Stargard

Stargard (tuż po II wojnie światowej Starogród, w latach 1950–2015 Stargard Szczeciński, łac. Stargardia, niem. Stargard in Pommern, Stargard an der Ihna) – miasto w Polsce w województwie zachodniopomorskim, siedziba powiatu stargardzkiego, położone na Równinie Pyrzycko-Stargardzkiej, nad Iną. Początki istnienia stałych osad ludzkich sięgają VI wieku, jest jednym z najstarszych miast Polski. Najstarsze (obok Szczecina) miasto na Pomorzu – prawa miejskie uzyskało w 1243. Rozwojowi osady sprzyjało położenie przy krzyżujących się szlakach handlowych, prowadzących z Santoka do Wolina i ze Szczecina do Kołobrzegu. Ważny węzeł komunikacyjny oraz ośrodek przemysłowy, usługowy i kulturalny. Miasto jest siedzibą powiatu stargardzkiego i gminy. Wraz ze Szczecinem, Świnoujściem, Policami, Goleniowem i Gryfinem tworzy aglomerację szczecińską.

Pałac (st.czes. palác, z wł. palazzo, z łac. palātium, Palātium, Palatyn) – reprezentacyjna budowla mieszkalna pozbawiona cech obronnych, rezydencja władcy, wielkopańska lub patrycjuszowska; od XIX w. także okazały gmach użyteczności publicznej, zwłaszcza siedziba władz lub instytucji państwowych.Okręg wyborczy nr 13 – okręg wyborczy w polskich wyborach do Parlamentu Europejskiego, obejmujący swym zasięgiem tereny województwa lubuskiego i zachodniopomorskiego. Siedzibą okręgowej komisji wyborczej jest Gorzów Wielkopolski.

Według danych GUS z 31 grudnia 2020 r., Stargard liczył 67 579 mieszkańców i był pod względem liczby ludności trzecim (po Szczecinie oraz Koszalinie) miastem w województwie zachodniopomorskim, a także 55. spośród najludniejszych miast w Polsce.

Spis treści

1 Geografia

1.1 Położenie

1.2 Struktura użytkowania gruntów

1.3 Geomorfologia

1.4 Gleby

1.5 Sieć hydrologiczna

1.6 Klimat

1.7 Sąsiednie gminy

2 Demografia

3 Historia

4 Historia nazwy

4.1 Starania o zmianę nazwy ze Stargard Szczeciński na Stargard

5 Symbole miasta

6 Architektura

6.1 Rozwój urbanistyczny

6.2 Zabytki

6.2.1 Stare Miasto

6.2.2 Pozostałe obiekty

6.3 Pomniki

7 Gospodarka

7.1 Historia

7.2 Lata 1990–2020

7.2.1 Rozbudowa, modernizacja, rewitalizacja 1990–2020

7.3 Handel

8 Transport

8.1 Transport drogowy

8.2 Transport kolejowy

8.3 Transport lotniczy

8.4 Transport wodny

8.5 Komunikacja miejska

9 Turystyka

9.1 Szlaki piesze

9.2 Szlaki rowerowe

9.3 Punkty widokowe

9.4 Hotele

9.5 Piętnasty południk

10 Zieleń miejska

10.1 Parki

10.2 Pomniki przyrody

10.3 Cmentarze

11 Wspólnoty wyznaniowe

12 Kultura

13 Ochrona zdrowia

13.1 Apteki

13.2 Szpitale i przychodnie

14 Edukacja

15 Sport i rekreacja

16 Media

17 Polityka i administracja

17.1 Miasta partnerskie

18 Stargard jako garnizon

19 Osoby związane ze Stargardem

20 Ciekawostki

21 Uwagi

22 Przypisy

23 Bibliografia

24 Linki zewnętrzne

Geografia

Położenie

Miasto położone jest w północno-zachodniej Polsce, nad rzeką Iną, na wschód od jeziora Miedwie. Leży na pograniczu dwóch krain geograficznych: Niziny Szczecińskiej i Pojezierza Pomorskiego, co ma duży wpływ na zróżnicowanie typów krajobrazu w najbliższej okolicy. Przez zachodnią część miasta przebiega 15 południk długości geograficznej wschodniej.

