Szetlandy
Przeczytaj także...
Międzynarodowy alfabet fonetyczny, MAF (ang. International Phonetic Alphabet, IPA; fr. Alphabet phonétique international, API) – alfabet fonetyczny, system transkrypcji fonetycznej przyjęty przez Międzynarodowe Towarzystwo Fonetyczne jako ujednolicony sposób przedstawiania głosek wszystkich języków. Składają się na niego zarówno symbole alfabetyczne jak i symbole niealfabetyczne oraz ok. 30 znaków diakrytycznych.Szwa – w językoznawstwie, zwłaszcza w fonetyce i fonologii, określenie samogłoski średnio centralnej (zaokrąglonej lub niezaokrąglonej) znajdującej się w środku diagramu samogłoskowego, oznaczaną w międzynarodowym alfabecie fonetycznym symbolem ə lub inną samogłoską bliską tej pozycji. Dla przykładu w języku angielskim litera a w wyrazie about jest wymawiana przez szwę. W języku angielskim szwa występuje głównie w sylabach nieakcentowanych, ale w innych językach może pojawiać się częściej w sylabach akcentowanych. W polszczyźnie standardowej szwa nie występuje w ogóle. Można ją spotkać tylko w niektórych dialektach lokalnych.
Wielka Brytania, Zjednoczone Królestwo (ang. United Kingdom), Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej (ang. United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland) – unitarne państwo wyspiarskie położone w Europie Zachodniej. W skład Wielkiej Brytanii wchodzą: Anglia, Walia i Szkocja położone na wyspie Wielka Brytania oraz Irlandia Północna leżąca w północnej części wyspy Irlandia. Na wyspie tej znajduje się jedyna granica lądowa Zjednoczonego Królestwa z innym państwem – Irlandią. Poza nią, Wielka Brytania otoczona jest przez Ocean Atlantycki na zachodzie i północy, Morze Północne na wschodzie, kanał La Manche na południu i Morze Irlandzkie na zachodzie.
Międzynarodowy alfabet fonetyczny, MAF (ang. International Phonetic Alphabet, IPA; fr. Alphabet phonétique international, API) – alfabet fonetyczny, system transkrypcji fonetycznej przyjęty przez Międzynarodowe Towarzystwo Fonetyczne jako ujednolicony sposób przedstawiania głosek wszystkich języków. Składają się na niego zarówno symbole alfabetyczne jak i symbole niealfabetyczne oraz ok. 30 znaków diakrytycznych.Szwa – w językoznawstwie, zwłaszcza w fonetyce i fonologii, określenie samogłoski średnio centralnej (zaokrąglonej lub niezaokrąglonej) znajdującej się w środku diagramu samogłoskowego, oznaczaną w międzynarodowym alfabecie fonetycznym symbolem ə lub inną samogłoską bliską tej pozycji. Dla przykładu w języku angielskim litera a w wyrazie about jest wymawiana przez szwę. W języku angielskim szwa występuje głównie w sylabach nieakcentowanych, ale w innych językach może pojawiać się częściej w sylabach akcentowanych. W polszczyźnie standardowej szwa nie występuje w ogóle. Można ją spotkać tylko w niektórych dialektach lokalnych.
Wielka Brytania, Zjednoczone Królestwo (ang. United Kingdom), Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej (ang. United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland) – unitarne państwo wyspiarskie położone w Europie Zachodniej. W skład Wielkiej Brytanii wchodzą: Anglia, Walia i Szkocja położone na wyspie Wielka Brytania oraz Irlandia Północna leżąca w północnej części wyspy Irlandia. Na wyspie tej znajduje się jedyna granica lądowa Zjednoczonego Królestwa z innym państwem – Irlandią. Poza nią, Wielka Brytania otoczona jest przez Ocean Atlantycki na zachodzie i północy, Morze Północne na wschodzie, kanał La Manche na południu i Morze Irlandzkie na zachodzie.
Szetlandy (ang. Shetland, wym. [ˈʃɛtlənd], od średnioszkockiego Ȝetland; gael. Sealtainn) – archipelag na Oceanie Atlantyckim, około 200 km na północ od wybrzeży Wielkiej Brytanii. Stanowią odrębną jednostkę administracyjną Wielkiej Brytanii z ośrodkiem administracyjnym w Lerwick.
