz, a słabszymi pośrodku. W takim szyku tylko część jednostek mogła użyć artylerii przed starciem eskadr, które szybko zmieniało się w walkę w rozproszeniu pojedynczych okrętów, dążących do abordażu. W miarę doskonalenia artylerii okrętowej, wzrostu jej mocy oraz wprowadzania coraz większych okrętów, rola artylerii wzrastała i od XVI wieku zaczęto stopniowo stosować szyki, w których większa liczba okrętów mogła ostrzeliwać wroga przed starciem. Szyk taki wydłużał się i w końcu przyjął postać linii, w której okręty płynęły jeden za drugim i każdy mógł użyć swojej artylerii rozmieszczonej w bateriach burtowych.

    <|||||||||| |||||||||| |||||||||| |||||||||| |||||||||| |||||||||| |||||||||| |||||||||| |||||||||| |||||||||| - |||||||||| |||||||||| ||||||||||>Bitwa pod Cuszimą – bitwa morska pomiędzy flotą rosyjską a japońską podczas wojny rosyjsko-japońskiej 1904-1905, stoczona 27-28 maja 1905 w Cieśninie Cuszimskiej (położonej pomiędzy Japonią a Koreą) w pobliżu wyspy Cuszima, zakończona miażdżącym zwycięstwem Japończyków.
    Brytyjskie i duńskie okręty w szyku liniowym podczas bitwy pod Kopenhagą (1801)

    Prawdopodobnie jako pierwszy zastosował szyk zbliżony do szyku liniowego dowódca straży przedniej Vasco da Gamy, Vincente Sodre w bitwie z flotą muzułmańską u wybrzeża Malabaru w 1502 roku, kiedy niewielka eskadra portugalska rozgromiła flotę egipsko-kalikacką. W niektórych późniejszych bitwach dowódcy stosowali zbliżone szyki. Początkowo szyki składały się jednak także ze słabszych jednostek, płynących z reguły z tyłu, a część okrętów operowała w grupach lub osobno.

    Okręt – zwykle uzbrojona jednostka pływająca w służbie państwa, tj. jego sił zbrojnych – marynarki wojennej pod banderą wojenną, przeznaczona do wykonywania zadań bojowych. Także potocznie: duży statek.Vasco da Gama (wymowa portugalska ˈvaʃku ðɐ ˈɣɐmɐ; ur. ok. 1460 lub 1469 w Sines, w niewielkim porcie w prowincji Alentejo, zm. 24 grudnia 1524 w Koczinie) – odkrywca portugalski, który jako pierwszy dotarł drogą morską z Europy do Indii, opływając Afrykę, co umożliwiło Europejczykom handel z Azją południową.

    Szyk liniowy został ostatecznie ukształtowany i przyjęty jako podstawowa taktyka walki od końca XVII wieku, równolegle ze wzmocnieniem i standaryzacją artylerii dużych galeonów. Wzrost siły ognia artylerii okrętowej spowodował, że możliwe stało się niszczenie okrętów przeciwnika za pomocą samej artylerii, a szyk liniowy ułatwiał koncentrację salwy, zwłaszcza przy niewielkim zasięgu XVII-XVIII wiecznej artylerii (do 2 km). Bitwy morskie przekształciły się w starcia dwóch równoległych linii okrętów, wymieniających salwy. Zasady walki w szyku liniowym zkodyfikował na potrzeby marynarki francuskiej kapelan admirała Anne'a Hilariona de Tourville'a, matematyk i jezuita Paul Hoste w swojej pracy "L'art des armees navales" (Morska sztuka wojenna) opublikowanej w 1697 roku. Od sposobu walki w szyku liniowym, wykształcona z galeonów klasa podstawowych dużych okrętów wojennych otrzymała określenie "okręty liniowe" (ang. ship of the line). Najsilniejsze okręty, o zbliżonych do siebie parametrach, tworzyły floty liniowe. Jako pierwsi szyk liniowy jako celową taktykę zastosowali jednostronnie Anglicy przeciwko Holandii w bitwie pod Gabbard w 1653 roku, a pierwszą bitwą rozegraną w szyku liniowym z obu stron była bitwa morska pod Lowestoft w 1665 roku między tymi samymi stronami. Szyk liniowy znany jest przede wszystkim ze starć okresu wojen napoleońskich. Za ostatnią bitwę żaglowców w szyku liniowym uważa się bitwę pod Helgolandem w 1864, szyk liniowy powtórzył się jeszcze we fragmencie bitwy pod Cuszimą w 1905.

