Socjologia nauki
Przeczytaj także...
Nauka – autonomiczna część kultury służąca wyjaśnieniu funkcjonowania świata, w którym żyje człowiek. Nauka jest budowana i rozwijana wyłącznie za pomocą tzw. metody naukowej lub metod naukowych nazywanych też paradygmatami nauki poprzez działalność badawczą prowadzącą do publikowania wyników naukowych dociekań. Proces publikowania i wielokrotne powtarzanie badań w celu weryfikacji ich wyników prowadzi do powstania wiedzy naukowej. Zarówno ta wiedza jak i sposoby jej gromadzenia określane są razem jako nauka.Cywilizacja – poziom rozwoju społeczeństwa w danym okresie historycznym, który charakteryzuje się określonym poziomem kultury materialnej, stopniem opanowania środowiska naturalnego i nagromadzeniem instytucji społecznych. Stanowi ona najwyższy poziom organizacji społeczeństw, z którymi jednostki identyfikują się. W skład cywilizacji wchodzą mniejsze jednostki np.: narody, wspólnoty pierwotne czy inne zbiorowości.
Społeczny konstrukcjonizm lub społeczny konstruktywizm – kierunek, jaki wyodrębnił się z socjologii wiedzy i upowszechnił się wraz z rozkwitem teorii postmodernistycznej, zasadzający się na przekonaniu, że ludzie postrzegają rzeczywistość poprzez pryzmat swojej kultury i doświadczeń, przypisując temu, co odnotowują, określone znaczenia, i w związku z tym nikt nie może zaobserwować obiektywnej rzeczywistości, oderwanej od nadawanych znaczeń i kontekstów.
Nauka – autonomiczna część kultury służąca wyjaśnieniu funkcjonowania świata, w którym żyje człowiek. Nauka jest budowana i rozwijana wyłącznie za pomocą tzw. metody naukowej lub metod naukowych nazywanych też paradygmatami nauki poprzez działalność badawczą prowadzącą do publikowania wyników naukowych dociekań. Proces publikowania i wielokrotne powtarzanie badań w celu weryfikacji ich wyników prowadzi do powstania wiedzy naukowej. Zarówno ta wiedza jak i sposoby jej gromadzenia określane są razem jako nauka.Cywilizacja – poziom rozwoju społeczeństwa w danym okresie historycznym, który charakteryzuje się określonym poziomem kultury materialnej, stopniem opanowania środowiska naturalnego i nagromadzeniem instytucji społecznych. Stanowi ona najwyższy poziom organizacji społeczeństw, z którymi jednostki identyfikują się. W skład cywilizacji wchodzą mniejsze jednostki np.: narody, wspólnoty pierwotne czy inne zbiorowości.
Społeczny konstrukcjonizm lub społeczny konstruktywizm – kierunek, jaki wyodrębnił się z socjologii wiedzy i upowszechnił się wraz z rozkwitem teorii postmodernistycznej, zasadzający się na przekonaniu, że ludzie postrzegają rzeczywistość poprzez pryzmat swojej kultury i doświadczeń, przypisując temu, co odnotowują, określone znaczenia, i w związku z tym nikt nie może zaobserwować obiektywnej rzeczywistości, oderwanej od nadawanych znaczeń i kontekstów.
Socjologia nauki (socjologia wiedzy naukowej) to jeden z działów szczegółowych socjologii. Jak ujął przedmiot zainteresowań tej nauki szczegółowej Paweł Rybicki : „Socjologia nauki nie ujmuje nauki w znaczeniu wytworów i systemów wiedzy, nie docieka bezpośrednio ich zawartości. Socjologia zajmuje się ludźmi uprawiającymi naukę, ich działalnością, stosunkami społecznymi, jakie zawiązują się między ludźmi nauki w ramach ich działalności, wreszcie powiązaniem tych ludzi i ich ugrupowań z szerszą społecznością.”
