Ssaki kopytne

Przeczytaj także...
Prakopytne, kondylartry (†Condylarthra) – wymarły rząd kopalnych ssaków pochodzących od prałożyskowców. Występowały od górnej kredy na terenie Ameryki Północnej. W tym czasie był reprezentowany przez rodzaj Protungulatum. Następnie w okresie paleocenu i eocenu zajmowały tereny Ameryki Płn. i Europy. W tym okresie występuje rodzaj Phenacodus. Nieliczne gatunki przetrwały do okresu oligocenu, paleogenu w Azji i miocenu na terenie Ameryki Południowej.Walenie (Cetacea) – rząd ssaków (w kladystyce to klad w obrębie parzystokopytnych). Występują one głównie w oceanach. Wyjątkiem są delfiny słodkowodne, zamieszkujące rzeki, oraz nieliczne gatunki żyjące na styku tych dwóch środowisk (estuaria).
Góralkowce, góralki (Hyracoidea) – rząd ssaków łożyskowych, do którego zaliczana jest tylko jedna rodzina – góralkowate (Procaviidae). Góralki zamieszkują Afrykę i zachodnią część Azji. Wykazują pokrewieństwo z trąbowcami i brzegowcami, z którymi wspólnie zaliczane są do ssaków kopytnych. Kilkanaście ze znanych gatunków i podgatunków góralków uważanych jest za zagrożone wyginięciem.

Kopytne (Ungulata) – nadrząd ssaków łożyskowych pochodzących od prakopytnych. Tradycyjnie do kopytnych zalicza się zwierzęta, których kończyny zakończone są kopytami. Dawniej klasyfikowane były jako gromada Ungulata (kopytne), a obecnie w rzędach:

parzystokopytne

nieparzystokopytne

oraz wymarłe:

Embritopody, embrytopody (Embrithopoda) – rząd wymarłych ssaków kopytnych spokrewnionych z trąbowcami (Proboscidea), syrenami (Sirenia) i góralkami (Hyracoidea).Cetartiodactyla – rząd (lub nadrząd) ssaków łożyskowych, który został utworzony w wyniku najnowszych badań genetycznych i molekularnych gromady ssaków. Grupa ta nie ma aktualnie nazwy w języku polskim. Podział na poszczególne klady przedstawia się następująco:

notoungulaty

Obecnie do grupy kopytnych zalicza się również, oprócz wyżej wymienionych, blisko spokrewnione z nimi rzędy pochodzące od wspólnego przodka, choć nie posiadające kopyt. Są to: trąbowce, rurkozębne, góralkowce, brzegowce i walenie.

Współcześnie ich pokrewieństwo (w szczególności pokrewieństwo wszystkich grup) jest wątpliwe. Uproszczony kladogram jednej z hipotez zakładających je za Mikko's Phylogeny Archive:

o Ungulatomorpha
|== †Zhelestidae
`--o Ungulata
   |?- Tubulidentata (rurkozębne)
   |?- †Dinocerata
   |--o Altungulata (Paenungulata)
   |  |--o „Perissodactylomorpha”
   |  |  |-- †Meniscotheriidae
   |  |  `--+-- †Phenacodontidae
   |  |     `-- Perissodactyla (nieparzystokopytne)
   |  `--o Altungulata sensu stricto
   |     |-- †Loxolophidae
   |     `--+-- †Phenacolophidae
   |        `--o Uranotheria
   |           |-- †Embrithopoda
   |           `--+-- Hyracoidea (góralkowce)
   |              `--o Tethytheria
   |                 |-- Sirenia (brzegowce)
   |                 `--o Behemota
   |                    |-- †Desmostylia
   |                    `-- Proboscidea (trąbowce)
   `--o Eparctocyona
      |== †Procreodi
      `--+--o †Bulbulodentata
         |  |-- †Apheliscidae
         |  |?- †Tricuspiodontidae
         |  `--+-- †Periptychidae
         |     `--+-- †Hyopsodontidae
         |        `--o †Panameriungulata
         |           `--o †Mioclaenidae
         |              |-- †Pleuraspidotheriinae
         |              `--o †Meridiungulata
         |                 |?- †Amilnedwardsiidae
         |                 |-- †Kollpaniinae
         |                 `--+?- †Xenungulata (w tym †Pyrotheria)
         |                    |?- †Astrapotheria
         |                    |?- †Notoungulata
         |                    `--o †Didolodontidae
         |                       |...
         |                       `-- †Litopterna
         `--+-- †Arctostylopida
            `--o "Paraxonia"
               `--+--o †Triisodontidae
                  `--+-- †Mesonychia
                     `-- Cetartiodactyla (parzystokopytne i walenie)

Ewolucja ssaków kopytnych

Przypisy

Włodzimierz Cichocki, Agnieszka Ważna, Jan Cichocki, Ewa Rajska, Artur Jasiński, Wiesław Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN w Warszawie, 2015, s. 297. ISBN 978-83-88147-15-9.
Zwierzęta : encyklopedia ilustrowana. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005. ISBN 83-01-14344-4.
Ungulatomorpha (ang.). Mikko's Phylogeny Archive. [dostęp 2009-05-30].

