Sonoryzm – kierunek w muzyce współczesnej, zaliczany do nurtów drugiej awangardy, typowy przede wszystkim dla muzyki polskiej w latach sześćdziesiątych, często utożsamiany z pojęciem "polskiej szkoły kompozytorskiej".
Jego nazwa pochodzi od pojęcia sonorystyki muzycznej (techniki sonorystycznej) stworzonego przez polskiego muzykologa Józefa Michała Chomińskiego. W sonoryzmie elementem wyróżnionym i formotwórczym było samo brzmienie, zazwyczaj wydobywane nietradycyjnymi sposobami z tradycyjnych instrumentów (skrobanie, skrzypienie i bębnienie po pudle instrumentów smyczkowych, wydobywanie dźwięku bezpośrednio ze strun lub z korpusu fortepianu, gra na zdekompletowanych lub preparowanych instrumentach dętych drewnianych i blaszanych). Zapoczątkował ten nurt Tren – Ofiarom Hiroszimy i I Kwartet smyczkowy Krzysztofa Pendereckiego, oba utwory skomponowane w 1960 roku. Podjęli go i rozwinęli Henryk Mikołaj Górecki (Genesis I, II; Choros I), Wojciech Kilar (Riff 62, Générique), Kazimierz Serocki (Freski symfoniczne, Swinging music), Andrzej Dobrowolski, Zbigniew Rudziński. Witold Szalonek (m.in. Les sons, 1+1+1+1, Improvisations sonoristiques, Piernikiana) wyróżnił się wyjątkowo odkrywczym podejściem do instrumentów dętych – rozwinął m.in. technikę grania wielodźwięków (tzw. dźwięki kombinowane lub multifony – z oboju można ich wydobyć ok. 160). W muzyce chóralnej najoryginalniejszy był wkład Andrzeja Koszewskiego. Najmłodszym polskim sonorystą był Krzysztof Meyer (pierwsze kwartety smyczkowe i symfonie).
Witold Szalonek (ur. 2 marca 1927 w Czechowicach-Dziedzicach, zm. 12 października 2001 w Berlinie) – jeden z najważniejszych przedstawicieli nurtu awangardowego w muzyce polskiej i europejskiej.Danuta Gwizdalanka (ur. 22 czerwca 1955 w Poznaniu) – polska muzykolog, autorka książek o muzyce, członkini Związku Kompozytorów Polskich. Żona Krzysztofa Meyera.
W kompozycjach sonorystycznych ugrupowania rozmaitych rodzajów brzmień częstokroć przejmują role tradycyjnie przypisywane melodii, rytmowi czy harmonii. Formę i dramaturgię utworu kształtują zmiany barwy dźwięku, ewolucja faktury oraz dynamiki. Częste są w utworach sonorystycznych dwa rodzaje przebiegu formy:
Wojciech Artur Kilar (ur. 17 lipca 1932 we Lwowie) – polski pianista i kompozytor muzyki poważnej, twórca muzyki filmowej. Kawaler Orderu Orła Białego.Fortepian – strunowy (chordofon), młoteczkowy, klawiszowy instrument muzyczny, zaliczany do rodziny cytr. Współczesny fortepian dysponuje skalą od A2 (czasami najlepsze koncertowe od F2; instrumenty z pocz. XIX wieku od C1 ) do c (88 dźwięków/klawiszy).
charakterystyczny pomysł brzmieniowy – pomysł kontrastujący – synteza obu pomysłów na zakończenie utworu;
stopniowe narastanie do kulminacji wykonywanej przez cały zespół, w maksymalnej dynamice – albo wręcz przeciwnie, redukcja (jak w Refrenie Góreckiego).
Utworom sonorystycznym zarzucano często, że są „katalogami efektów”. Istotnie, powstawały w okresie, który ich kompozytorzy później określali mianem „eksperymentalnego”. Ze środków wypracowanych w późniejszych latach komponowali dzieła znacznie bardziej złożone, bliższe tradycyjnej symfonice lub kameralistyce, czego przykładem jest przede wszystkim Pasja według św. Łukasza Krzysztofa Pendereckiego.
Witold Roman Lutosławski (ur. 25 stycznia 1913 w Warszawie, zm. 7 lutego 1994 tamże) – polski kompozytor współczesny i dyrygent, także pianista. Syn Józefa Lutosławskiego i Marii z Olszewskich. Uważany za najwybitniejszego – obok Fryderyka Chopina i Karola Szymanowskiego – polskiego kompozytora wszech czasów. Odznaczony Orderem Orła Białego.Józef Michał Chomiński (ur. 24 sierpnia 1906 w Ostrowie koło Przemyśla, zm. 20 lutego 1994 w Falenicy koło Warszawy) – muzykolog polski ukraińskiego pochodzenia, twórca teorii sonorystyki, badającej emancypację brzmienia w muzyce współczesnej, jeden z najwybitniejszych przedstawicieli polskiej humanistyki w XX w.
Wiele partytur sonorystycznych zdradzało wyraźną inspirację rysunkami technicznymi, wykresami, a nawet elektrokardiogramami.
