Sakrament pokuty i pojednania

Giuseppe Molteni Spowiedź, 1838

Sakrament pokuty i pojednania – chrześcijański obrzęd oczyszczenia z grzechów. Jest uznawany za drugi, po chrzcie, „sakramentalny znak, który ukazuje i zarazem urzeczywistnia pokutę i pojednanie”. W obrzędzie tym wierni indywidualnie odsłaniają spowiednikowi swoje grzechy i swój stan człowieka poddanego grzechowi. Postanawiają wyrzec się grzechu i z nim walczyć. Przyjmują nałożoną karę czyli pokutę sakramentalną i otrzymują rozgrzeszenie. Jest jednym z sakramentów w katolicyzmie oraz w prawosławiu. W Kościele katolickim współcześnie zalicza się go, obok namaszczenia chorych, do sakramentów uzdrowienia (KKK 1420-1532).

Pierwsze piątki – forma kultu Serca Jezusa w kościele rzymskokatolickim, polegająca na szczególnej modlitwie do Serca Jezusowego w dziewięć kolejnych pierwszych piątków miesiąca. Istotą i warunkiem pierwszych piątków jest uczestnictwo we Mszy Św. wraz z przyjęciem Komunii Świętej wynagradzającej Sercu Jezusowemu grzechy swoje i całego świata. Zazwyczaj po takiej Mszy Świętej – lub przed nią – uroczyście odmawia się litanię do Najświętszego Serca. Jeżeli wierny nie jest w łasce uświęcającej, powinien przystąpić do sakramentu pokuty i pojednania.Teologia (gr. θεος, theos, „Bóg”, + λογος, logos, „nauka”) – dyscyplina wiedzy posługująca się metodami filozoficznymi w wyjaśnianiu świata w jego relacji do Boga. Klasycznie uznawana za dziedzinę naukową, także w Polsce znajduje się na liście dziedzin naukowych, ustalonej przez Centralną Komisję do Spraw Stopni i Tytułów. Stanowi metodyczne studium prawd religijnych objawionych przez Boga, w myśl maksymy (łac.) fides quaerens intellectum – wiara szukająca zrozumienia. Współcześnie zasadność uznawania pytań o Boga za naukowe jest kwestionowana. Według części autorów teologia nie spełnia współczesnych wymagań stawianych nauce, chociażby poprzez brak weryfikowalności stawianych przez nią hipotez oraz oparcie na dogmatach jako punkcie wyjściowym swoich rozważań zamiast na metodzie naukowej, czy paradygmatach naukowych. Polemikę z tymi zarzutami przedstawił m.in. papież Benedykt XVI w Wykładzie ratyzbońskim.

Spis treści

1 Źródła biblijne

2 Historia

2.1 Okres pokuty starożytnej

2.1.1 Początki do drugiej poł. II w.

2.1.2 Dyscyplina pokutna w III wieku

2.1.3 Pokuta kanoniczna od IV do VI w.

2.2 Okres tzw. taryf pokutnych

2.3 Okres od XIII w.

3 Zasadnicze elementy sakramentu pokuty w Kościele katolickim

4 Tajemnica spowiedzi

5 Częstotliwość spowiedzi

5.1 W pierwsze piątki

5.2 Częsta spowiedź

6 Spowiedź w prawosławiu

7 Protestanci

8 Inne wyznania

9 Zobacz też

10 Przypisy

11 Bibliografia

12 Linki zewnętrzne

Źródła biblijne

Ewangelie mówią o tym, że Jezus Chrystus przekazał władzę odpuszczania grzechów Kościołowi w osobie Piotra. Mówi o tym Ewangelia Mateusza 16,17-19 oraz 18,15-18, a także Ewangelia Jana 20,19-23. Na ręce Piotra Apostoła wspólnota Kościoła otrzymała misję pojednania, władzę „związywania” i „rozwiązywania”. Władzę tę otrzymali także inni Apostołowie. Przekaz Ewangelii mówi, że gwarantem odpuszczenia grzechów jest sam Jezus obecny w Kościele: „Bo gdzie są dwaj albo trzej zebrani w imię moje, tam jestem pośród nich” (Mt 18,20). W Izraelu było oczywistym, że tylko Bóg może odpuszczać grzechy. Jezus nauczał, że ma tę boską władzę. Mówił o tym przy uzdrowieniu paralityka. Paraliż był dla Jezusa obrazem obezwładnienia przez grzech:

Krzyże pokutne to monolityczne, proste i surowe kamienne formy w kształcie krzyża wznoszone przez zabójców w miejscu, w którym dokonało się morderstwo. Zwyczaj ten przywędrował do Polski z zachodu, a panował w niej prawdopodobnie od XIII w. do poł. XIX w. Na przestrzeni wieków krzyże zmieniały swój wygląd oraz formę. Obszar ich występowania sięga od północy Włoch po Skandynawię. W Europie występuje ok. 7000 krzyży, w tym. ok. 4000 w Niemczech. Największym tego typu obiektem w Europie jest krzyż pokutny w Stargardzie Szczecińskim. Niektóre źródła podają informacje o rzekomych trzech tysiącach zaginionych krzyży. Część została zniszczona podczas wojen oraz w wyniku kradzieży, zaniedbania i wandalizmu. Krzyże były również używane jako materiał budowlany. Na terenie samej Polski znajduje się ok. 600 krzyży, w większości średniowiecznych, choć zdarzają się także XVII-wieczne. Około 400 krzyży umiejscowionych jest na terenie województwa dolnośląskiego, a największy spośród nich to Krzyż pokutny w Kijowicach. Pozostałe są w województwach lubuskim, opolskim i śląskim. W województwach pomorskim, świętokrzyskim, wielkopolskim i zachodniopomorskim są pojedyncze sztuki. Krzyże były również przenoszone ze swoich pierwotnych miejsc na cmentarze, do parków, ogrodów i innych miejsc.Dekalog (stgr. δεκάλογος dekalogos, dziesięć słów) inaczej Dziesięć przykazań (w tradycji żydowskiej Dziesięć Oświadczeń עשרת הדיברות, Aseret ha-Dibrot) – zbiór podstawowych nakazów moralnych obowiązujących pierwotnie wyznawców judaizmu, a następnie przejęty przez chrześcijan, dla których spełnia się on w Jezusie Chrystusie (Por. Mt 5,17-19) poprzez tajemnicę paschalną.

.mw-parser-output div.cytat{display:table;border:1px solid #aaa;padding:0;margin-top:0.5em;margin-bottom:0.8em;background:#f9f9f9}.mw-parser-output div.cytat>blockquote{margin:0;padding:0.5em 1.5em}.mw-parser-output div.cytat-zrodlo{text-align:right;padding:0 1em 0.5em 1.5em}.mw-parser-output div.cytat-zrodlo::before{content:"— "}.mw-parser-output div.cytat.środek{margin-left:auto;margin-right:auto}.mw-parser-output div.cytat.prawy{float:right;clear:right;margin-left:1.4em}.mw-parser-output div.cytat.lewy{float:left;clear:left;margin-right:1.4em}.mw-parser-output div.cytat.prawy:not([style]),.mw-parser-output div.cytat.lewy:not([style]){max-width:25em}

Czemu On tak mówi? [On] bluźni. Któż może odpuszczać grzechy, prócz jednego Boga? Jezus poznał zaraz w swym duchu, że tak myślą, i rzekł do nich: Czemu myśli te nurtują w waszych sercach? Cóż jest łatwiej: powiedzieć paralitykowi: «Odpuszczone są twoje grzechy», czy też powiedzieć: «Wstań, weź swoje nosze i chodź?» Otóż, żebyście wiedzieli, iż Syn Człowieczy ma na ziemi władzę odpuszczania grzechów – rzekł do paralityka: Mówię ci: Wstań, weź swoje nosze i idź do swego domu! On wstał, wziął zaraz swoje nosze i wyszedł na oczach wszystkich. Zdumieli się wszyscy i wielbili Boga, mówiąc: Nigdy jeszcze nie widzieliśmy czegoś podobnego (Mk 2,7-13).

