• Artykuły
  • Forum
  • Ciekawostki
  • Encyklopedia

    • Szatan - Tatry

    Przeczytaj także...
    Język słowacki (słow. slovenský jazyk, też slovenčina) należy do zachodniosłowiańskiej grupy językowej. Językiem tym posługuje się ponad 6 mln osób – przede wszystkim na Słowacji i w należącej do Serbii Wojwodinie, gdzie jest jednym z języków urzędowych. Używają go także Słowacy mieszkający w Polsce, Rumunii, na Węgrzech, w USA i Kanadzie. W Polsce język słowacki mógł być zdawany na maturze jako jeden z języków nowożytnych.Tatry Wysokie (słow. Vysoké Tatry, niem. Hohe Tatra, węg. Magas-Tátra) – najwyższa część Tatr o charakterze alpejskim, rozciągająca się pomiędzy Tatrami Zachodnimi od strony zachodniej oraz Tatrami Bielskimi od strony północno-wschodniej. W linii prostej odległość między granicznymi przełęczami wynosi ok. 16,5 km, zaś ściśle wzdłuż grani głównej ok. 26 km. Tatry Wysokie zajmują obszar około 340 km² (czyli nieco mniej niż Tatry Zachodnie), z czego większość (260 km²) znajduje się na Słowacji.
    Jan Gwalbert Pawlikowski (ur. 18 marca 1860 r. w Medyce, zm. 5 marca 1939 r. we Lwowie) – polski ekonomista, publicysta i polityk, historyk literatury, taternik, jeden z pionierów ochrony przyrody.
    Szatan z Grani Baszt

    Szatan (słow. Satan, niem. Satan, węg. Sátán) – szczyt o wysokości 2422 m położony w słowackich Tatrach Wysokich. Należy do Grani Baszt (Hrebeň bášt) rozdzielającej doliny: Młynicką (Mlynická dolina) i Mięguszowiecką (Mengusovská dolina). Znajduje się pomiędzy Szatanią Przełęczą (ok. 2300 m), a Pośrednią Basztą, od której oddziela go Przełęcz nad Czerwonym Żlebem (2325 m).

    Turnia Rajtara – turnia w Dolinie Młynickiej na zachodnim żebrze Szatana w Grani Baszt w słowackich Tatrach Wysokich. Jest to tzw. Żebro Rajtara. Nieco poniżej połowy swojej wysokości rozgałęzia się ono na dwa ramiona, między którymi znajduje się urwista depresja. Turnia Rajtara znajduje się w prawym (patrząc od dołu) ramieniu żebra. Ma charakterystyczny trójzębny wierzchołek podobny do korony. Między turnią a górną częścią żebra znajduje się przełączka, do której turnia opada 15-metrowym uskokiem. W przełączce jest kilka zaklinowanych olbrzymich głazów. Władysław Cywiński (ur. 12 sierpnia 1939 w Wilnie, zm. 12 października 2013 w Dolinie Złomisk) – polski taternik, przewodnik tatrzański, alpinista, inżynier elektronik.

    Szatan jest najwyższym szczytem Grani Baszt. Kopuła szczytowa Szatana utworzona jest przez dwa wierzchołki o zbliżonej wysokości – północno-zachodni i południowo-wschodni, rozdzielone wciętą na 11 metrów Szatanią Szczerbiną. W dawniejszej literaturze, kiedy nazwy szczytów i przełęczy Grani Baszt nie były jeszcze tak precyzyjnie ustalone jak obecnie, nazywano też czasami Szatana Basztą, Zadnią Basztą itd.