Baszta Tkaczy w Stargardzie Szczecińskim (zw. także Lodową) zbudowana w połowie XV wieku baszta zbliżona jest kształtem do Baszty Morze Czerwone, ale jest nieco niższa, jej wysokość wynosi 31 m. Część cylindryczna opiera się na kwadratowej podstawie, a część górna zwieńczona jest krenelażem, nad którym wznosi się ceglany stożek. Baszta Lodowa, kolegiata Mariacka i pozostałe mury obronne rozporządzeniem Prezydenta RP z dnia 17 września 2010 została uznana za pomnik historii.Strzyżno (niem. Streesen) – wieś w Polsce położona w województwie zachodniopomorskim, w powiecie stargardzkim, w gminie Stargard Szczeciński, nad rzeką Małą Iną, 7 km na południe od Stargardu.

Do roku 1945 Stargard należał do pruskiej prowincji Pomorze, a w latach 1808–1814 był nawet jej stolicą. Poza tym, był jednym z czterech powiatów grodzkich w rejencji szczecińskiej.

Po włączeniu tych terenów do Polski w 1946 r., Stargard stał się siedzibą powiatu stargardzkiego, w województwie szczecińskim. Swojego statusu nie zmienił w wyniku reform administracyjnych w 1950 i 1957. W październiku 1973 miasto zostało wydzielone z powiatu i zostało powiatem miejskim. Już dwa lata później anulowano ten podział, a Stargard uzyskał status siedziby gminy Stargard w województwie szczecińskim. Po reformie administracyjnej w 1999 przywrócono dawny powiat stargardzki na terenie województwa zachodniopomorskiego.

Dni Stargardu - cykl imprez kulturalno-rozrywkowo-sportowych, organizowany od 1964 w Stargardzie Szczecińskim roku przez Stargardzkie Centrum Kultury. Impreza trwa trzy dni i jest organizowana w weekend poprzedzający 24 czerwca (uroczystość św. Jana Chrzciciela - patrona Stargardu).Osetno – grodzisko wczesnośredniowieczne położone na terenie dzisiejszego Stargardu, ok. 1 km na południowy wschód od Starego Miasta, w dzielnicy o tej samej nazwie.

W Stargardzie zwyczajowo wyróżnia się osiedla: Osiedle Starówka, Osiedle Pyrzyckie, Osiedle Letnie, Osiedle Hallera, Osiedle Zachód, Osiedle Chopina, Osiedle Tysiąclecia, Osiedle Kopernika, Osiedle Kossaka, Osiedle Lotnisko (część Kluczewa), Giżynek, część z nich wybudowano w latach osiemdziesiątych i były budowane według obowiązujących wówczas wzorców budownictwa.

Hipermarket – duży sklep wielkopowierzchniowy, często też ze względu na swoje rozmiary znajdujący się na obrzeżach miasta. Hipermarket w ścisłym tego znaczeniu to sklep (market) o bardzo dużej powierzchni, sprzedający szeroki asortyment towarów codziennego użytku, takich jak żywność, ubrania, kosmetyki, środki czyszczące, produkty FMCG (produkty szybkozbywalne z ang. Fast Moving Consumer Goods). Przyjmuje się że hipermarket ma powierzchnię przekraczającą 2,5 tys m².Równina Pyrzycka lub Równina Pyrzycko Stargardzka (313.31) – mezoregion fizycznogeograficzny położony w południowo-wschodniej części Pobrzeża Szczecińskiego, między Wzgórzami Bukowymi i Równiną Wełtyńską na zachodzie, równinami: Goleniowską i Nowogardzką na północy a Pojezierzem Zachodniopomorskim na południu i wschodzie.