Kompozytorzy związani z nurtem sonoryzmu[ | edytuj kod]
Tadeusz Baird
Zbigniew Bujarski
Andrzej Dobrowolski
Henryk Mikołaj Górecki
Wojciech Kilar
Witold Lutosławski
Grażyna Bacewicz
Krzysztof Meyer
Krzysztof Penderecki
Bogusław Schaeffer
Kazimierz Serocki
Witold Szalonek
- Józef M.J.M. Chomiński Józef M.J.M., Technika sonorystyczna jako przedmiot systematycznego szkolenia, „"Muzyka"”, 1961 (3) .
- Witold Szalonek, O nie wykorzystanych walorach sonorystycznych instrumentów dętych drewnianych, „Res Facta” 7, PWM, Kraków 1973, s. 110-119
- Krzysztof Baculewski Historia muzyki polskiej, Warszawa 2012, s. 74.
Krzysztof Droba "Sonoryzm polski", w: Kompozytorzy polscy 1918-2000. T. I. Eseje, M. Podhajski (red.), Gdańsk - Warszawa 2005.
Danuta Gwizdalanka Historia muzyki. XX wiek. Kraków 2009.
Linki zewnętrzne[ | edytuj kod]
Definicja sonoryzmu w serwisie Trzej kompozytorzy
http://www.meakultura.pl/publikacje/technika-sonorystyczna-witolda-szalonka-zapomniana-czy-nadal-aktualna-445

Muzyka współczesna – dosłownie: muzyka tworzona współcześnie, dzisiaj. Potocznie jednak sformułowanie to używane jest wobec muzyki skomponowanej w XX wieku, przez muzykologów nazywanej raczej modernistyczną, ewentualnie awangardową, a w powszechnym rozumieniu odbieranej jako „nowoczesna”. Pojęcia te stosowane są wobec sztuki od końca XIX wieku w wyniku narastającego zdezorientowania szerokiej publiczości coraz bardziej indywidualną i coraz częściej zmieniającą się muzyką, której większość publiczności osłuchanej z muzyką XVIII i XIX wieku nie potrafiła zaakceptować. Zasadniczym argumentem podnoszonym przeciwko nowym utworom była (i nadal bywa) ich dysonansowość.Improvisations sonoristiques (Improwizacje sonorystyczne) – utwór kameralny, skomponowany przez Witolda Szalonka w 1968.
Warto wiedzieć że... beta
Henryk Mikołaj Marek Górecki (ur. 6 grudnia 1933 w Czernicy, zm. 12 listopada 2010 w Katowicach) – polski kompozytor współczesnej muzyki poważnej. Profesor i rektor Państwowej Wyższej Szkoły Muzycznej w Katowicach, wychowawca i pedagog muzyczny. Kawaler Orderu Orła Białego.
Instrument dęty blaszany – instrument dęty, którego ustnik, a w większości przypadków także cały instrument, wykonany jest z metalu. Ustnik w instrumentach blaszanych ma kielichowaty kształt o przekroju stożkowym lub półsferycznym. Cechą charakterystyczną instrumentów blaszanych jest brak stroika, którego rolę przejmują usta grającego podczas przyciskania ich do ustnika.
Instrument smyczkowy – instrument muzyczny z grupy chordofonów, w których struna wprowadzana jest w stan wibracji za pomocą smyczka, przesuwanego po strunie – legato, detaché, lub uderzając w nią włosiem – spiccato. Inną metodą wydobycia dźwięku z instrumentu smyczkowego jest col legno - czyli uderzenie struny drzewcem smyczka lub pizzicato, czyli szarpniecie struny palcem oraz klang (pizzicato bartokowskie, pizzicato à la Bartók) – szarpnięcie struny tak silne, by uderzyła o gryf.
Instrument dęty drewniany – instrument dęty, w którym wibratorem jest drewniany stroik, bądź krawędź, o którą rozpraszany jest strumień powietrza. Sam instrument może być wykonany z dowolnego materiału, np. drewna, metalu, lub tworzywa sztucznego.
Krzysztof Droba (ur. 25 lipca 1946 w Mielcu, zm. 10 listopada 2017) – polski teoretyk muzyki, publicysta, animator życia muzycznego i pedagog.
Zbigniew Bujarski (ur. 21 sierpnia 1933 w Muszynie, zm. 13 kwietnia 2018 w Krakowie) – polski kompozytor, profesor sztuk muzycznych i artysta malarz.
Krzysztof Eugeniusz Penderecki (ur. 23 listopada 1933 w Dębicy) – współczesny polski kompozytor, dyrygent i pedagog muzyczny, przedstawiciel tzw. polskiej szkoły kompozytorskiej w latach sześćdziesiątych. Były rektor, do dnia dzisiejszego profesor Akademii Muzycznej w Krakowie. Doctor honoris causa m.in. Uniwersytetu Jagiellońskiego, Uniwersytetu Yale, Uniwersytetu Warszawskiego, Uniwersytetu Muzycznego Fryderyka Chopina oraz Akademii Muzycznej w Krakowie. Członek Polskiej Akademii Umiejętności. Honorowy obywatel Bydgoszczy. Od 1978 r. członek Społecznego Komitetu Odnowy Zabytków Krakowa (SKOZK). Kawaler Orderu Orła Białego.