Cyprian z Kartaginy, Święty Cyprian, łac. Thascius Caecilius Cyprianus, cs. Swiaszczennomuczenik Kiprian, jepiskop Karfagienskij (ur. ok. 200 lub 210 w rzymskiej prowincji Afryki, zm. 14 września 258 niedaleko Kartaginy) – biskup Kartaginy i męczennik za wiarę, pisarz apologeta chrześcijaństwa, jeden z ojców Kościoła, święty katolicki i prawosławny. Święty ten wymieniany jest w Modlitwie Eucharystycznej Kanonu rzymskiego.Paulin z Noli, Paulin Miłościwy, właśc. Poncjusz Metropiusz Anicjusz Paulin, łac. Pontius Meropius Anicius Paulinus, fr. Meropius Pontius Paulinus, wł. San Paolino di Nola, cs. Swiatitiel Pawlin Miłostiwyj, jepiskop Nołanskij (ur. ok. 353 w Bordeaux, zm. 22 czerwca 431 w Noli) – rzymski kapłan i poeta chrześcijański, biskup Noli, święty katolicki i prawosławny.

Gwarantem odpuszczenia grzechów przez Kościół w imię Jezusa jest także jego dar Ducha Świętego: „Weźmijcie Ducha Świętego” (J 20,22). Również Ewangelia o oczyszczeniu trędowatych jest przytaczana w kontekście sakramentu pokuty. Trąd już w Starym Testamencie był symbolem grzechu. Chorzy na tę chorobę mieli się pokazać kapłanom, którzy mieli orzec czy rzeczywiście doszło do uzdrowienia (por. Kpł 14,2). Ewangelia figuratywnie mówi o funkcji kapłanów Kościoła Nowego Testamentu w stosunku do grzechów:

Prostracja (leżenie krzyżem lub padanie na twarz) jest wyrazem szczególnego uniżenia się wobec Boga (większego niż klęczenie) oraz jest wyrazem głębokiej modlitwy. Od bardzo dawna istniała ona jako wyraz pobożności prywatnej. Znana była już w Starym Testamencie (Rdz 17,3; Joz 5,14). Obrzęd ten wykonuje kapłan na rozpoczęciu Liturgii Męki Pańskiej w Wielki Piątek.Ostrów Tumski (niem. Dominsel) – najstarsza, zabytkowa część Wrocławia, powstała na obszarze przepraw na Odrze, pomiędzy ujściem rzek Oławy na południu, Ślęzy i Widawy na północy. Rzeka rozgałęziając się na liczne odnogi utworzyła tu wyspy (staropol. ostrowy).

/Trędowaci/ głośno zawołali: Jezusie, Mistrzu, ulituj się nad nami! Na ten widok rzekł do nich: Idźcie, pokażcie się kapłanom! A gdy szli, zostali oczyszczeni (Łk 17,13-14).

Historia

Historyczne sakramentarze, dokumenty Soborów i Synodów biskupich, nauczanie Ojców i Doktorów Kościoła świadczą o tym, że praktykowanie sakramentu pokuty i pojednania przeszło długi proces rozwojowy. Zarówno co do formy, jak i tego, jak był sprawowany. Według Karla Rahnera instytucja spowiedzi, zachowując substancję przeszła tak głęboko sięgające przemiany, że dla wielu dogmatyków – gdyby znali te fakty – byłyby dla nich niemożliwe do uznania. Według Cyrille'a Vogela, formy pokuty zmieniały się tak bardzo, np. między pokutą taryfową a współczesną spowiedzią, że jest ryzyko zbyt wielkich uproszczeń. „Zbyt wiele rozbieżności dzieli te dwa systemy, aby można było je wzajemnie asymilować, chyba że zastosuje się zbytnie uproszczenia”. Jacek Salij zwrócił uwagę, że są teksty Ojców Kościoła, które świadczą, że oprócz antycznej dyscypliny pokutnej (pokuty publicznej) istniał zwyczaj spowiedzi indywidualnej od najdawniejszych czasów. Wymienił m.in. list św. Leona Wielkiego (ok. 390-461) do biskupów Kampanii. Przytaczał też świadectwo Hieronima (ok. 331-420) oraz Orygenesa (ok. 185-254).

