• Artykuły
  • Forum
  • Ciekawostki
  • Encyklopedia

    • Sonoryzm

    Przeczytaj także...
    Krzysztof Meyer (ur. 11 sierpnia 1943 w Krakowie) – polski kompozytor, pianista, pedagog i autor książek o muzyce. Mąż Danuty Gwizdalanki.Polskie Wydawnictwo Muzyczne (PWM) – polskie wydawnictwo muzyczne założone w 1946 w Krakowie w ramach nacjonalizacji prywatnych wydawnictw muzycznych.
    Bogusław Schaeffer (Bogusław Schäffer, ur. 6 czerwca 1929 we Lwowie) – polski muzykolog, kompozytor, krytyk muzyczny, dramaturg, grafik i pedagog. Autor książek i artykułów na temat muzyki współczesnej oraz historii muzyki.

    Sonoryzm – kierunek w muzyce współczesnej, zaliczany do nurtów drugiej awangardy, typowy przede wszystkim dla muzyki polskiej w latach sześćdziesiątych, często utożsamiany z pojęciem "polskiej szkoły kompozytorskiej".

    Charakterystyka kierunku[]

    W sonoryzmie elementem wyróżnionym i formotwórczym było samo brzmienie, zazwyczaj wydobywane nietradycyjnymi sposobami z tradycyjnych instrumentów (skrobanie, skrzypienie i bębnienie po pudle instrumentów smyczkowych, wydobywanie dźwięku bezpośrednio ze strun lub z korpusu fortepianu, gra na zdekompletowanych lub preparowanych instrumentach dętych drewnianych i blaszanych). Zapoczątkował ten nurt Tren - Ofiarom Hiroszimy i I Kwartet smyczkowy Krzysztofa Pendereckiego, oba utwory skomponowane w 1960 roku. Podjęli go i rozwinęli Henryk Mikołaj Górecki (Genesis I, II; Choros I), Wojciech Kilar (Riff 62, Generique), Kazimierz Serocki (Freski symfoniczne, Swinging music), Andrzej Dobrowolski, Zbigniew Rudziński. Witold Szalonek (m.in. Les sons, 1+1+1+1, Improvisations sonoristiques, Piernikiana) wyróżnił się wyjątkowo odkrywczym podejściem do instrumentów dętych - rozwinął m.in. technikę grania wielodźwięków (tzw. dźwięki kombinowane lub multifony - z oboju można ich wydobyć ok. 160). W muzyce chóralnej najoryginalniejszy był wkład Andrzeja Koszewskiego. Najmłodszym polskim sonorystą był Krzysztof Meyer (pierwsze kwartety smyczkowe i symfonie).

    Witold Szalonek (ur. 2 marca 1927 w Czechowicach-Dziedzicach, zm. 12 października 2001 w Berlinie) – jeden z najważniejszych przedstawicieli nurtu awangardowego w muzyce polskiej i europejskiej.Druga awangarda w muzyce - kierunek w latach 60. XX wieku, do którego przedstawicieli zalicza się Pendereckiego, Lutosławskiego, Góreckiego, Szalonka i innych; termin pojemnością zbliżony do polskiej szkoły kompozytorskiej i sonoryzmu. Jeden z ostatnich kierunków modernizmu.

    W kompozycjach sonorystycznych ugrupowania rozmaitych rodzajów brzmień częstokroć przejmują role tradycyjnie przypisywane melodii, rytmowi czy harmonii. Formę i dramaturgię utworu kształtują zmiany barwy dźwięku, ewolucja faktury oraz dynamiki. Częste są w utworach sonorystycznych dwa rodzaje przebiegu formy:

    Danuta Gwizdalanka (ur. 22 czerwca 1955 w Poznaniu) – polska muzykolog, autorka książek o muzyce, członkini Związku Kompozytorów Polskich. Żona Krzysztofa Meyera.Wojciech Artur Kilar (ur. 17 lipca 1932 we Lwowie) – polski pianista i kompozytor muzyki poważnej, twórca muzyki filmowej. Kawaler Orderu Orła Białego.
  • charakterystyczny pomysł brzmieniowy - pomysł kontrastujący - synteza obu pomysłów na zakończenie utworu
  • stopniowe narastanie do kulminacji wykonywanej przez cały zespół, w maksymalnej dynamice - albo wręcz przeciwnie, redukcja (jak w Refrenie Góreckiego)

    • Utworom sonorystycznym zarzucano często, że są "katalogami efektów". Istotnie, powstawały w okresie, który ich kompozytorzy później określali mianem "eksperymentalnego". Ze środków wypracowanych w późniejszych latach komponowali dzieła znacznie bardziej złożone, bliższe tradycyjnej symfonice lub kameralistyce, czego przykładem jest przede wszystkim Pasja według św. Łukasza Krzysztofa Pendereckiego.

