Stary Ratusz w Radomiu
Przeczytaj także...
Renesans w architekturze stanowił odzwierciedlenie poglądów filozoficznych odrodzenia, poszukujących wzorców w świecie antycznym. Renesans otworzył erę nowożytną w sztuce i trwał od schyłku średniowiecza do początków baroku. Ponieważ różnice czasowe rozkwitu renesansu w różnych krajach są ogromne (np. między Włochami i Europą Północną), nie jest możliwe ustalenie jednolitych dat, w których panował.Szczyt – fragment ściany na wysokości poddasza w dachu dwuspadowym, pulpitowym, półszczytowym ograniczony połaciami dachu lub ozdobne zwieńczenie elewacji lub jej części np. ryzalitu, portalu, obramienia okiennego oparte na kształcie trójkąta. Szczytem określa się też boczną, węższą ścianę budynku (inaczej ściana szczytowa).
Rzeczpospolita, od XVII wieku częściej znana jako Rzeczpospolita Polska (lit. Respublika lub Žečpospolita, biał. Рэч Паспалітая, ukr. Річ Посполита, ros. Речь Посполитая, rus. Рѣчь Посполита, łac. Res Publica, współczesne znaczenie: republika) oraz Rzeczpospolita Obojga Narodów – państwo federacyjne złożone z Korony Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego istniejące w latach 1569–1795 na mocy unii lubelskiej (kres federacji w 1791 roku przyniosła Konstytucja 3 maja, ustanawiając państwo unitarne – Rzeczpospolitą Polską). Korona i Litwa stanowiły dla szlachty jedną całość, pomimo dzielących je różnic regionalnych, sprzecznych interesów i odrębności ustrojowych.
Renesans w architekturze stanowił odzwierciedlenie poglądów filozoficznych odrodzenia, poszukujących wzorców w świecie antycznym. Renesans otworzył erę nowożytną w sztuce i trwał od schyłku średniowiecza do początków baroku. Ponieważ różnice czasowe rozkwitu renesansu w różnych krajach są ogromne (np. między Włochami i Europą Północną), nie jest możliwe ustalenie jednolitych dat, w których panował.Szczyt – fragment ściany na wysokości poddasza w dachu dwuspadowym, pulpitowym, półszczytowym ograniczony połaciami dachu lub ozdobne zwieńczenie elewacji lub jej części np. ryzalitu, portalu, obramienia okiennego oparte na kształcie trójkąta. Szczytem określa się też boczną, węższą ścianę budynku (inaczej ściana szczytowa).
Rzeczpospolita, od XVII wieku częściej znana jako Rzeczpospolita Polska (lit. Respublika lub Žečpospolita, biał. Рэч Паспалітая, ukr. Річ Посполита, ros. Речь Посполитая, rus. Рѣчь Посполита, łac. Res Publica, współczesne znaczenie: republika) oraz Rzeczpospolita Obojga Narodów – państwo federacyjne złożone z Korony Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego istniejące w latach 1569–1795 na mocy unii lubelskiej (kres federacji w 1791 roku przyniosła Konstytucja 3 maja, ustanawiając państwo unitarne – Rzeczpospolitą Polską). Korona i Litwa stanowiły dla szlachty jedną całość, pomimo dzielących je różnic regionalnych, sprzecznych interesów i odrębności ustrojowych.
Stary Ratusz w Radomiu – nieistniejący, gotycko-renesansowy budynek usytuowany na radomskim Rynku. Od XIV do XIX w. siedziba władz miejskich.
Historia[ | edytuj kod]
Dokładna data wybudowania ratusza nie jest znana. Według starszych opracowań budynek powstał w okresie lokacji Nowego Miasta przez Kazimierza Wielkiego w połowie XIV wieku. Możliwe jednak, że powstał później w wieku XV. Najstarsze zachowane plany Radomia z końca XVIII i początku XIX w. umieszczały ratusz na środku rynku, zaś plan projekt regulacji miasta z 1818 sytuował go w zachodniej części rynku na osi ulicy Rwańskiej. Badania archeologiczne z 2014 potwierdziły lokalizację w zachodniej części rynku.
Radom – miasto na prawach powiatu w centralno-wschodniej Polsce, w województwie mazowieckim, położone nad rzeką Mleczną.Ulica Rwańska w Radomiu – ulica w dzielnicy Miasto Kazimierzowskie, jedna z najstarszych ulic Radomia. Łączy Rynek z placem Kazimierza Wielkiego.