Jan Kalwin, fr. Jean Cauvin albo również Jean Calvin (ur. 10 lipca 1509 w Noyon, zm. 27 maja 1564 w Genewie) – teolog, kaznodzieja, pisarz i organizator życia duchowego w Szwajcarii okresu reformacji. Twórca jednej z doktryn religijnych - ewangelicyzmu reformowanego, przyjętej przez kościoły ewangelicko-reformowane, prezbiteriańskie, a następnie przez część kongregacjonalnych, opierającej się głównie na predestynacji oraz symbolicznej, a nie realnej w odróżnieniu od poglądu powszechnie panującego w Kościele Katolickim, obecności Jezusa Chrystusa w Wieczerzy Pańskiej. Nazywany "teologiem par excellence"; "Arystotelesem Reformacji"; "Akwinatą Kościoła reformowanego"; "najbardziej chrześcijańskim mężem swej epoki" czy też "drugim patriarchą reformacji".Tajemnica spowiedzi – jeden z obowiązków spowiednika. Polega na zachowaniu w tajemnicy wszelkich faktów, o których spowiednik dowiaduje się podczas spowiedzi danej osoby. Naruszenie tajemnicy spowiedzi pociąga za sobą konsekwencje w postaci popadnięcia w ekskomunikę, od której może zwolnić tylko Stolica Apostolska.

Jan Paweł II, w adhortacji Reconciliatio et paenitentia podkreślał ciągłość tego, co istotne w sakramentalnej pokucie:

Natomiast co do istoty tego Sakramentu, istniała zawsze w świadomości Kościoła mocna i niezmienna pewność, że z woli Chrystusa przebaczenie dawane jest każdemu poprzez sakramentalne rozgrzeszenie, którego udzielają szafarze Sakramentu Pokuty. (...) od najdawniejszych czasów chrześcijańskich, w łączności z Apostołami i Chrystusem, Kościół wprowadził do sakramentalnego znaku Pokuty oskarżenie się z grzechów. Jest ono tak ważne, że od wieków aż po dzień dzisiejszy zwykło się nazywać ten Sakrament spowiedzią (RP 31).

Księga Kapłańska [Kpł], Trzecia Księga Mojżeszowa [3 Mojż], (hebr. ויקרא (Wajikra) - "zawołał" - od pierwszych słów księgi, gr. Λευιτικόν Leuitikon z Septuaginty, w nawiązaniu do Lewitów) – trzecia księga Pisma Św. (przed nią jest Księga Wyjścia) i Pięcioksięgu, a tym samym Starego Testamentu.Niedobczyce (śl. Ńydobczyce, niem. Niedobschütz) - dzielnica Rybnika (1955- 1975 samodzielne miasto) położona w południowo-zachodniej części miasta. Niedobczyce położone są na kilku wzgórzach oraz w rozległej dolinie wzdłuż rzeki Nacyny. Od południa Niedobczyce sąsiadują z miastem Radlin, ze wschodu z dzielnicą Popielów, z zachodu Niewiadom, z północnego wschodu z dzielnicą Zamysłów oraz z dzielnicą Zebrzydowice z północnego zachodu.

Historia sakramentu pokuty dzielona jest na trzy okresy:

okres pokuty starożytnej (do VI-VII w.)

okres tzw. taryf pokutnych (do XII-XIII w.)

praktyka współczesna „spowiedzi” (od XIII w.).

Okres pokuty starożytnej

Początki do drugiej poł. II w.

Praktycznie wszyscy wcześni pisarze tego okresu, jak Didache, Pasterz Hermasa, Listy Ignacego z Antiochii i in. wyrażają przekonanie, że grzechy ciężkie nie są rzadkie wśród chrześcijan. Cyrille Vogel podaje spis dwunastu grzechów zaczerpnięty z pism nowotestamentalnych i ojców apostolskich:

Ewangelia Marka [Mk lub Mar] – druga z kolei, a zarazem najkrótsza i najstarsza Ewangelia nowotestamentowa. Jej autorem według tradycji chrześcijańskiej jest Jan Marek, który miał spisać w Rzymie relację Piotra Apostoła. Jest jedną z ewangelii synoptycznych. Święty Marek napisał Ewangelię dla ludzi nieznających języka aramejskiego oraz zwyczajów żydowskich. W przeciwieństwie do Mateusza terminy aramejskie zawsze są objaśniane, podobnie jak zwyczaje żydowskie. Pod względem stylu i języka ustępuje pozostałym Ewangeliom. Niewiele jest mów Jezusa i są one krótkie (poza dwoma, tj. Mk 4,1-34 oraz Mk 13,1-37). Marek koncentruje się na opisie cudów i czynów Jezusa.Institutio religionis christianae lub Institutio Christianae religionis nunc uere demum suo titulo respondens (franc. L’Institution de la religion chrétienne, pol. Ustanowienie (lub Nauka) religii chrześcijańskiej) – to traktat teologiczny, napisany przez Jana Kalwina w 1536.