    Fortepian – strunowy (chordofon), młoteczkowy, klawiszowy instrument muzyczny, zaliczany do rodziny cytr. Współczesny fortepian dysponuje skalą od A2 (czasami najlepsze koncertowe od F2; instrumenty z pocz. XIX wieku od C1 ) do c (88 dźwięków/klawiszy).Witold Roman Lutosławski (ur. 25 stycznia 1913 w Warszawie, zm. 7 lutego 1994 tamże) – polski kompozytor współczesny i dyrygent, także pianista. Syn Józefa Lutosławskiego i Marii z Olszewskich. Uważany za najwybitniejszego – obok Fryderyka Chopina i Karola Szymanowskiego – polskiego kompozytora wszech czasów. Odznaczony Orderem Orła Białego.

    Wiele partytur sonorystycznych zdradzało wyraźną inspirację rysunkami technicznymi, wykresami, a nawet elektrokardiogramami.

    Kompozytorzy związani z nurtem sonoryzmu[]

  • Tadeusz Baird
  • Zbigniew Bujarski
  • Andrzej Dobrowolski
  • Henryk Mikołaj Górecki
  • Wojciech Kilar
  • Witold Lutosławski
  • Krzysztof Meyer
  • Krzysztof Penderecki
  • Bogusław Schaeffer
  • Kazimierz Serocki
  • Witold Szalonek
  • Avet Terterian

    • Przypisy

    1. Witold Szalonek, O nie wykorzystanych walorach sonorystycznych instrumentów dętych drewnianych, „Res Facta” 7, PWM, Kraków 1973, s. 110-119
    2. Krzysztof Baculewski Historia muzyki polskiej, Warszawa 2012, s. 74.

    Bibliografia[]

  • Krzysztof Droba "Sonoryzm polski", w: Kompozytorzy polscy 1918-2000. T. I. Eseje, M. Podhajski (red.), Gdańsk - Warszawa 2005.
  • Danuta Gwizdalanka Historia muzyki. XX wiek. Kraków 2009

    • Linki zewnętrzne[]

  • Definicja sonoryzmu w serwisie Trzej kompozytorzy
  • http://www.meakultura.pl/publikacje/technika-sonorystyczna-witolda-szalonka-zapomniana-czy-nadal-aktualna-445
    • Henryk Mikołaj Marek Górecki (ur. 6 grudnia 1933 w Czernicy, zm. 12 listopada 2010 w Katowicach) – polski kompozytor współczesnej muzyki poważnej. Profesor i rektor Państwowej Wyższej Szkoły Muzycznej w Katowicach, wychowawca i pedagog muzyczny. Kawaler Orderu Orła Białego.Instrument dęty blaszany – instrument dęty, którego ustnik, a w większości przypadków także cały instrument, wykonany jest z metalu. Ustnik w instrumentach blaszanych ma kielichowaty kształt o przekroju stożkowym lub półsferycznym. Cechą charakterystyczną instrumentów blaszanych jest brak stroika, którego rolę przejmują usta grającego podczas przyciskania ich do ustnika.



    w oparciu o Wikipedię (licencja GFDL, CC-BY-SA 3.0, autorzy, historia, edycja)

    Warto wiedzieć że... beta

    Instrument smyczkowy – instrument muzyczny z grupy chordofonów, w których struna wprowadzana jest w stan wibracji za pomocą smyczka, przesuwanego po strunie – legato, detaché, lub uderzając w nią włosiem – spiccato. Inną metodą wydobycia dźwięku z instrumentu smyczkowego jest col legno - czyli uderzenie struny drzewcem smyczka lub pizzicato, czyli szarpniecie struny palcem oraz klang (pizzicato bartokowskie, pizzicato à la Bartók) – szarpnięcie struny tak silne, by uderzyła o gryf.
    Instrument dęty drewniany – instrument dęty, w którym wibratorem jest drewniany stroik, bądź krawędź, o którą rozpraszany jest strumień powietrza. Sam instrument może być wykonany z dowolnego materiału, np. drewna, metalu, lub tworzywa sztucznego.
    Krzysztof Eugeniusz Penderecki (ur. 23 listopada 1933 w Dębicy) – współczesny polski kompozytor, dyrygent i pedagog muzyczny, przedstawiciel tzw. polskiej szkoły kompozytorskiej w latach sześćdziesiątych. Były rektor, do dnia dzisiejszego profesor Akademii Muzycznej w Krakowie. Doctor honoris causa m.in. Uniwersytetu Jagiellońskiego, Uniwersytetu Yale, Uniwersytetu Warszawskiego, Uniwersytetu Muzycznego Fryderyka Chopina oraz Akademii Muzycznej w Krakowie. Członek Polskiej Akademii Umiejętności. Honorowy obywatel Bydgoszczy. Od 1978 r. członek Społecznego Komitetu Odnowy Zabytków Krakowa (SKOZK). Kawaler Orderu Orła Białego.
    Andrzej Koszewski (ur. 26 lipca 1922 w Poznaniu) – polski kompozytor, teoretyk muzyki i muzykolog, profesor Akademii Muzycznej w Poznaniu.
    Tadeusz Baird (ur. 26 lipca 1928 w Grodzisku Mazowieckim, zm. 2 września 1981 w Warszawie) – polski kompozytor muzyki współczesnej oraz pedagog.

    Reklama