    Flota liniowa – zespół okrętów wojennych (flota wojenna) złożony z okrętów liniowych – najpierw okrętów żaglowych, potem pancerników i krążowników liniowych. Flota liniowa był to zespół najsilniej uzbrojonych okrętów, posiadających zbliżone charakterystyki w celu możliwości działania jako jedna formacja. Podstawowym sposobem walki morskiej od II połowy XVII wieku, wraz ze zwiększeniem znaczenia artylerii okrętowej, był szyk liniowy. Wtedy też mocarstwa morskie zaczęły tworzyć floty liniowe, tworzące trzon marynarki wojennej danego państwa, których nazwa pochodziła od sposobu walki.Salwa burtowa – w walce na morzu salwa oddana z wszystkich dział artylerii głównej okrętu, lub głównej i pomocniczej, w kierunku jednej burty.
    Pancerniki sprzed I wojny światowej w szyku torowym

    Ewolucja artylerii okrętowej w II połowie XIX wieku, wiążąca się ze znacznym wzrostem jej zasięgu i możliwością ostrzeliwania celów we wszystkich kierunkach, jak też wzrost manewrowości okrętów o napędzie mechanicznym spowodowały, że tradycyjny szyk liniowy stał się nieadekwatny. Pewne elementy szyku liniowego przetrwały do I wojny światowej. Mimo jednak, że często zespoły okrętów podczas I i II wojny światowej płynęły podczas starć w szykach torowych, nie był to już szyk liniowy, rozumiany jako wymiana ognia dwóch linii okrętów, lecz były to walki manewrowe, cechujące się częstymi zmianami szyków i kursów, w tym przyjmowaniem szyków złożonych.

    <|||||||||| |||||||||| |||||||||| |||||||||| |||||||||| |||||||||| |||||||||| |||||||||| |||||||||| |||||||||| - |||||||||| |||||||||| ||||||||||>Bitwa pod Helgolandem – bitwa morska stoczona 9 maja 1864 pomiędzy okrętami austriackimi i pruskimi a duńskimi podczas drugiej wojny o Szlezwik w 1864. Było to ostatnie starcie morskie toczone w szyku liniowym przez drewniane okręty, chociaż już o mieszanym napędzie parowo-żaglowym. Starcie pozostało nierozstrzygnięte, lecz siły austriacko-pruskie zostały zmuszone do wycofania. W 1914 pod Helgolandem stoczono ponadto bitwę morską między flotą brytyjską a niemiecką.

    Przypisy[ | edytuj kod]

    1. ↑ Piotr Olender: Okręty wojenne 1492-1650, w: "Morza, statki i okręty" nr 4/2005, s.72
    2. ↑ Piotr Olender: Bitwa u wybrzeży Malabaru. "Morze, Statki i Okręty nr 6/2006, ss.70-75
    3. Paweł Wieczorkiewicz, Historia wojen morskich, Tom 1: Wiek żagla, Zysk i s-ka., ss. 24-25, ISBN 978-83-7785-155-5.

    Bibliografia[ | edytuj kod]

  • Piotr Olender: Okręty wojenne 1492-1650 w: "Morza, statki i okręty" 4/2005
  • Maciej Franz, Anna Pastorek: Texel 1673. Warszawa: Bellona, 2013, seria: Historyczne Bitwy. ISBN 978-83-11-12679-4.
    • Bitwa morska pod Lowestoft – starcie zbrojne, które miało miejsce 13 czerwca 1665 podczas drugiej wojny angielsko-holenderskiej. Do dziś bitwa uznawana jest za największą klęskę poniesioną na morzu w historii Holandii.Anne Hilarion de Contentin (albo de Costentin), hrabia de Tourville (ur. 24 listopada 1642 roku w zamku rodziny Tourville w pobliżu Coutances, zm. 23 maja 1701 roku w Paryżu) – francuski admirał i marszałek.