Piwnice budowli zajmowały magazyny i więzienie, parter archiwum miejskie, kasa i sąd, a piętro sala Rady Miejskiej. W budynku znajdował się też prawdopodobnie miejski arsenał. Stary Ratusz był nie tylko siedzibą magistratu i burmistrza Radomia, ale też m.in. miejscem obrad działającej w Radomiu najwyższej izby obrachunkowej I Rzeczypospolitej, Trybunału Skarbowego Koronnego (tzw. komisji radomskiej). W czerwcu 1767 roku zawiązano w nim konfederację radomską. Stary Ratusz był trzykrotnie przebudowywany – po pożarze w XVI wieku, po Potopie Szwedzkim oraz w latach 70. XVIII wieku. Władze miejskie opuściły zdewastowany budynek w 1819 roku, kiedy rozebrano go na rozkaz namiestnika Królestwa Józefa Zajączka. Jedynym zachowanym fragmentem budowli są kamienne fundamenty.
Ostrołuk – w architekturze jest to łuk, którego szczyt powstał z przecięcia się dwóch fragmentów okręgu. Występuje w późnym romanizmie i gotyku a także w architekturze islamu.Potop szwedzki – najazd Szwecji na Rzeczpospolitą w 1655 w czasie II wojny północnej (1655–1660). Formalnie zakończył go pokój w Oliwie zawarty w 1660. Wojna ta prowadzona była nie tylko przez Szwecję, w czasie wojny zmieniały się zarówno sojusze, jak i siły obu stron. Była ona kontynuacją wcześniejszych wojen prowadzonych przez Rzeczpospolitą, miała także swoje korzenie w sporze o tron Szwecji zapoczątkowanym jeszcze przez króla Zygmunta III Wazę. Potop szwedzki pokazał słabość organizacyjną Rzeczypospolitej, a najeźdźca skuteczność swoich działań uzyskał m.in. poprzez kolaborację i przekupstwo po stronie Rzeczypospolitej. I choć ostatecznie Szwedzi zostali wyparci, to jednak poniesione straty i koszty ustępstw pokojowych były wysokie, a niektóre zniszczenia materialne, szczególnie szwedzka grabież dóbr kultury polskiej, są widoczne współcześnie.
Architektura[ | edytuj kod]
Wygląd ratusza znany jest dzięki obrazowi przedstawiającemu radomski rynek, namalowanemu w 1808 roku przez Samuela Hoppena czyli 10 lat przed rozbiórką obiektu. Był to bezwieżowy, ceglany, gotycko-renesansowy budynek z drewnianym podcieniem, o ostrołukowych oknach, zwieńczony prawdopodobnie pierwotnie dwoma szczytami( na obrazie Hoppena widoczny tylko jeden). Pierwotnie na planie zbliżonym do kwadratu (ok. 12 x 11 metrów), w późniejszym okresie rozbudowany do wymiarów ok. 18 x 11 metrów.Główne wejście znajdowało się od strony północnej w postaci rozbudowanej, murowanej galerii.
Arsenał (wł. arsenale, fr. arsenal) – budynek lub zespół budynków o cechach obronnych, w którym przechowywano broń oraz sprzęt wojenny (zbrojownia). Arsenały posiadały także warsztaty, w których naprawiano i wytwarzano broń ręczną oraz odlewano działa (w ludwisarni).Królestwo Polskie (ros. Царство Польское, Carstwo Polskoje), potocznie Królestwo Kongresowe, Kongresówka – kadłubowe państwo polskie istniejące w latach 1815-1832, a później do 1918 r. jako część składowa Imperium Rosyjskiego. Zostało utworzone decyzją kongresu wiedeńskiego. Wbrew obiegowym opiniom Królestwo Polskie było państwem suwerennym i niepodległym (do 1832 r.), posiadającym własną konstytucję, Sejm, wojsko, monetę i szkolnictwo z Uniwersytetem Warszawskim, a czynności urzędowe odbywały się w języku polskim. Polskę łączyły z Rosją - osoba Monarchy (każdorazowy Imperator Rosji był jednocześnie Królem Polski i pod takim tytułem występował w Królestwie) oraz polityka zagraniczna, należąca do prerogatyw królewskich. Koroną królestwa była Polska Korona Cesarska. 26 lutego 1832 roku król Mikołaj I Romanow zniósł konstytucję Królestwa zastępując ją Statutem Organicznym, który likwidował Sejm i samodzielną armię, znosił unię międzypaństwową i włączał Królestwo do cesarstwa na zasadzie autonomii administracyjnej, przywrócił urząd namiestnika sprawującego władzę cywilną i wojskową.
Zobacz też[ | edytuj kod]
Przypisy[ | edytuj kod]
- ↑ Barczyk, Marciniak-Barczyk i Marciniak 2015 ↓, s. 294.
- Barczyk, Marciniak-Barczyk i Marciniak 2015 ↓, s. 294–295.
