Społeczeństwo – podstawowe pojęcie socjologiczne, jednakże niejednoznacznie definiowane. Terminem tym tradycyjnie ujmuje się dużą zbiorowość społeczną, zamieszkującą dane terytorium, posiadające wspólną kulturę, wspólną tożsamość oraz sieć wzajemnych stosunków społecznych. Społeczeństwo ponadto posiada własne instytucje pozwalające mu na funkcjonowanie oraz formę organizacyjną w postaci państwa, plemienia czy narodu.
Społeczeństwo nowoczesne (ang. modern society) – określenie stosowane w odniesieniu do cech idealnych społeczeństw, kształtujących się wraz z transformacją zacofanych systemów społecznych w kierunku systemów realizujących wielorakie i złożone funkcje w sposób planowany, zorganizowany i celowy.Społeczeństwo ryzyka - określenie autorstwa niemieckiego socjologa Ulricha Becka na opisanie konsekwencji wynikających z rozwoju społeczeństwa przemysłowego, spowodowanych rozwojem cywilizacyjnym i technologii, których skutkami są nieodwracalne zmiany, nad którymi nie można zapanować. Skażenie środowiska, globalne ocieplenie spowodowane emisją dwutlenku węgla i metanu, zagrożenia zewnętrzne (na przykład susze) będą uzupełniane sytuacjami spowodowanymi przez działania człowieka.
Termin ten w mowie potocznej często stosuje się dość swobodnie określając różne kategorie czy warstwy społeczne np. „społeczeństwo górników”, „społeczeństwo nauczycieli”. Używa się go też na określenie całej żyjącej ludzkości, wówczas używa się określenia społeczeństwo globalne.
Stosunek społeczny – normatywnie określona relacja i oczekiwany schemat interakcji pomiędzy co najmniej dwiema osobami, wynikająca z posiadanych przez nich ról i pozycji społecznych, podlegająca kontroli społecznej.Państwo narodowe – to państwo, którego prawie wszyscy mieszkańcy stanowią jeden naród i zdecydowana większość członków tego narodu zamieszkuje to właśnie państwo. Taka forma państwa wynika m.in. z postulowanego przez ONZ prawa narodów do samostanowienia zawartego w art. 1 Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych oraz Paktu Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych.
Typologia społeczeństw[]
Ze względu na duże różnice pomiędzy współczesnymi i historycznymi społeczeństwami wyróżnia się ze względu na stopień rozwoju społeczeństwa:
tradycyjne
przemysłowe
poprzemysłowe.
W przypadku społeczeństw tradycyjnych, terminem tym określa się formy społeczeństw przedindustrialnych i wyróżnia się różne formy ich rozwoju:
społeczeństwo acefaliczne
społeczeństwo zbieracko-myśliwskie
społeczeństwo rolnicze
społeczeństwo pierwotne
Karol Marks wyróżniał dla tego okresu trzy następujące po sobie formacje społeczne: formację wspólnoty pierwotnej, formację niewolniczą (formacja antyczna i azjatycka) oraz formację feudalną.
<|||||||||| |||||||||| |||||||||| |||||||||| |||||||||| |||||||||| |||||||||| |||||||||| |||||||||| |||||||||| - |||||||||| |||||||||| ||||||||||>,Plemię – grupa spokrewnionych rodów wywodzących się od wspólnego przodka (w odróżnieniu od szczepu), zamieszkujących jeden obszar i połączonych wspólnymi związkami społecznymi oraz ekonomicznymi. Plemię ma świadomość bliskiego pokrewieństwa, posługuje się tym samym dialektem i jest połączone wyznawaniem tego samego kultu religijnego. Definicja "krewniacza" plemienia może być też, w niektórych przypadkach (np. plemiona słowiańskie), zastąpiona definicją terytorialną. Według tej definicji plemię to lokalna wspólnota osadnicza złożona z kilku lub kilkunastu mniejszych wspólnot terytorialnych (np. w na ziemiach polskich tą mniejszą wspólnotą było opole).
W okresie formowania się społeczeństw przemysłowych powstawały takie jego określenia jak:
społeczeństwo masowe
społeczeństwo obywatelskie
społeczeństwo otwarte
społeczeństwo nowoczesne i ponowoczesne
społeczeństwo pluralistyczne
społeczeństwo wielokulturowe
społeczeństwo demokratyczne
społeczeństwo komunistyczne
społeczeństwo totalitarne
społeczeństwo klasowe
społeczeństwo kapitalistyczne
społeczeństwo produkcyjne
społeczeństwo miejskie
społeczeństwo wiejskie
W przypadku społeczeństwa poprzemysłowego, które powstawać zaczęło w drugiej połowie XX wieku, używa się też alternatywnych pojęć:
Społeczeństwo militarne - to społeczeństwo, którego struktura społeczna, system wartości, charakter społeczny jednostek kształtowane są przez działalność antagonistyczną i podporządkowane wymogom skutecznego prowadzenia wojny tak obronnej, jak zaczepnej.Azjatycki sposób produkcji – w ekonomii politycznej Karola Marksa szczególny przykład sposobu produkcji charakterystycznego dla wschodnich despotycznych monarchii, w których, przy istnieniu antagonizmu klasowego, środki produkcji są całkowitą własnością państwa.
globalna wioska
społeczeństwo informacyjne
społeczeństwo wiedzy
społeczeństwo mądrości
społeczeństwo innowacyjne
społeczeństwo transgresyjne
społeczeństwo ponowoczesne
społeczeństwo konsumpcyjne
społeczeństwo permisywne
społeczeństwo ryzyka
społeczeństwo sieciowe
W literaturze pojawia się również określenie społeczeństwa zwierzęcego na odróżnienie uspołecznionych zbiorowości ludzkich od nieuspołecznionych zbiorowości tworzonych przez inne gatunki w ujęciu biologicznym.
Społeczeństwo produkcyjne - to społeczeństwo, którego struktura społeczna, system wartości, charakter społeczny jednostek kształtowane są przez działalność nieantagonistyczną: produkcję i handel.Kultura (z łac. colere = „uprawa, dbać, pielęgnować, kształcenie”) – termin ten jest wieloznaczny, pochodzi od łac. cultus agri („uprawa roli”), interpretuje się go w wieloraki sposób przez przedstawicieli różnych nauk. Kulturę można określić jako ogół wytworów ludzi, zarówno materialnych, jak i niematerialnych: duchowych, symbolicznych (takich jak wzory myślenia i zachowania).
Zobacz też[]
grupa społeczna
społeczność
Bibliografia[]
Jan Turowski: Socjologia. Wielkie struktury społeczne. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL, 1994.
Jerzy Szacki: Historia myśli socjologicznej. Warszawa: PWN, 2004.