Struktura użytkowania gruntów

Według danych z 1 stycznia 2009 powierzchnia miasta wynosi 48,08 km². Miasto stanowi 3,16% powierzchni powiatu stargardzkiego.

Geomorfologia

Obecna rzeźba powierzchni Stargardu powstała w wyniku działalności lądolodu skandynawskiego, który uformował tzw. linię moren czołowych. Na obszarze Stargardu i jego okolic znajduje duże, ponad dwutysięczne skupisko pagórków drumlinowych, zw. stargardzkimi polami drumlinowymi. Wśród rzeźby terenu możemy także wyróżnić moreny denne faliste (we wschodniej części miasta), torfowiska (w okolicach Iny), oraz długie stoki (zarówno po wschodniej, jak i zachodniej stronie miasta). Miasto położone jest w całości na terenie mezoregionu Równina Pyrzycko-Stargardzka, oraz na terenie mikroregionów: Równina Kluczewska, Równina Klępińska, Drumliny Grzędzickie oraz w Dolinach Iny i Małej Iny.

Plac Wolności w Stargardzie (d. Gerichtplatz, Adolf-Hitler-Platz, Plac Stalina) jest jednym z głównych placów miasta, jest ważnym węzłem komunikacyjnym, z placu odchodzi sześć ulic (Wyszyńskiego, Czarnieckiego, Św. Jana Chrzciciela, Struga, Wojska Polskiego oraz Piłsudskiego).Otton z Bambergu, także Otto z Bambergi, niem. Otto von Bamberg (ur. ok. 1060 we Frankonii, zm. 1139 w Bambergu) – biskup Bambergu od 1102 roku, kanclerz cesarza Henryka IV, misjonarz, święty Kościoła katolickiego, zwany "Apostołem Pomorza" i "ojcem klasztorów".

Gleby

Na terenie miasta dominują gleby brunatne wyługowane i właściwe, gleby pseudobielicowe, a także różnorodne utwory hydrogeniczne. W południowo-zachodniej części Stargardu, na obszarze dawnego zastoiska wodnego z okresu plejstocenu występują czarne ziemie. Na obszarach akumulacyjnej działalności lodowców z piasków zwałowych i naglinowych moreny dennej przeważają gleby brunatne, zaś w dolinach rzecznych – mady. Klasy bonitacyjne na terenie miasta zawierają się w przedziale od II do IV (żytnio-ziemniaczane i pszenno-buraczane). Ze względu na wysoką jakość gleb na Równinie Pyrzycko-Stargardzkiej uprawiana jest pszenica i buraki cukrowe.

Park Zamkowy położony w północno-wschodniej części Starego Miasta w Stargardzie, nad rzeką Iną, wchodzi w skład stargardzkich plant, od zachodu graniczy z Parkiem Chrobrego, a od południa z Parkiem Jagiellońskim.Innocenty II (łac. Innocentius II, właśc. Gregorio Paparone lub Papareschi; ur. w Rzymie – zm. 24 września 1143 tamże) – papież w okresie od 14 lutego 1130 do 24 września 1143.