- Barczyk, Marciniak-Barczyk i Marciniak 2015 ↓, s. 295.
- Barczyk, Marciniak-Barczyk i Marciniak 2015 ↓, s. 293.
- ↑ red. W. Kalinowski, Architektura i urbanistyka Radomia, Lublin 1979, s. 76-78.
- ↑ red. J. Sekulski, Encyklopedia Radomia, Radom 2009, s. 228.
- ↑ Iwona Kaczmarska: Jak to z ratuszem było.... CoZaDzień.pl. [dostęp 2015-02-03].
Bibliografia[ | edytuj kod]
Podcień, podsienie – pomieszczenia w dolnej części budynków, otwarte na zewnątrz, ograniczone słupkami lub filarami wzdłuż lica muru, nieprzekraczające dwóch kondygnacji. Podcienia stosuje się ze względu na przestrzenne ukształtowanie budowli oraz ze względów użytkowych.Termin architektura gotycka (gotyk) odnosi się do stylu w architekturze europejskiej okresu późnego średniowiecza, od około połowy XIII do początku XVI wieku. Za wzorcowy przykład budynku gotyckiego uważa się gotycką katedrę, choć w rzeczywistości był to również okres rozwoju architektury świeckiej (mieszczańskiej i rezydencjonalnej). Architektura gotycka w zamierzeniu jej twórców miała w doskonały sposób odzwierciedlać boską naturę i wielbić Boga. Strzelista i ogromna bryła kościoła stała się symbolem czasów, w których religijność łączyła w sobie wyprawy krzyżowe i pragnienie wzniesienia się ku Bogu. W bryle dominują kierunki pionowe. Ich powtarzalność w bliskim sąsiedztwie, rozczłonkowanie bryły, delikatna dekoracja tworzą budowle ekspresyjne i lekkie. Barwne światło przenikające do wnętrza przez wysokie witraże stwarza wrażenie uduchowienia, a powtarzające się we wnętrzu wertykalne linie i znaczna odległość do sklepienia kieruje wzrok ku górze.
Warto wiedzieć że... beta
Rynek w Radomiu – główny plac dzielnicy Miasto Kazimierzowskie, do XIX w. stanowiący centrum średniowiecznego miasta lokacyjnego. Z Rynku wybiegają ulice Wolność (w kierunku północnym), Krakowska (w kierunku południowym), Szpitalna i Żytnia (w kierunku zachodnim) oraz Grodzka, Rwańska i Szewska (w kierunku wschodnim).
Nowy Ratusz w Radomiu – neorenesansowy budynek usytuowany przy radomskim Rynku. Obiekt jest częścią szlaku turystycznego Zabytki Radomia,
Konfederacja radomska – konfederacja generalna zawiązana 23 czerwca 1767 roku w Radomiu, pod osłoną wojsk rosyjskich pułkownika Wasilija Carra w obronie dawnego ustroju Rzeczypospolitej, powstała w reakcji na zawiązanie konfederacji innowierczych (słuckiej i toruńskiej). 3 sierpnia 1767 roku wznowiona w Warszawie, trwała do 15 grudnia 1767 roku.
Józef Zajączek książę herbu Świnka (ur. 10 marca 1752 w Kamieńcu Podolskim, zm. 28 lipca 1826 w Warszawie) – polski i francuski generał, jakobin polski, członek Rady Najwyższej Narodowej w czasie insurekcji kościuszkowskiej, pierwszy namiestnik Królestwa Polskiego, senator wojewoda Królestwa Polskiego w 1815; wolnomularz.
Trybunał Skarbowy Koronny – najwyższa izba obrachunkowa Korony I Rzeczypospolitej, mająca uprawnienia sądu skarbowego. Pełniła też funkcję współczesnej Prokuratorii Generalnej.
Kazimierz III Wielki (ur. 30 kwietnia 1310 w Kowalu, zm. 5 listopada 1370 w Krakowie) – najmłodszy syn Władysława I Łokietka i Jadwigi Bolesławówny, król Polski w latach 1333–1370, ostatni monarcha z dynastii Piastów na tronie polskim.
Miasto Kazimierzowskie - dzielnica Radomia (zwana potocznie "Starówką"). Położone jest w obrębie dawnych, nieistniejących obecnie murów obronnych (ich pozostałości m.in. przy ul. Wałowej, na tyłach Muzeum Okręgowego). Miasto Kazimierzowskie zostało lokowane przez króla Kazimierza Wielkiego. W obrębie dzielnicy mieszczą się m. in. neogotycki ratusz, kolegium pijarów (muzeum okręgowe z bogatymi zbiorami), kościół farny, szereg zabytkowych kamienic na Rynku, ul. Rwańskiej, Grodzkiej, Reja.