    Filar – jedna z wypukłych form rzeźby skalnej w górach, wybitne i bardzo strome żebro skalne. Zwykle stanowi krawędź, w której schodzą się dwie ściany szczytu. Czasem nazwą tą określa się znaczącą grzędę skalną, rozdzielającą dwa żleby.Mięguszowiecki Szczyt Wielki (słow. Veľký Mengusovský štít, niem. Große Mengsdorfer Spitze, węg. Nagy-Menguszfalvi-csúcs, 2438 m n.p.m.) – szczyt Tatr Wysokich, znajdujący się w grani głównej Tatr na granicy polsko-słowackiej, pomiędzy Cubryną (oddziela je Hińczowa Przełęcz) a Mięguszowieckim Szczytem Pośrednim (oddziela je Mięguszowiecka Przełęcz Wyżnia 2340 m n.p.m.). Jest to drugi co do wysokości szczyt w Polsce (20. w Tatrach) i najwyższy z Mięguszowieckich Szczytów. Jego ściany opadają pionowo na ok. 900 m (szczyt położony jest 1043 m nad lustrem wody Morskiego Oka). Alfred Martin w 1908 r. pisał o nim: „Jeden z najpotężniejszych i najpiękniejszych szczytów, jakie mają Tatry Wysokie”.

    W południowej grani Szatana, między jego południowym wierzchołkiem, a Przełęczą nad Czerwonym Żlebem wyróżnia się kolejno kilka obiektów: Szatanie Wrótka, Szatania Turnia, Niżnie Szatanie Wrótka, Szatania Kopka, Szatani Karb, Szatania Turniczka.

    W tej części Grani Baszt występuje duże nasycenie „szatańskiego” nazewnictwa. Nazwa Szatan związana jest z legendami, według których w Szatanim Żlebie szatan strzeże ukrytych skarbów (szlachetnych kruszców), a na śmiałków próbujących je zdobyć strąca kamienie. Istotnie w XVIII wieku pojawiali się w tej okolicy poszukiwacze skarbów. Nazwę szczytu podawał Jakob Buchholtz już w 1751 r..

    Niżni Kozi Staw (słow. Nižné Kozie pleso, niem. Unterer Gemsensee, węg. Alsó-Zerge-tó) – nieduży staw w środkowej części Doliny Młynickiej w słowackich Tatrach Wysokich. Jest jednym z grupy kilku Kozich Stawów w tej dolinie i największym z nich.Pośrednia Baszta (słow. Predná bašta, niem. Vordere Bastei, węg. Elülső-Bástya, Mellső-Bástya, 2374 m n.p.m.) – szczyt w Tatrach Wysokich położony na terenie Słowacji, w Grani Baszt (Hrebeň bášt) rozdzielającej doliny: Młynicką (Mlynická dolina) i Mięguszowiecką (Mengusovská dolina). Według Wielkiej encyklopedii tatrzańskiej jego wysokość wynosi 2366 m. Dawniej nieprawidłowo nazywana była Przednią Basztą.

  • Widok z Doliny Młynickiej

  • Widok z Rysów

    • Taternictwo[ | edytuj kod]

    Na szczyt nie prowadzi żaden szlak turystyczny. Jednak zrzeszeni taternicy i turyści z uprawnionym przewodnikiem mogą wyjść na Szatana. Z Doliny Młynickiej prowadzi znakowana kopczykami dość wygodna perć. Nie poleca się podejścia od Doliny Mięguszowieckiej Szatanim Żlebem: jest niebezpieczny ze względu na spadające nim czasami kamienie.

    Szatan (hebr. שטן satan – oskarżyciel; arab.الشيطان Szejtan – przeciwnik, złe moce) – w chrześcijaństwie, judaizmie i islamie jest to jeden z aniołów, który zbuntował się przeciwko Bogu i pociągnął do buntu inne anioły, główny sprawca zła na świecie. Niekiedy bywa utożsamiany z Lucyferem. Najczęściej uważany jest za najwyższego rangą demona, przywódcę wszystkich złych duchów. Inne imiona Szatana to: Mastema, Gadriel, Satanael, Samaël, Samiel, Siegel, Satan, anioł Edomu. W tradycji rabinicznej nosi on przydomek "szpetny".Johann Franz senior (ur. w 1863 r. w Nowej Leśnej, zm. 18 lipca 1939 r. w Tatrach) – jeden z najbardziej znanych spiskoniemieckich przewodników tatrzańskich, ojciec Johanna Franza juniora, również przewodnika.
    Pierwsze odnotowane wejścia
  • Jan Gwalbert Pawlikowski i Maciej Sieczka – ok. 1880 r.
  • zimą – Ernst Dubke, Johann Breuer i Johann Franz (senior) – 12 lutego 1906 r.
    • Przejście granią
    1. Z Szataniej Przełęczy, północno-zachodnią granią; 0+ w skali tatrzańskiej, czas przejścia 20 min
    Ściana wschodnia

