Szaman
Przeczytaj także...
Trans – jeden z rodzajów odmiennych stanów świadomości. Stan umysłu charakteryzujący się zmienioną świadomością, co oznacza również zmienioną wrażliwość na bodźce. Trans może wywoływać stan obniżonej lub podwyższonej świadomości. Osoby pogrążone w transie mogą wykonywać określone czynności podświadomie, w sposób niekontrolowany przez świadomość.Rewolucja październikowa w Rosji (według terminologii sowieckiej Wielka Socjalistyczna Rewolucja Październikowa) – określenie, stosowane na:
Szamanizm − zespół praktyk i wierzeń opierających swe pojmowanie relacji świata namacalnego do świata duchowego na fundamentalnej roli szamana jako osoby zdolnej do podróży ekstatycznych w zaświaty dla dobra swojej wspólnoty bądź jej poszczególnych członków.
Trans – jeden z rodzajów odmiennych stanów świadomości. Stan umysłu charakteryzujący się zmienioną świadomością, co oznacza również zmienioną wrażliwość na bodźce. Trans może wywoływać stan obniżonej lub podwyższonej świadomości. Osoby pogrążone w transie mogą wykonywać określone czynności podświadomie, w sposób niekontrolowany przez świadomość.Rewolucja październikowa w Rosji (według terminologii sowieckiej Wielka Socjalistyczna Rewolucja Październikowa) – określenie, stosowane na:
Szamanizm − zespół praktyk i wierzeń opierających swe pojmowanie relacji świata namacalnego do świata duchowego na fundamentalnej roli szamana jako osoby zdolnej do podróży ekstatycznych w zaświaty dla dobra swojej wspólnoty bądź jej poszczególnych członków.
Szamański doktor z Kyzyłu.
Szaman – osoba pełniąca funkcję religijną, polegającą na sformalizowanej i instytucjonalnej więzi ekstatycznej z istotami nadludzkimi, duchami przodków lub demonami
Dzięki badaniom etnologii oraz religioznawstwa wiemy, że fenomen szamaństwa, dawniej kojarzony prawie wyłącznie z obszarem środkowej Syberii (Tunguzi, Buriaci), był obecny w wielu innych systemach wierzeń na wszystkich kontynentach. Wielka zasługa w badaniach szamanizmu przypada Mircei Eliademu.
Etnologia – jedna z dyscyplin, obok etnografii, antropologii kulturowej i antropologii społecznej, wchodzących w zakres antropologii - nauki o człowieku i jego kulturze. Powyższe terminy często traktowane są jako synonimy tej samej dziedziny badań. Etnologia jest terminem używanym przez przedstawicieli europejskiej i kontynentalnej nauki o człowieku i odpowiada niemieckiemu terminowi Völkerkunde (badania ludów pierwotnych). Etnologia klasyfikuje ludy na podstawie cech środowiskowych i kulturowych oraz opisuje poszczególne kultury.Axis mundi (z łac., "oś kosmiczna", "oś świata") – idea środka świata, uważanego za stabilny element Wszechświata.
Słowo "szaman" pochodzi z języka wschodniosyberyjskich Ewenków, dawniej Tunguzów. U Mandżurów występuje jako sama, a u Goldów siaman. Czasownik sa, od którego pochodzi to słowo, odpowiada polskiemu terminowi "znachor" lub "wiedźma".
Funkcja szamańska cechuje się czterema cechami konstytutywnymi:
Osoba szamana, jego atrybuty i rytuały z nim związane różnią się w zależności od epoki, regionu i kultury. Na ogół jednak jego stałymi atrybutami są symbole transu i tańca (bębenek), oś, po której symbolicznie wchodzi w różne światy, znajdujące się na Drzewie Kosmicznym, oraz ubiór naznaczony zdolnościami lotów ekstatycznych (np. pióra).
Animizm (łac. anima – dusza) – zespół wierzeń występujący w religiach archaicznych bądź tradycyjnych zakładający istnienie świata materialnego i duchowego, współistnienie duszy z ciałem, przypisujący duszę lub rzadziej ducha zmarłych ludzi, wszystkim roślinom, zwierzętom, minerałom i żywiołom.Religioznawstwo – zespół nauk o religii, których podejście – w odróżnieniu od teologii i od filozofii religii – charakteryzuje się , empirycznym (antropologicznym, socjologicznym, historycznym, ekonomicznym) stosunkiem do przedmiotu badań. Często stosowana jest perspektywa porównawcza (fenomenologia religii).
Instytucja szamana - szamanizm - nie stanowi religii, jest natomiast bardzo częstym elementem wierzeń animistycznych.
Do początku XX wieku szamanizm był powszechnie praktykowany przez wszystkie ludy tubylcze Syberii. Po rewolucji październikowej rozpoczęła się eksterminacja szamanów, wyplenianie dawnych wierzeń u ludów syberyjskich, budowanie szkół i szpitali, które miały zapełnić lukę po zniknięciu szamana. Szamanizm był praktykowany tylko w najtrudniej dostępnych rejonach kraju. Kilkanaście lat temu szamani zaczęli się ponownie ujawniać, ale pozostało ich niewielu, a wiele obrzędów i tradycji zniknęło bez śladu.