Sieć hydrologiczna

Jaz na Inie

Miasto znajduje się w dorzeczu Iny i Płoni (zachodnia część). Największą rzeką przepływającą przez Stargard jest Ina. Przepływa przez miasto na długości ok. 7 km. Jej średnia głębokość waha się od 0,9 do 2,9 m, natomiast szerokość lustra wody 9–26 m. W południowo-wschodniej części Stargardu – Mroczeniu do rzeki wpływa Krąpiel (prawy dopływ), następnie Mała Ina oraz przy granicy administracyjnej miasta Rzepliński Kanał (oba cieki to dopływy lewe). Mała Ina w górnym biegu ponownie przepływa przez miasto we wschodniej części Kluczewa. W obrębie Starego Miasta, za mostem ul. B. Chrobrego do Iny wpływa Kanał Ulgi, a przy ul. Basztowej z rzeki bifurkuje Kanał Młyński (który ponownie wpada do Iny w okolicy ul. Zakole). Przy ul. Nadbrzeżnej do rzeki wpada Młynówka, do której 250 m wyżej wpływa kanał Kruczy Gród. Ciekiem należącym do dorzecza Płoni jest Gowienica Miedwiańska. Przepływa przez Burzykowo i Słotnicę, w dolnym biegu stanowi ona południowo-zachodnią granicę miasta, opływając od zachodu teren dawnego lotniska w dzielnicy Kluczewo. Na terenie miasta nie występuje naturalne zbiorniki wodne. Jedynie w Kluczewie znajdują się sztuczne obwałowania odstojników należące do cukrowni.

Osiedle Pyrzyckie powstało w roku 1988 za prezesury w spółdzielni mieszkaniowej Jana Stępińskiego. Obecnie jest największym pod względem powierzchni osiedlem w Stargardzie Szczecińskim, położone na południe od Centrum przy Drodze wojewódzkiej nr 106. Na osiedlu znajduje się urząd Poczty Polskiej - Stargard Szczeciński 9, Szkoła Podstawowa nr 6, kościół Kościół Przemienienia Pańskiego. W pobliżu osiedla zlokalizowany będzie węzeł Stargard – Centrum (poprzednia nomenklatura: Os. Pyrzyckie) w ciągu drogi ekspresowej S10. W 2006 na terenie osiedla otwarto zespół nowoczesnych boisk koszykówki z nawierzchnią z kostki betonowej, piłki nożnej ze sztuczna nawierzchnią, mini skatepark z urządzeniami do jazdy, boisko do siatkówki oraz tenisa ziemnego.Dekanat Stargard Wschód – jeden z dwóch dekanatów w Stargardzie Szczecińskim w archidiecezji szczecińsko-kamieńskiej.

Stargard położony jest na terenie o wysokich zasobach użytkowych wód podziemnych. Znajduje się tu jeden z Głównych Zbiorników Wód Podziemnych w Polsce – Zbiornik międzymorenowy Stargard-Goleniów nr 123. Jednostkowa wartość zasobów eksploatacyjnych zbiornika w Stargardzie może osiągnąć 500 m³/d/km². Stargard spośród miast województwa zachodniopomorskiego jest najbardziej zagrożony wezbraniami powodziowymi. Jest to spowodowane tym, iż powyżej centrum miasta łączą się trzy rzeki (Ina, Mała Ina i Krąpiel) o tym samym reżimie hydrologicznym – śnieżnym, których fale wezbraniowe łączą się na terenie miasta, powodując przelewanie się wody przez wały. Największe prawdopodobieństwo wystąpienia powodzi występuje na obszarze miasta poniżej wysokości bezwzględnej 20,62 m (tj. ok. 15% obszaru Stargardu) i wynosi 50, tj. stany takie mogą występować co drugi rok.

Kościół Polskokatolicki w Rzeczypospolitej Polskiej – kościół starokatolicki prawnie działający na terenie Polski, będący członkiem Unii Utrechckiej Kościołów Starokatolickich, Światowej Rady Kościołów, Konferencji Kościołów Europejskich oraz Polskiej Rady Ekumenicznej. Organem prasowym wspólnoty jest „Rodzina”, przy kościele działa również Społeczne Towarzystwo Polskich Katolików. Zwierzchnikiem Kościoła jest bp prof. dr hab. Wiktor Wysoczański.Powiat pyrzycki – powiat w północno-zachodniej Polsce, w woj. zachodniopomorskim, utworzony w 1999 roku w ramach reformy administracyjnej. Jego siedzibą jest miasto Pyrzyce. Powiat położony jest na Równinie Pyrzyckiej i Pojezierzu Myśliborskim. Powiat ma zdecydowanie rolniczy charakter (66-85% powierzchni gmin).

