Socjaldemokratyczna Partia Robotnicza Rosji
Wojna domowa w Rosji – wojna domowa rozpoczęta w wyniku rewolucji październikowej w 1917 roku i ustanowienia przez bolszewików nowej władzy państwowej w Rosji. Zwolenników nowej władzy określano jako "czerwonych", a przeciwników jako "białych". Niekiedy za datę rozpoczęcia wojny uważa się datę podpisania traktatu brzeskiego (3 marca 1918) – podpisanie tego aktu rzeczywiście spowodowało narastanie oporu oraz zagwarantowało zewnętrzną interwencję i wsparcie sił Ententy po stronie "białych". Za zakończenie wojny domowej jest uważane zajęcie przez Armię Czerwoną Krymu w 1920 roku. Na Dalekim Wschodzie walki trwały jednak do 25 października 1922 roku (zdobycie Władywostoku). W Jakucji starcia zbrojne miały miejsce jeszcze w 1923 roku, a na Półwyspie Czukockim – do połowy 1924 roku.Język rosyjski (ros. русский язык, russkij jazyk; dawniej też: język wielkoruski) – język należący do grupy języków wschodniosłowiańskich, posługuje się nim jako pierwszym językiem około 145 mln ludzi, ogółem (według różnych źródeł) 250-300 mln. Jest językiem urzędowym w Rosji, Kirgistanie i na Białorusi, natomiast w Kazachstanie jest językiem oficjalnym oraz jest jednym z pięciu języków oficjalnych a jednocześnie jednym z sześciu języków konferencyjnych Organizacji Narodów Zjednoczonych. Posługuje się pismem zwanym grażdanką, graficzną odmianą cyrylicy powstałą na skutek jej upraszczania.
Bolszewicy (ros. большевики) – określenie grupy członków Socjaldemokratycznej Partii Robotniczej Rosji, która na II Zjeździe tej partii w 1903 roku, uznała się za większościową frakcję w partii, a swoich przeciwników określiła mienszewikami.
Socjaldemokratyczna Partia Robotnicza Rosji (SDPRR) lub RSDPR – Rosyjska Socjal-Demokratyczna Partia Robotnicza (ros. РСДРП – Российская социал-демократическая рабочая партия) – rosyjska socjaldemokratyczna partia polityczna działająca w latach 1898-1918.
Została utworzona 13 marca 1898 roku w Mińsku. Jej sekcjami autonomicznymi były SDKPiL i Bund. Działała zarówno na emigracji, jak i na terenie Rosji. Partia dysponowała licznymi organami prasowymi, w tym Iskrą. Od 1903 roku, po II zjeździe partii w Brukseli i Londynie w 1903, podzielona na frakcje bolszewików i mienszewików. Rozłam spowodował spór między Włodzimierzem Leninem a Julijem Martowem. Martow twierdził, że członkowie partii powinni działać niezależnie od kierownictwa partii, Lenin nie zgodził się z tym i podkreślił potrzebę silnego przywództwa. Sprawę poddano pod głosowanie. Martow wygrał je, otrzymując 28 do 22 głosów. Debata była kontynuowana po głosowaniu, przez co wielu działaczy Martowa opuściła Kongres w trakcie jego trwania na znak protestu. Lenin wykorzystał ten fakt w celach propagandowych i nazwał swoją frakcję bolszewikami, czyli większością. Oponentów popierających Martowa określił natomiast mniejszością mienszewikami, czyli mniejszością. Niemniej jednak bolszewicy w kolejnych latach rzeczywiście stali się w partii większością i cieszyli się większym poparciem społecznym. Niektórzy członkowie partii próbowali zjednoczyć zwaśnione frakcje, co się nie udało
Trzecią frakcją w SDPRR była działająca od 1913 frakcja międzydzielnicowców. Podczas rewolucji 1905 jej liczebność zaczęła znacząco wzrastać; w 1907 liczyła 84 300 członków, w tym 46 100 bolszewików i 38 200 mienszewików. Po upadku caratu i powrocie Lenina z emigracji wobec polityki przedstawionej przez niego w tezach kwietniowych drogi frakcji SDPRR ostatecznie się rozeszły, a frakcje wyodrębniły się w partie. Po rewolucji październikowej i stworzeniu monopartyjnej dyktatury przez bolszewików sprawująca władzę partia bolszewików utworzyła Rosyjską Partię Komunistyczną (bolszewików), natomiast partia mienszewików po przejściowym okresie tolerowanego istnienia w RFSRR w czasie rosyjskiej wojny domowej została ostatecznie zdelegalizowana przez bolszewików w roku 1920, a jej czołowi aktywiści udali się na wymuszoną emigrację.
Zobacz też[]
Przypisy
- Fischer 1964, s. 35; Pipes 1990, s. 357; Rice 1990, s. 64–69; Service 2000, s. 129–135.
- Rice 1990, s. 81–82; Service 2000, s. 154–155.
- Fischer 1964, s. 39; Rice 1990, s. 82; Service 2000, s. 155–156; Read 2005, s. 60–61.
- Rice 1990, s. 85; Service 2000, s. 163.
- Międzydzielnicowcy we wrześniu 1917 przyłączyli się do bolszewików.
- Wbrew stanowisku mienszewików, eserowców i części bolszewików, postulujących socjalistyczny rząd koalicyjny oparty na przygniatającej większości parlamentarnej uzyskaną w powszechnych wyborach do Konstytuanty w grudniu 1917.
- Gdy opowiedziała się jako neutralna, a przeciw politykom i formacjom wojskowym Białych, zaś bolszewicy dopuszczali do wyboru działaczy mienszewickich do rad i tolerowali istnienie organizacji partyjnej.