Bibliografia[]

Ssaki kopytne – przewodnik Halina Komosińska, Elżbieta Podsiadło, Wydawnictwo Naukowe PWN, 2002, ISBN 83-01-13806-8

Rząd (łac. ordo) – jedna z podstawowych kategorii systematycznych stosowanych w systematyce organizmów, niższa od gromady (classis w zoologii) lub klasy (classis w botanice), a wyższa od rodziny (familia). Termin ordo został wprowadzony przez Karola Linneusza jako jedna z pięciu podstawowych kategorii w hierarchicznym systemie klasyfikacji biologicznej. Kategoriami pomocniczymi dla rzędu są nadrząd (superordo), podrząd (subordo) i infrarząd (infraordo), a w literaturze anglojęzycznej stosowane są jeszcze czasem parvorder (niższa od infrarzędu), magnorder (wyższa od nadrzędu), grandorder i mirorder (między rzędem a nadrzędem).Litopterny (†Litopterna, nazwa oznacza proste kostki) – rząd wymarłych ssaków kopytnych z grupy meridiungulata, u których zaszła redukcja palca. Obejmował formy trójpalczaste i jednopalczaste. Niektóre wyglądem przypominały lamy (Diadiaphorus), inne większe miały niewielkie trąby (np. Macrauchenia), inne przypominały konie (Thoatherium).

w oparciu o Wikipedię (licencja GFDL, CC-BY-SA 3.0, autorzy, historia, edycja)

Warto wiedzieć że... beta

Astrapoteria, Astrapotheria – rząd wymarłych ssaków kopytnych z Ameryki Południowej. Żyły od paleocenu do miocenu. Ewolucja tej grupy jest enigmatyczna, wydaje się jednak słuszne zaklasfikować je do grupy Meriungulata. Tą z kolei zalicza się do przetrwałego kladu Laurasiatheria.

Łożyskowce (Placentalia) – takson klasyfikowany w randze infragromady (czasem podgromady lub szczepu), obejmujący ssaki żyworodne, u których występuje łożysko. Należy do nich ok. 95% gatunków współczesnych ssaków (wszystkie z wyjątkiem stekowców i torbaczy).

Mrówniki, słupozębne, rurkozębne (Tubulidentata) – rząd ssaków łożyskowych, do którego zalicza się jedna rodzina (mrównikowate) z jednym gatunkiem (mrównikiem). Zwierzęta te zamieszkują otwarte tereny Afryki, na południe od Sahary. Nazwę słupozębne, rurkozębne zawdzięczają szczególnemu uzębieniu, na które składa się 20 słupowatych zębów, a nazwa mrówniki związana jest z ich preferencjami pokarmowymi – mrówniki żywią się mrówkami i termitami.

Kopyto (łac. ungula) – rogowa osłona końcowych członów palca ssaków kopytnych (nieparzystokopytnych i parzystokopytnych), o kształcie puszki z masywną ścianą boczną i podeszwą. Składa się z trzech głównych części: odżywa, tworzywa i puszki rogowej kopyta. W terminologii hodowlanej kopyta parzystokopytnych, osłaniające końce III i IV palca, noszą nazwę racic, natomiast na palcach II i V występują raciczki (paraungulae), inaczej racice rzekome.

Nieparzystokopytne (Perissodactyla) - rząd dużych, lądowych ssaków łożyskowych. Pojawiły się w paleogenie (dolny eocen), szeroko się rozprzestrzeniając. Żyły również na terenie Polski (nosorożec włochaty). Współcześnie reprezentowane jedynie przez koniowate, tapiry i nosorożce. Do koniowatych należą udomowione konie i osły. Zasiedlają tereny Ameryki, Afryki i Azji, natomiast formy udomowione również Europę i Australię.

Mesonychia ("średnie szpony") – wymarły rząd średniej wielkości i dużych mięsożernych ssaków, których bliskimi krewnymi są parzystokopytne, a także walenie. Niektórzy naukowcy grupują te ostatnie z Mesonychia w jedną grupę Cete.

Desmostyle (†Desmostylia) – rząd wymarłych ssaków spokrewnionych blisko z trąbowcami (Proboscidae) i syrenami (Sirenia). Były to ssaki ziemnowodne, o czteropalczastych kończynach z palcami najprawdopodobniej spiętymi błoną pławną i zakończonymi kopytkami.

Ssaki kopytne

Przypisy

Bibliografia[]

Reklama