Statut piotrkowski 1496
Przeczytaj także...
Statuty Kazimierza Wielkiego – zbiory praw wydane przez Kazimierza III Wielkiego, króla Polski. Jedyna kodyfikacja prawa sądowego o znacznym zakresie w Polsce za panowania dynastii piastowskiej.Wojna polsko-turecka 1485-1503 – konflikt pomiędzy Królestwem Polskim, posiłkowanym przez Wielkie Księstwo Litewskie, Księstwo Mazowieckie i zakon krzyżacki a imperium osmańskim posiłkowanym przez chanat krymski, Hospodarstwo Mołdawskie i Hospodarstwo Wołoskie. Formalnie trwał kilkanaście lat, był jednak przerywany kilkuletnimi rozejmami i okresami wolnymi od bezpośrednich działań wojennych. Jego kulminacją była – zakończona klęską wojsk polskich – wyprawa króla Jana Olbrachta na Mołdawię (1497).
Bitwa pod Koźminem – bitwa stoczona 26 października 1497 niedaleko Koźmina w lasach Bukowiny (obecnie Ukraina). Ocena wyprawy, podjętej przez króla Polski Jana I Olbrachta, jest rozbieżna wśród historyków.
Statuty Kazimierza Wielkiego – zbiory praw wydane przez Kazimierza III Wielkiego, króla Polski. Jedyna kodyfikacja prawa sądowego o znacznym zakresie w Polsce za panowania dynastii piastowskiej.Wojna polsko-turecka 1485-1503 – konflikt pomiędzy Królestwem Polskim, posiłkowanym przez Wielkie Księstwo Litewskie, Księstwo Mazowieckie i zakon krzyżacki a imperium osmańskim posiłkowanym przez chanat krymski, Hospodarstwo Mołdawskie i Hospodarstwo Wołoskie. Formalnie trwał kilkanaście lat, był jednak przerywany kilkuletnimi rozejmami i okresami wolnymi od bezpośrednich działań wojennych. Jego kulminacją była – zakończona klęską wojsk polskich – wyprawa króla Jana Olbrachta na Mołdawię (1497).
Bitwa pod Koźminem – bitwa stoczona 26 października 1497 niedaleko Koźmina w lasach Bukowiny (obecnie Ukraina). Ocena wyprawy, podjętej przez króla Polski Jana I Olbrachta, jest rozbieżna wśród historyków.
Statut piotrkowski – zespół przepisów prawnych wprowadzony 1 czerwca 1496 (za panowania Jana I Olbrachta), za cenę udziału szlachty w wyprawie na Mołdawię.
Chłopi w Polsce – warstwa ludności osiadła na roli i zajmująca się zawodowo gospodarstwem rolnym. Geneza chłopów jako stanu sięga wczesnych epok w historii ludzkości.Jan I Olbracht (Albrecht), lit. Janas Olbrachtas (Albrechtas), biał. Ян I Ольбрахт (ur. 27 grudnia 1459 w Krakowie, zm. 17 czerwca 1501 w Toruniu) – król Polski w latach 1492-1501, książę głogowski 1491-1498.
Postanowienia[ | edytuj kod]
Statut piotrkowski polepszał położenie prawne szlachty w Polsce, nadając jej rozliczne przywileje. Zabraniały m.in. mieszczanom obejmowania urzędów i nabywania posiadłości gruntowych „prawem ziemskim”, zezwalały szlachcie na wywożenie i sprowadzanie towarów bez cła, ustanawiały wolność spławu i zabraniały chłopom opuszczać wsi. Odtąd tylko jeden chłop w roku mógł opuścić wieś oraz tylko jeden przedstawiciel rodziny chłopskiej mógł zmienić zawód i przenieść się do miasta (jeśli był to jedynak musiał pozostać na wsi). Potwierdzono prawo, że wojewoda mógł decydować o cenach wyrobów rzemieślniczych (taksy wojewodzińskie). Doraźnym celem politycznym nadania statutów piotrkowskich było zjednanie sobie szlachty przez króla.
Szlachta (ze starodolnoniemieckiego Slahta; współcz. niem. Geschlecht) – wyższa warstwa społeczna, wywodząca się ze stanu rycerskiego w społeczeństwie feudalnym. Szlachta posiadała zespół przywilejów społecznych, z których najbardziej podstawowym był przywilej posiadania ziemi. Przynależność do szlachty łączyła się z obowiązkiem służby wojskowej.Taksy wojewodzińskie – sztywne narzucenie przez wojewodę cen towarów krajowych i zagranicznych (z wyjątkiem zboża). Taksy wprowadził król Władysław II Jagiełło statutem warckim w 1423 r. (następnie potwierdzali go jego następcy statutami nieszawskimi w 1454 i przywilejem piotrkowskim w 1496) i stosowano je aż do rozbiorów. Początkowo dotyczyły tylko wyrobów rzemieślniczych, później rozszerzono ich stosowanie. Był to przejaw ekonomicznej dominacji szlachty nad mieszczaństwem.
Zobacz też[ | edytuj kod]
Przypisy[ | edytuj kod]
- Historia Polski. Kalendarium dziejów: Pradzieje-1655, red. A. Nowak, Kraków 2010, s. 282.
- R. Grodecki, S. Zachorowski, J. Dąbrowski, Dzieje Polski średniowiecznej, t. 2, opr. J. Wyrozumski, Kraków 1995, s. 461-462.
- M. i Z. Wojciechowscy, Polska Piastów. Polska Jagiellonów, Poznań 1946, s. 356-357.
Bibliografia[ | edytuj kod]
Przywilej, łac. privilegium – prawo (dokument) lub ugoda w prawie nadane przez monarchę określonej grupie społecznej (stanowi) obowiązujące na danej ziemi lub w całym kraju (przywilej generalny). Przywileje najczęściej miały formę zrzeczenia się przez monarchę pewnych swoich kompetencji na rzecz wymienionych adresatów przywileju.Mieszczaństwo – stan społeczny składający się z obywateli miast (łac. cives), czyli osób wolnych, podlegających prawu miejskiemu, uformowany w średniowieczu. Po upadku państwa stanowego klasa społeczna, nazywana częściej burżuazją (z fr. bourgeoisie - mieszkańcy miast); rzadziej mieszczaństwem nazywa się ogół mieszkańców miast. Ze względu na ideologiczne pejoratywne nacechowanie pojęć "mieszczaństwo" i "burżuazja" współczesna socjologia używa chętniej i częściej określenia klasa średnia.