Normanowie (st. nord. Norrmaen, ludzie północy) – określenie stosowane w zachodniej Europie dla określenia mieszkańców Skandynawii w okresie ich ekspansji handlowej i terytorialnej w VIII-XII wieku. Od IX wieku Normanowie na podbijanych terenach tworzyli nowe organizacje państwowe, np. Normandię czy Islandię.Hodowla – zespół zabiegów i procesów w wytwarzanych sztucznie optymalnych warunkach dla rozwoju hodowanego zwierzęcia bądź rośliny, mający na celu otrzymanie w warunkach stworzonych przez człowieka organizmów żywych (np. doświadczalnych w nauce).
Archipelag składa się z ponad 100 wysp, z czego 15 jest zamieszkanych przez około 23 200 osób. Łączna powierzchnia wysp wynosi 1467 km². Obszar charakteryzuje się pagórkowatym ukształtowaniem – wzniesienia dochodzą do 450 m n.p.m. Do celów statystycznych wyróżnia się 22 obszary (parish, ward).
Kolonializm – polityka państw rozwiniętych gospodarczo polegająca na utrzymywaniu w zależności politycznej i ekonomicznej krajów słabo rozwiniętych, wykorzystywaniu ich zasobów ludzkich i surowcowych. Zgodnie z zachodnią tradycją kolonializm datowany jest od epoki wielkich odkryć geograficznych, chociaż znany był już w czasach starożytności.Bressay (staronord. Breiðey) – wyspa w archipelagu Szetlandy, położona na zachodnim wybrzeżu Wielkiej Brytanii, należąca do Szkocji.
Największe wyspy:
Największa wyspa Mainland stanowi 3/4 powierzchni wysp i skupia taki sam odsetek ogółu mieszkańców. W gospodarce Szetlandów dużą rolę odgrywa rybołówstwo, przetwórstwo ropy naftowej, rolnictwo (hodowla owiec i kuców), a także turystyka. Budżet uzupełniają dotacje rządowe.
Jarl – w średniowiecznej Skandynawii wojownik, przywódca drużyny wikingów lub dowódca floty. Pierwotnie słowo jarl oznaczało człowieka możnego, potężnego. Później tytuł oznaczający namiestnika królewskiego, zarządcę prowincji. W Wielkiej Brytanii od słowa jarl wywodzi się tytuł earl.Lerwick (gael. Liùrabhaig) - największe miasto archipelagu Szetlandów, położone na wyspie Mainland na północ od Szkocji. Zamieszkuje je 7500 mieszkańców, co stanowi ok. 1/3 populacji wysp. Nazwa wywodzi się z języka norn, którym posługiwano się na Szetlandach jeszcze w XIX wieku i oznacza Zatokę Gliny. Lerwick jest najbardziej na północ wysuniętym miastem Wysp Brytyjskich, choć najdalszym zamieszkałym miejscem archipelagu jest niewielka wioska Skaw na szetlandzkiej wyspie Unst, położona ok. 100 km na północ od Lerwick.
W I tysiącleciu p.n.e. Szetlandy zasiedlone były przez Piktów. Od VII w. były chrystianizowane przez mnichów irlandzkich. Później nastąpiła kolonizacja normańska. Do końca XII w. wyspy pozostawały w rękach królów Norwegii, a do II poł. XV w. – jarlów Orkadów. Wtedy to Szetlandy zostały włączone do Szkocji, ale dialektem języka norweskiego (norn) mówiono do XVIII w., zaś elementy folkloru skandynawskiego przetrwały do XX wieku.
Mainland – największa spośród wszystkich w archipelagu Szetlandów w północnej części Wysp Brytyjskich. Mainland znajduje się w centralnej części archipelagu, zajmując ponad 2/3 jego powierzchni. Mieszka też na nim znaczna część populacji wszystkich wysp - ok. 80%. Dzięki swoim 971 km² szetlandzki Mainland zajmuje 3 pozycję spośród wszystkich, szkockich wysp, zaraz za Lewis i Harris oraz Skye. Centralna wyspa Szetlandów jest dość niska, bowiem średnia jej najwyższy szczyt, Ronas Hill sięga jedynie 450 metrów nad poziomem morza.Skandynawia – region północnej Europy, obejmujący kraje: Szwecję, Norwegię oraz Danię. Obejmuje część z krajów nordyckich.