Kultura (z łac. colere = „uprawa, dbać, pielęgnować, kształcenie”) – termin ten jest wieloznaczny, pochodzi od łac. cultus agri („uprawa roli”), interpretuje się go w wieloraki sposób przez przedstawicieli różnych nauk. Kulturę można określić jako ogół wytworów ludzi, zarówno materialnych, jak i niematerialnych: duchowych, symbolicznych (takich jak wzory myślenia i zachowania).Socjologia wiedzy – dział socjologii szczegółowej analizujący związki między warunkami powstawania wiedzy (nauki) a jej treścią; bada kontekst ich występowania oraz ustala prawidłowości pojawiania się określonych typów myślenia i wiedzy.
Przedmiotem socjologii nauki jest według Roberta Mertona dynamiczna współzależność pomiędzy nauką jako trwałą działalnością społeczną, prowadzącą do powstawania wytworów kultury i cywilizacji, a strukturą społeczeństwa, w której ta nauka się rozwija. Tak ujęty zakres badawczy socjologii nauki zbliża ją przedmiotowo do socjologii wiedzy.
Teoria aktora-sieci (w języku polskim spotyka się też nazwę "socjologia nie-ludzi", używany jest też skrót ANT od nazwy angielskiej actor network theory) – szkoła myśli socjologicznej, która powstała w ramach filozofii i socjologii nauki. Opiera się na założeniu agencyjności (sprawczości), także tzw. nieludzi, czyli również komputerów i maszyn. Podkreśla, że ważne są sieci materialno-semiotyczne, a nie same przedmioty. Przykładowo, rozmowa telefoniczna nie jest tylko interakcją dwojga ludzi, ale złożoną siecią, w której agentami są także telefony, łącza, pewne koncepcje, idee, dorozumiane założenia kulturowe, i należy je traktować jako całość. Niektóre rodzaje agentów czasem działają jak przedmioty, czasem jak osobne jednostki, a czasem występują w relacjach sieciowych (np. banki). Żadna sieć aktorów nie jest stała, wymaga ciągłego odgrywania, by przetrwała. W ramach sieci nie należy analizować ludzi i nieludzi (non-humans) w osobny sposób, zarówno ludzie jak i maszyny, a także relacje między nimi, powinni być poddawani interpretacji.Robert King Merton (ur. 4 lipca 1910 w Filadelfii, zm. 23 lutego 2003) – amerykański socjolog. Jego syn, Robert C. Merton jest znanym ekonomistą – laureatem Nagrody Nobla z tej dziedziny.
Badania empiryczne w ramach socjologii nauki przejawiają się także w analizach praktyk wśród społeczności naukowców, a także relacji między ludźmi a przedmiotami (np. teoria aktora-sieci).
Przypisy
- Rybicki P., Elementy racjonalne i irracjonalne w strukturze autorytetu naukowego, w: Autorytet w nauce red. Rybicki P., Goćkowski J., Wrocław 1980, s. 28
- Robert K. Merton Teoria socjologiczna i struktura społeczna.
Zobacz też[]
Epistemologia (od stgr. ἐπιστήμη, episteme – „wiedza; umiejętność, zrozumienie”; λόγος, logos – „nauka; myśl”), teoria poznania lub gnoseologia – dział filozofii, zajmujący się relacjami między poznawaniem, poznaniem a rzeczywistością. Epistemologia rozważa naturę takich pojęć jak: prawda, przekonanie, sąd, spostrzeganie, wiedza czy uzasadnienie.Struktura społeczna (w socjologii) – układ wzajemnie powiązanych elementów składowych społeczeństwa, np. ról społecznych czy pozycji, między którymi zachodzą mniej lub bardziej dynamiczne procesy oraz występuje hierarchia społeczna. Jest to też układ stosunków społecznych pomiędzy poszczególnymi osobami, kategoriami społecznymi lub organizacjami.
Warto wiedzieć że... beta
Filozofia nauki – dział filozofii zajmujący się badaniem filozoficznych podstaw nauki oraz jej metod, starający się odpowiedzieć na pytanie, jakie poglądy można uznać za naukowe, a jakie nie i dlaczego.