1. Nieczystość: cudzołóstwo, nierząd, pederastia, pożądliwość, słowa nieczyste
2. Zabójstwo
3. Bałwochwalstwo
4. Magia
5. Chciwość
6. Kradzież
7. Zawiść: zazdrość, zła żądza, miłość próżnej chwały, nienawiść
8. Kłamstwo: fałszywe świadectwo, krzywoprzysięstwo, hipokryzja, obmowa
9. Złość: gniew, buntowniczość, kłótliwość, perwersyjność, zły charakter, złe plotki, obraźliwe wyzwiska, krzywda, wprowadzanie w błąd.
10. Pycha: zarozumiałość, próżność, arogancja.
11. Niestałość i głupota
12. Pijaństwo i nieumiarkowanie.

Za te grzechy można było otrzymywać przebaczenie przez czynienie pokuty: modlitwa, łzy i prostracje, post i jałmużna. Spowiedzią, wyznaniem grzechów było samo podjęcie widocznej dla wszystkich pokuty, by oddać chwałę Bogu. Wyznanie swej grzeszności czyniono wspólnie zwłaszcza przed rozpoczęciem Eucharystii, dotyczyło to jednak lżejszych grzechów. Niekiedy zdarzały się publiczne wyznania grzechów, ale nie było to regułą. W przypadku cięższych grzechów, dochodziło do odsunięcia danego chrześcijanina od przystępowania do komunii, aż do czasu, gdy odbędzie pokutę proporcjonalną do swych złych czynów. Była ona nadawana przez głowę wspólnoty miejscowego Kościoła, czyli biskupa. Współcześnie nazywa się ją pokutą publiczną, co mylnie rozumiane jest z publicznym wyznaniem grzechów. Świadectwa z pierwszych wieków Kościoła wskazują, że najczęściej grzechy, za które wyznaczano pokutę były znane jedynie samemu biskupowi. Charakter publiczny pokuty starożytnej należy rozumieć jako uczestnictwo modlitewne i wsparcie duchowe wspólnoty chrześcijańskiej udzielane grzesznikowi, nie zaś jako publiczne upokorzenie. Zdarzało się, że penitent czynił publiczną spowiedź. Zawsze jednak była to jego osobista, wolna decyzja, wynikająca z pobudek duchowych.

Kierownictwo duchowe – w chrześcijaństwie praktyka, z której korzystają osoby chcące udoskonalać swą relację z Bogiem, pogłębiać życie wewnętrzne, wykorzeniać swoje wady i wzrastać w cnotach.Codex Iuris canonici auctoritate Joannis Pauli PP. II promulgatus (pol. Kodeks prawa kanonicznego, skrót: CIC lub KPK) – podstawowy dokument ustawodawczy Kościoła katolickiego obrządku łacińskiego promulgowany 25 stycznia 1983 przez Jana Pawła II konstytucją apostolską Sacrae disciplinae leges. Wszedł w życie 27 listopada 1983 r. Zastąpił pio-benedyktyński kodeks prawa kanonicznego i liczne ustawy kościelne wydane po 1917.

Dyscyplina pokutna w III wieku

W tym okresie nastąpił kryzys montanistyczny, który był reakcją na zbyt łagodne, według niektórych, traktowanie grzeszników. Chodziło o dopuszczanie upadłych po odbyciu pokuty, np. apostatów w wyniku prześladowań, którzy chcieli wrócić do Kościoła, do komunii. Było to niezgodnie, według krytyków, z wcześniejszą praktyką. Główną postacią tego kryzysu był Tertulian. Na ten okres przypada też spór Nowacjana z papieżem Korneliuszem oraz św. Cypriana z papieżem Stefanem. Również Hipolit Rzymski krytykował papieży za rozluźnianie dyscypliny pokutnej.

