Szetlandy

Szetlandy – zdjęcie z satelity Landsat 7

Szetlandy (ang. Shetland, wym. [ˈ ʃ ɛ t l ə n d ], od średnioszkockiego Ȝetland; gael. Sealtainn) – archipelag na Oceanie Atlantyckim, około 200 km na północ od wybrzeży Wielkiej Brytanii. Stanowią odrębną jednostkę administracyjną Wielkiej Brytanii z ośrodkiem administracyjnym w Lerwick.

Normanowie (st. nord. Norrmaen, ludzie północy) – określenie stosowane w zachodniej Europie dla określenia mieszkańców Skandynawii w okresie ich ekspansji handlowej i terytorialnej w VIII-XII wieku. Od IX wieku Normanowie na podbijanych terenach tworzyli nowe organizacje państwowe, np. Normandię czy Islandię.Hodowla – zespół zabiegów i procesów w wytwarzanych sztucznie optymalnych warunkach dla rozwoju hodowanego zwierzęcia bądź rośliny, mający na celu otrzymanie w warunkach stworzonych przez człowieka organizmów żywych (np. doświadczalnych w nauce).

Archipelag składa się z ponad 100 wysp, z czego 15 jest zamieszkanych przez około 23 200 osób. Łączna powierzchnia wysp wynosi 1467 km². Obszar charakteryzuje się pagórkowatym ukształtowaniem – wzniesienia dochodzą do 450 m n.p.m. Do celów statystycznych wyróżnia się 22 obszary (parish, ward).

Kolonializm – polityka państw rozwiniętych gospodarczo polegająca na utrzymywaniu w zależności politycznej i ekonomicznej krajów słabo rozwiniętych, wykorzystywaniu ich zasobów ludzkich i surowcowych. Zgodnie z zachodnią tradycją kolonializm datowany jest od epoki wielkich odkryć geograficznych, chociaż znany był już w czasach starożytności.Bressay (staronord. Breiðey) – wyspa w archipelagu Szetlandy, położona na zachodnim wybrzeżu Wielkiej Brytanii, należąca do Szkocji.

Największe wyspy:

Unst

Fetlar

Yell

Papa Stour

Whalsay

Największa wyspa Mainland stanowi 3/4 powierzchni wysp i skupia taki sam odsetek ogółu mieszkańców. W gospodarce Szetlandów dużą rolę odgrywa rybołówstwo, przetwórstwo ropy naftowej, rolnictwo (hodowla owiec i kuców), a także turystyka. Budżet uzupełniają dotacje rządowe.

Jarl – w średniowiecznej Skandynawii wojownik, przywódca drużyny wikingów lub dowódca floty. Pierwotnie słowo jarl oznaczało człowieka możnego, potężnego. Później tytuł oznaczający namiestnika królewskiego, zarządcę prowincji. W Wielkiej Brytanii od słowa jarl wywodzi się tytuł earl.Lerwick (gael. Liùrabhaig) - największe miasto archipelagu Szetlandów, położone na wyspie Mainland na północ od Szkocji. Zamieszkuje je 7500 mieszkańców, co stanowi ok. 1/3 populacji wysp. Nazwa wywodzi się z języka norn, którym posługiwano się na Szetlandach jeszcze w XIX wieku i oznacza Zatokę Gliny. Lerwick jest najbardziej na północ wysuniętym miastem Wysp Brytyjskich, choć najdalszym zamieszkałym miejscem archipelagu jest niewielka wioska Skaw na szetlandzkiej wyspie Unst, położona ok. 100 km na północ od Lerwick.

W I tysiącleciu p.n.e. Szetlandy zasiedlone były przez Piktów. Od VII w. były chrystianizowane przez mnichów irlandzkich. Później nastąpiła kolonizacja normańska. Do końca XII w. wyspy pozostawały w rękach królów Norwegii, a do II poł. XV w. – jarlów Orkadów. Wtedy to Szetlandy zostały włączone do Szkocji, ale dialektem języka norweskiego (norn) mówiono do XVIII w., zaś elementy folkloru skandynawskiego przetrwały do XX wieku.

Hrabstwa Szkocji (ang. counties lub shires) – dawne jednostki podziału terytorialnego Szkocji, istniejące co najmniej od XII wieku do 1975 roku. Mainland – największa spośród wszystkich w archipelagu Szetlandów w północnej części Wysp Brytyjskich. Mainland znajduje się w centralnej części archipelagu, zajmując ponad 2/3 jego powierzchni. Mieszka też na nim znaczna część populacji wszystkich wysp - ok. 80%. Dzięki swoim 971 km² szetlandzki Mainland zajmuje 3 pozycję spośród wszystkich, szkockich wysp, zaraz za Lewis i Harris oraz Skye. Centralna wyspa Szetlandów jest dość niska, bowiem średnia jej najwyższy szczyt, Ronas Hill sięga jedynie 450 metrów nad poziomem morza.

Przypisy[ | edytuj kod]

National Records of Scotland WebN.R.S.W. Team, Mid-2016 population estimates Scotland, www.nrscotland.gov.uk [dostęp 2017-09-12] [zarchiwizowane z adresu 2017-09-12] (ang.).
Table 8a: Land area and population density by administrative area, mid-2011 (ang.). General Register Office for Scotland. [dostęp 2013-09-21].