    Opada do Dolinki Szataniej i podzielona jest wyraźnym, wschodnim żebrem na dwie części. Żebro ma różnicę wysokości około 440 m, a wraz z dolnym urwiskiem około 690 m. Część północno-wschodnia to typowa ściana o deniwelacji około 490 m, część południowo-zachodnia to raczej zbocze, tylko jego najniższa część jest urwista. Jest to ściana o ukośnej podstawie i wysokości 370–540 m. Ponad nią znajduje się rozległy, trawiasty teren zwany Szatanią Galerią. Wybitną formacją skalną we wschodniej ścianie jest także północno-wschodni filar wierzchołka północnego o deniwelacji około 440 m.

    Żebro – wypukła forma ukształtowania terenu. Jest to wypukłość zbocza lub ściany stosunkowo wąska, skalista i stroma, o długości do kilkuset metrów, a w Himalajach nawet do kilku kilometrów. Żebro jest podobne do grzędy, ale znacznie od niej węższe i bardziej strome.Wyciąg - we wspinaczce - odległość między dwoma stanowiskami asekuracyjnymi wyznaczona przede wszystkim długością używanej liny oraz konfiguracją terenu i ilością sprzętu. Tradycyjnie długość drogi mierzy się liczbą wyciągów, szczególnie we wspinaczce górskiej. Długości wyciągów bywają jednak bardzo różne. W uproszczeniu przyjmuje się, że standardowa długość wyciągu to około 50 metrów.
    1. Północno-wschodnim filarem północnego wierzchołka; III, 2 godz.
    2. Przez tarasy (północno-wschodnią ścianą); II, miejsce III, 2 godz.
    3. Północno-wschodnią ścianą, drogą Harnička; III, 4 godz.
    4. Wschodnim żebrem; I, 1 godz. 30 min
    5. Lewym żebrem wschodniej ściany, drogą Jurzycy; I, 2 godz. 30 min
    Ściana zachodnia

    Opada do Doliny Młynickiej, ma szerokość około 550 m i wysokość dochodzącą do 460 m. Jej prawa część (patrząc od dołu) opada na Zadnią Polanę (na piętro ze Stawem nad Skokiem), lewa na piętro z Niżnim Kozim Stawem. W kolejności od północy na południe wyróżnia się w niej następujące formacje skalne:

    Urwisko – bardzo stromy, pionowy lub przewieszony teren. Urwisko może być zbudowane ze skał, gliny. Wspinacze nazywają tak fragment ściany w górach czy skałkach.Maciej Sieczka, właśc. Maciej Gąsienica Sieczka (ur. 3 kwietnia 1824 w Zakopanem, zm. 25 września 1897 tamże) – jeden z najsłynniejszych przewodników tatrzańskich w II połowie XIX wieku.
  • zachodnie żebro Szataniej Turniczki;
  • prawa depresja opadająca z odcinka między południowym wierzchołkiem Szatana a Szatanią Turniczką;
  • zachodnie żebro południowego wierzchołka. Najbardziej strome jest w dolnej części. Na wysokości 2150–2240 m jest w nim kilka turniczek;
  • środkowa depresja opadająca z Szataniej Szczerbiny. Ma deniwelację około 440 m. Najbardziej stroma jest jej dolna żlebowata część zbudowana z bardzo jasnych, wymytych skał;
  • południowo-zachodnie żebro północnego wierzchołka;
  • lewa depresja, wyraźnie widoczna od piargów prawie po szczyt, zanikająca dopiero około 30 m poniżej północnego wierzchołka;
  • ”puste żebro”, około 60 m pod szczytem wrastające w Żebro Rajtara;
  • formacja między „pustym żebrem" a Żebrem Rajtara
  • zachodnie żebro zwane Żebrem Rajtara. Ma deniwelację około 400 m i z punktu widzenia taterników jest najciekawszym obiektem zachodniej ściany Szatana. Znajduje się w nim Turnia Rajtara.