Klimat

Obszar miasta charakteryzuje się umiarkowanie wilgotnym klimatem, ze średnią roczną temperaturą powietrza na poziomie 9,01 °C (temperatura lata w lipcu wynosi minimalnie 17,9 °C, zaś zimy w styczniu –1,3 °C). Średnia liczba opadów na miesiąc wynosi 46 mm, a liczba dni deszczowych w roku 181. Średnia liczba dni z pokrywą śnieżną wynosi 40. Długość okresu wegetacyjnego wynosi 220 dni, a jego początek przypada na 31 marca. Różnica w położeniu, odległości od zbiorników wodnych i kierunku wiatrów, mają wpływ na różnicę w sytuacji meteorologicznej Stargardu i Szczecina. Miasto jest jednym z miast o największej średniej temperaturze rocznej. W lipcu 2010 r. zanotowano 12 dni z temperaturą 30–35 °C, natomiast 1 dzień (12.07) z temperaturą wynoszącą 36 °C.

Okręg wyborczy nr 41 do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej obejmuje obszar miast na prawach powiatu Szczecin i Świnoujście oraz powiatów: goleniowskiego, gryfickiego, gryfińskiego, kamieńskiego, łobeskiego, myśliborskiego, polickiego, pyrzyckiego i stargardzkiego (województwo zachodniopomorskie). W obecnym kształcie został utworzony w 2001. Wybieranych jest w nim 12 posłów w systemie proporcjonalnym (do 2011 wybierano 13 posłów).Park Popiela położony w południowej części Starego Miasta w Stargardzie, nad rzeką Iną, wchodzi w skład stargardzkich plant, od północnego zachodu graniczy z Parkiem Piastowskim, a od południowego wschodu z Parkiem Jagiellońskim.

Sąsiednie gminy

Stargard (gmina wiejska) – powiat stargardzki

Kobylanka – powiat stargardzki

Warnice – powiat pyrzycki

Demografia

Dane z 31 grudnia 2006:

Stopa bezrobocia na dzień 31 października 2008 wynosiła 4,9%, następnie wzrosła i w sierpniu 2011 wyniosła 8,0%, w następnych latach spadła do poziomu 3,5% (grudzień 2018).

Stargard, liczący ok. 70 tys. mieszkańców, plasuje się na trzecim miejscu pod tym względem wśród miast województwa zachodniopomorskiego. W ostatnich latach ludności w mieście ubywa. Tendencja spadkowa charakteryzuje również procesy migracji do miasta, oraz ujemny przyrost naturalny. Według danych z 30 czerwca 2016 miasto miało 68 564 mieszkańców.

Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacji w Stargardzie Spółka z o.o. – przewoźnik miejski, funkcjonujący na terenie Stargardu oraz w okolicznych gminach: gmina Kobylanka, gmina wiejska Stargard i gmina Stara Dąbrowa. Autobusy kursują m.in. do: Kobylanki, Żarowa, Witkowa, Kurcewa, Grzędzic, Lipnika, Zieleniewa, Klępina, Małkocina, Storkówka, Koszewa i Sowna. Lubieszyn (do 1945 niem. Marienhof, Neu-Linken) – przysiółek wsi Wąwelnica, w woj. zachodniopomorskim w powiecie polickim, w gminie Dobra (Szczecińska). Leży przy granicy polsko-niemieckiej, na Równinie Wkrzańskiej ok. 14 km na północny zachód od Szczecina.

Przyrost ludności Stargardu w ciągu wieków nie był równomierny, był zakłócany przez liczne wojny, klęski żywiołowe oraz epidemie.

Struktura płci i wieku mieszkańców Stargardu według danych z 31 grudnia 2006

Podstrony: 1 [2] [3] [4] [5] [6] [7] [8] [9] [10]