Przypisy[ | edytuj kod]
- National Records of Scotland Web Team, Mid-2016 population estimates Scotland, www.nrscotland.gov.uk [dostęp 2017-09-12] (ang.).
- Table 8a: Land area and population density by administrative area, mid-2011 (ang.). General Register Office for Scotland. [dostęp 2013-09-21].
Linki zewnętrzne[ | edytuj kod]
Kontrola autorytatywna (archipelag):VIAF: 131360572, 125426049 LCCN: n81097141 GND: 4054745-0 NKC: ge295716 WorldCat: lccn-n81097141, lccn-n81095357
Ocean Atlantycki (Atlantyk) – drugi pod względem wielkości ocean na Ziemi pokrywający około jednej piątej jej powierzchni. Nazwa wywodzi się z mitologii greckiej i oznacza „Morze Atlasa”. Jak napisał Hezjod w swym eposie Prace i dni: „Ojciec Zeus utworzył, na krańcach zamieszkałego świata, gdzie nie docierają ludzie i nie mieszkają bogowie nieśmiertelni, otoczone pełnym głębokich wirów oceanem Wyspy Błogosławione, gdzie życie toczy się bez mozołu i smutku”. Oficjalna polska nazwa tego oceanu, zatwierdzona przez Komisję Standaryzacji Nazw Geograficznych brzmi Ocean Atlantycki.Unst – wyspa na Morzu Północnym, w archipelagu Szetlandów, najbardziej na północ wysunięta zamieszkana wyspa Wielkiej Brytanii.
Warto wiedzieć że... beta
Język norn – wymarły język skandynawski (wywodzący się ze staronordyjskiego), którym posługiwali się mieszkańcy wysp Szetlandów i Orkadów, aż do zajęcia ich przez Szkocję w XV w.
Ropa naftowa (olej skalny, czarne złoto) – ciekła kopalina, złożona z mieszaniny naturalnych węglowodorów gazowych, ciekłych i stałych (bituminów), z niewielkimi domieszkami azotu, tlenu, siarki i zanieczyszczeń. Ma podstawowe znaczenie dla gospodarki światowej jako surowiec przemysłu chemicznego, a przede wszystkim jako jeden z najważniejszych surowców energetycznych.
Zakon mniszy, zakon kontemplacyjny (z gr. μοναχός monachos – samotnik, z łac. contemplare – wpatrywać się) – katolicka i prawosławna forma życia zakonnego, polegająca w pierwotnej wersji na całkowitym odcięciu się od świata zewnętrznego i życie w całkowitym odosobnieniu lub w nielicznej zamkniętej wspólnocie, poświęcone prawie wyłącznie modlitwie i kontemplacji Boga.
Dialekt (stgr. διάλεκτος dialektos – "rozmowa, sposób mówienia") – regionalna odmiana języka, odznaczająca się swoistymi cechami fonetycznymi, leksykalnymi itp.
Chrystianizacja – proces wypierania rodzinnych wierzeń etnicznych, osiadłego w określonym rejonie ludu, przez wiarę chrześcijańską. Jego największe nasilenie przypadało w okresie średniowiecza, a spowodowane było dominującą pozycją chrześcijaństwa wśród ówczesnych europejskich władców oraz rosnącymi wpływami papiestwa.
Library of Congress Control Number (LCCN) – numer nadawany elementom skatalogowanym przez Bibliotekę Kongresu wykorzystywany przez amerykańskie biblioteki do wyszukiwania rekordów bibliograficznych w bazach danych i zamawiania kart katalogowych w Bibliotece Kongresu lub u innych komercyjnych dostawców.
Akcent (od łac. accentus, zaśpiew), właśc. akcent wyrazowy – wyróżnienie za pomocą środków fonetycznych niektórych sylab w obrębie wyrazu.