    • Zachodnią ścianę przecinają dwa zachody: Zachód Przewodników i Wyżni Zachód.

    Rysy (słow. Rysy, niem. Meeraugspitze, węg. Tengerszem-csúcs, 2503 m n.p.m.) – góra położona na granicy polsko-słowackiej, w Tatrach Wysokich – jednej z części Tatr. Ma trzy wierzchołki, z których najwyższy jest środkowy (2503 m n.p.m.), znajdujący się w całości na terytorium Słowacji. Wierzchołek północny, przez który biegnie granica, stanowi najwyżej położony punkt Polski (2499 m n.p.m.).Zofia Radwańska-Paryska (ur. 3 maja 1901 w Warszawie, zm. 24 października 2001 w Zakopanem) – botaniczka, taterniczka, pisarka. Żona i współtowarzyszka pracy Witolda Henryka Paryskiego.
    1. Zachodnim żebrem Szataniej Turniczki (Kasiečkova cesta); III, 6 godz. 30 min
    2. Przez Zachód Przewodników i prawą depresję; 0+, od szlaku 2 godz.
    3. Zachodnim żebrem południowego wierzchołka; II, miejsce III, 2 godz.
    4. Środkową depresją; II, 1 godz.
    5. Południowo-zachodnim żebrem północnego wierzchołka (Szukając Wiegandta); I, miejsce II, 1 godz. 15 min
    6. Droga Wiegandt-Zuber; I, w zejściu 1 godz. 30 min
    7. Prawą częścią zachodniej ściany północnego wierzchołka; III, wyciąg IV, 3 godz. 30 min
    8. Prawym ramieniem zachodniego żebra; w dolnej części V, miejsce A0, w górnej III, 5 godz.
    9. Lewym ramieniem zachodniego żebra (Podszepty szatana); dołem IV, miejsce V-, w górze III, 3 godz.
    10. Trawers 2200; 0+, z prawej depresji do Szataniej Przełęczy 30 min.

    Przypisy[ | edytuj kod]

    1. ↑ Witold Henryk Paryski, Zofia Radwańska-Paryska, Wielka encyklopedia tatrzańska, Poronin: Wydawnictwo Górskie, 2004, ​ISBN 83-7104-009-1​.
    2. ↑ Úrad geodézie, kartografie a katastra Slovenskej republiky, Produkty leteckého laserového skenovania.
    3. ↑ Władysław Cywiński. Grań Baszt. Przewodnik szczegółowy, tom 15. Poronin: Wydawnictwo Górskie, 2009, ​ISBN 978-83-7104-041-2​.
    4. Józef Nyka, Tatry Słowackie. Przewodnik, wyd. 2, Latchorzew: Wydawnictwo Trawers, 1998, ​ISBN 83-901580-8-6​.
    5. Wysokogórski Klub Ekspedycyjny: Diablowina. [dostęp 26-11-2008].
    6. Witold Henryk Paryski. Tatry Wysokie. Przewodnik taternicki. Część V. Cubrynka – Skrajna Baszta. Warszawa: Sport i Turystyka, 1954}}

    Linki zewnętrzne[ | edytuj kod]

  • Satan, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. X: Rukszenice – Sochaczew, Warszawa 1889, s. 336.