    Warto wiedzieć że... beta

    Szyk torowy – szyk okrętów stosowany od czasów starożytnych do dzisiaj, rodzaj szyku prostego. W szyku torowym ugrupowanie okrętów, lub innych jednostek pływających, porusza się w kolumnie marszowej jeden za drugim (gęsiego).
    Abordaż (fr. abordage) – sposób walki morskiej polegający na zetknięciu się dwóch okrętów i prowadzeniu walki wręcz na ich pokładach w celu zdobycia wrogiego okrętu lub jego późniejszego zatopienia. Stosowany od początku żeglugi, był podstawowym sposobem walki morskiej w epoce okrętów żaglowych do XVII wieku i, mimo wzrostu znaczenia artylerii, pozostał jednym z podstawowych sposobów walki do początku XIX wieku. Abordaż zastąpił w tej roli taranowanie, dominujące w epoce okrętów wiosłowych w starożytności, stając się także podstawowym sposobem walki XV- i XVI-wiecznych galer wiosłowych.
    Artyleria okrętowa – broń artyleryjska stanowiąca uzbrojenie okrętów. W okresie od około XVII wieku do połowy XX wieku była ona podstawowym rodzajem uzbrojenia okrętów, stanowiącym o ich sile bojowej. Obecnie, w obliczu rozwoju broni rakietowej, artyleria okrętowa ma znaczenie drugorzędne, aczkolwiek w zredukowanej ilości nadal pozostaje istotnym i niezastąpionym elementem ich uzbrojenia.
    Galeon – żaglowy okręt wojenny lub statek handlowy, cechujący się wysoką, zwężającą się ku górze nadbudówką rufową oraz galionem – figurą na dziobie okrętu, z reguły uzasadniającą jego nazwę. Okres dominacji galeonów przypadał na XVI–XVII w., choć funkcjonowały jeszcze w XVIII w.
    Bitwa morska na płyciźnie Gabbard (zwana także bitwą pod North Foreland, bitwą pod Gabbard lub bitwą pod Nieuport) – starcie zbrojne, które miało miejsce w dniach 12–13 czerwca 1653 (2–3 czerwca starego stylu) podczas wojny angielsko-holenderskiej (1652–1654).
    Wojny napoleońskie – seria konfliktów zbrojnych pomiędzy Francją i państwami z nią sprzymierzonymi a zmieniającą się koalicją innych państw Europy, w czasach supremacji Napoleona Bonaparte. Były one kontynuacją wojen między I Republiką Francuską a państwami I i II koalicji, które wybuchły z powodu rewolucji francuskiej i trwały – z inicjatywy i dzięki finansowaniu przez Wielką Brytanię – przez cały okres Konsulatu i I Cesarstwa. Historycy nie są zgodni co do tego, kiedy dokładnie należy datować ich początek. Niektórzy uważają, że należy je liczyć od momentu, gdy w listopadzie 1799 roku Napoleon przejął władzę we Francji. Inni uznają, że konflikty okresu 1799-1802 należy zaliczać jeszcze do wojen okresu rewolucji francuskiej i za punkt początkowy „wojen napoleońskich” uważają zerwanie pokoju w Amiens i wypowiedzenie Francji wojny w 1803 r. przez Brytanię. Obecnie w historiografii zachodniej coraz częściej nazywa się je „wojnami Koalicji”, ponieważ faktycznie zostały one narzucone Napoleonowi przez kolejne koalicje. Wojny te – dzięki talentom dowódczym Napoleona początkowo zwycięskie, co zaowocowało pobiciem w polu armii większości dawnych mocarstw europejskich – zakończyły się przegraną Francji i najpierw abdykacją, a po ostatniej kampanii, znanej jako "100 dni Napoleona", zesłaniem cesarza na wyspę św. Heleny. Za ich końcową datę uznaje się 20 listopada 1815 r. – po ostatecznej klęsce Napoleona w bitwie pod Waterloo i podpisaniu drugiego traktatu paryskiego w 1815 r.

    Reklama

    Czas generowania strony: 0.804 sek.