Wołchw – u dawnych Słowian wróżbita, częściowo też mag, swego rodzaju odpowiednik szamana znanego z innych kultur pierwotnych. Po chrystianizacji wołchwów zaczęto nazywać "guślarzami". Sztuka wróżenia wołchwów była powiązana z kultem boga chtonicznego Welesa, można w niej dostrzec aspekty animizmu i szamanizmu. Wieszcza Bojana uznawano także za "wnuka Welesowego" co mogło świadczyć o jego powiązaniu z Welesem, czy też wołchwami.Religia – system wierzeń i praktyk, określający relację pomiędzy różnie pojmowaną sferą sacrum (świętością) i sferą boską, a określonym społeczeństwem, grupą lub jednostką. Manifestuje się ona w wymiarze doktrynalnym (doktryna, wiara), w czynnościach religijnych (np. kult czy rytuały), w sferze społeczno-organizacyjnej (wspólnota religijna, np. Kościół) i w sferze duchowości indywidualnej (m.in. mistyka).
Zobacz też[]
Przypisy
- Andrzej Wierciński, Magia i religia, rozdz. IX: Model postaci Szamana, Kraków 1997, s. 123-155; Andrzej Scyjewski, Szamanizm, w: Religia [Encyklopedia], t. 9, Warszawa 2003, s. 180-181; Stanisław Wargacki, Szaman, Szamanizm, w: Encyklopedia Katolicka, t. 18, Lublin 2013, s. 1403-1405; H. Swienko, Studia nad Szamanizmem. bibliografia przedmiotowa prac Polaków oraz prac wydawanych w Polsce w latach 1754-1983, "Euhemer" 1984, nr 3, 163-185.
- Mircea Eliade, Szamanizm i archaiczne techniki ekstazy, Warszawa 1994, s. 16.
- Mircea Eliade, Historia wierzeń i idei religijnych, t. III., Warszawa 1995, s. 13n.
- Mircea Eliade, Szamanizm i archaiczne techniki ekstazy, Warszawa 1994, s. 98-105
- Mircea Eliade, Historia wierzeń i idei religijnych, t. III., Warszawa 1995, s. 18-20.
- Jerzy Sławomir Wasilewski, ... Po śmierci wędrować. Szkice z zakresu etnologii świata znaczeń, "Teksty" 1979, nr 2, s. 97-120.
- Jerzy Sławomir Wasilewski, Podróże do piekieł. Rzecz o szamańskich misteriach, Warszawa 1979.
Instytucjonalizacja – proces przechodzenia od niesformalizowanych sposobów działania społecznego do uregulowanych, względnie stałych form aktywności, podlegających społecznym sankcjom. Jest to też nadanie charakteru instytucji istniejącym formom działania, dzięki czemu stają się one obowiązujące. Instytucjonalizacja jest jednym z ważniejszych procesów pozwalających regulować życie społeczne.Duch – w folklorze ludowym i według spirytystów ludzka istota, żyjąca po śmierci fizycznej ciała człowieka, bytująca w świecie pozamaterialnym.
Warto wiedzieć że... beta
Zaświaty – w wierzeniach religijnych oznacza świat (lub światy) istniejący poza przestrzenią dostępną bezpośredniej percepcji wyznaczony najczęściej poprzez konkretny model kosmosu dla różnych ludów lub obszarów świata.
Ewenkowie (dawna nazwa Tunguzi) - myśliwsko-zbierackie ludy, z grupy tunguskiej, zamieszkują południowo-środkową Syberię (Rosja).
Buriaci (buriac. Буряадууд, ros. Буряты) – naród mongolski, liczący około 500 tysięcy osób. Używają języka buriackiego, należącego do grupy mongolskiej języków ałtajskich, rozpowszechniony wśród nich jest także język mongolski i rosyjski. Przed 1931 rokiem używali pisma mongolskiego, w latach 1931-1939 alfabetu łacińskiego, następnie wprowadzono cyrylicę.
Choroba – jedno z podstawowych pojęć medycznych; ogólne określenie każdego odstępstwa od pełni zdrowia organizmu. Zdefiniowanie stanu chorobowego jest tak samo trudne, jak sprecyzowanie stanu pełni zdrowia.
Dusza – w znaczeniu religijnym jest niematerialnym bytem w materii ożywionej i nieożywionej, który w przypadku organizmów żywych opuszcza je w chwili ich śmierci. Pojęcie duszy jest także etymologicznie pokrewne z pojęciem ducha. W wielu językach etymologia tego słowa nawiązuje do oddechu, tchnienia (w szczególności do ożywiającego tchnienia Boga), powiewu. W polskim bliskie duszy są np. słowa "dech", "dusić, "dyszeć", "zdechnąć".
Ekstaza /stgr. ἔκστασις (ekstasis), bycie na zewnątrz siebie/ – wieloznaczne pojęcie, najczęściej odnoszące się do stanu człowieka, w którym działania i władze duszy są tak zwrócone ku przedmiotowi poznania i pragnień, że osoba w mniejszym lub większym stopniu staje się niezdolna do odbierania i odczuwania zewnętrznych bodźców zmysłowych. Czasem interpretowane jako tzw. odmienne stany świadomości. W religiach objawionych, które przyjmują dualizm antropologiczny osoby ludzkiej, np. w chrześcijaństwie, zwłaszcza w katolicyzmie, rozumiana jest jako mistyczne wyjście (gr. ekstasis) duszy z ciała w doświadczeniu zjednoczenia z Bogiem w miłości (por. 2 Kor 12,1-4). W innym znaczeniu, w religiach naturalnych ekstazą określa się stany transowe, zaliczane do praktyk szamanistycznych.
Mircea Eliade, czyt. Mirczja (ur. 9 marca 1907 w Bukareszcie, zm. 22 kwietnia 1986 w Chicago) – rumuński historyk religii, religioznawca, indolog, filozof kultury, a także eseista, pisarz i dyplomata.