    • Staw nad Skokiem (słow. pleso nad Skokom, niem. Skoksee, dawniej Nadskoksee, węg. Szkok-tó, dawniej Nadszkok-tó) – jezioro położone w środkowej części Doliny Młynickiej, w słowackiej części Tatr Wysokich. Znajduje się na wysokości 1801 m n.p.m. na dużym, stosunkowo płaskim tarasie zwanym Zadnią Polaną. Według pomiarów Józefa Szaflarskiego z 1935 staw miał powierzchnię 0,775 ha, rozmiary 160 × 78 m i głębokość 2,3 m, według pomiarów pracowników TANAP-u z lat 60. XX w. powierzchnia stawu wynosiła 0,735 ha, wymiary 158 × 80 m, głębokość ok. 1,2 m. Staw coraz bardziej się zmniejsza, ponieważ wypływający z niego potok rozcina jego próg.Wielka encyklopedia tatrzańska – encyklopedia wiedzy o Tatrach (tatrologii). Jest to fundamentalne dzieło znawców Tatr – Zofii Radwańskiej-Paryskiej i Witolda Henryka Paryskiego, którzy przez 60 lat chodzili po Tatrach i zajmowali się ich badaniem. Encyklopedia obejmuje całość problematyki tatrzańskiej. Zawiera wiadomości z topografii Tatr, historii, geografii, przyrody, turystyki, etnografii, geologii, taternictwa, a także zdjęcia, rysunki i mapy. Pierwsze książkowe wydanie pojawiło się w 1995, potem było jeszcze wznawiane w 2004. Obydwa wydania pojawiły się z 3 wersjami okładki: płótno, skóra i półskórek. Wydanie z 2004 ma 1553 strony. Encyklopedia wydana została w Poroninie przez Wydawnictwo Górskie. Ponadto wyszła wersja multimedialna na płycie CD-ROM. Zawierała ona łącznie ok. 6000 haseł, 1200 grafik (w tym panoramy), a także nagrania gwary i muzyki górali polskich i słowackich oraz 60 interaktywnych map graniowych.




    Warto wiedzieć że... beta

    Skrajne Solisko (słow. Predné Solisko, niem. Vorderer Solisko, węg. Elülső-Szoliszkó-kúp) – najdalej wysunięty na południe szczyt w Grani Soliska o wysokości 2093 lub 2119 m n.p.m. znajdujący się w słowackich Tatrach Wysokich. Skrajne Solisko od Młynickiego Soliska oddziela dwusiodłowa Smrekowicka Przełęcz.
    Dolina Młynicka (słow. Mlynická dolina, niem. Mlinicatal, węg. Mlinica-völgy), dawniej błędnie nazywana Doliną Młynicy (Mlynica lub dolina Mlynica) – dolina położona na terenie słowackich Tatr Wysokich. Należy do większych dolin tatrzańskich, jej długość to ok. 6,0 km, a powierzchnia ok. 5,8 km².
    Skala trudności dróg skalnych – skala oceny trudności dróg wspinaczkowych ustalana i stosowana przez osoby uprawiające wspinaczkę skalną.
    Depresja – w topografii jest to wklęsła forma ukształtowania terenu. Jest podobna do żlebu, ale jest płytka i szersza. Często występuje między dwoma grzędami. Depresja stanowi pośrednią formę miedzy żlebem a doliną. Przejście między tymi formami ukształtowania terenu jest płynne i czasami jest tylko sprawą umowną, czy jest to dolina, żleb czy depresja.
    Tatry Słowackie. Przewodnik – przewodnik turystyczny po Tatrach Słowackich. Jego autorem jest Józef Nyka – polski alpinista, taternik, popularyzator alpinizmu i turystyki górskiej, autor przewodników turystycznych. Tatry Słowackie to w Polsce najbardziej znany przewodnik po słowackiej części Tatr. O jego popularności świadczy fakt, że w 2018 roku pojawiło się już 11 jego wydanie.
    Szlak turystyczny – trasa wycieczkowa oznaczona specjalnymi symbolami wyznaczającymi jej przebieg i ułatwiającymi odnalezienie właściwej drogi.
    Koprowy Wierch (słow. Kôprovský štít, węg. Kapor-csúcs, niem. Dillenspitze) – szczyt o wysokości 2363 m n.p.m. w słowackiej części Tatr.

    Reklama

    Czas generowania strony: 1.684 sek.