Kazimierz Romaniuk (ur. 21 sierpnia 1927 w Hołowienkach) – polski biskup rzymskokatolicki, profesor nauk biblijnych, biskup pomocniczy warszawski w latach 1982–1992, biskup diecezjalny warszawsko-praski w latach 1992–2004, od 2004 biskup senior diecezji warszawsko-praskiej.Pius XII (łac. Pius XII, właśc. Eugenio Maria Giuseppe Giovanni Pacelli; ur. 2 marca 1876 w Rzymie, zm. 9 października 1958 w Castel Gandolfo) – papież i 2. Suweren Państwa Miasto Watykan w okresie od 2 marca 1939 do 9 października 1958.

Pokuta kanoniczna od IV do VI w.

Informacje na temat pokuty kanonicznej znajdujemy m.in. w nauczaniu Augustyna z Hippony, np. w jego dziełku Wiara i uczynki i w licznych homiliach. Augustyn był bardzo powściągliwy w ustalaniu listy grzechów powodujących konieczność podjęcia tzw. wielkiej pokuty. Wymierzanie tej pokuty miało dla niego znaczenie nie kary, lecz uzdrowienia. Najcięższe dla niego były grzechy złości wobec Boga i Jego dobroci (por. Księga osiemdziesięciu trzech kwestii, Kwestia 26). W księdze Wiara i uczynki 19,34 wymienił trzy grzechy śmiertelne, zasługujące na karę ekskomuniki: bezwstyd, idolatrię i zabójstwo. Najczęstszym powodem pokuty było cudzołóstwo. Augustyn polecał poprawiać prywatnie grzechy popełnione prywatnie, zgodnie z Ewangelią Mateusza 18,15nn, grzechy publiczne zaś za pomocą publicznej pokuty (por. Kazanie 82,7 /10/). Wiele razy Augustyn wyrażał poczucie ogromnej odpowiedzialności i trudności w podjęciu decyzji o odesłaniu wiernego na miejsce pokuty. W liście do Paulina z Noli, pisał na czym polegają te trudności:

Chrześcijaństwo, chrystianizm (gr. Χριστιανισμóς, łac. Christianitas) – monoteistyczna religia objawienia, bazująca na nauczaniu Jezusa Chrystusa zawartym w kanonicznych ewangeliach. Jej wyznawcy uznają w nim obiecanego Mesjasza i Zbawiciela, który ustanowił Królestwo Boże poprzez swoje Zmartwychwstanie. Kanon wiary chrześcijańskiej został spisany w Nowym Testamencie i przekazywany jest przez Kościoły.Kościół /(gr.) ἐκκλησία (ekklesia), zgromadzenie obywatelskie/ – w teologii chrześcijańskiej, wspólnota ludzi ze wszystkich narodów, zwołanych przez Apostołów, którzy zostali posłani przez Jezusa Chrystusa, by utworzyć zgromadzenie wybranych, stających się wolnymi obywatelami Królestwa niebieskiego. Wspólnota Kościoła ma cztery zasadnicze cechy, sformułowane w Nicejsko-konstantynopolitańskim wyznaniu wiary (381 r.): jedność, świętość, powszechność i apostolskość. Pierwszym zadaniem Ludu Bożego, jako ustanowionej poprzez chrzest wspólnoty /(gr.) koinonia/ wiary i sakramentów, jest bycie sakramentem wewnętrznej jedności ludzi z Bogiem oraz jedności całej ludzkości, która ma się zrealizować. Kościołem nazywa się też wspólnotę lokalną Kościoła powszechnego, tzw. kościoły lokalne, a także określone wyznanie chrześcijańskie. Tajemnicą Kościoła zajmuje się gałąź teologii – eklezjologia.

A cóż powiem, gdy chodzi o karanie lub nie karanie? Jedyne co chcemy, to przyczynić się do zbawienia tych, wobec których uznamy, że mają być ukarani lub nie ukarani. Wybranie sposobu ukarania... ponieważ należy wziąć pod uwagę nie tylko rodzaj i liczbę błędów, ale także moc ich dusz – to, co każdy z nich może przecierpieć lub odrzuci. Aby nie doszło do tego, że kara nie tylko nie pomoże poprawie, ale sprawi dalsze pogorszenie. O, jakże to głębokie, pełne ciemnych miejsc zadanie! (...) Jakie w tym wszystkim drżenie, mój Paulinie, święty mężu Boży! Jakie drżenie, jakie ciemności! (List 95,3)

Bóg lub bóstwo – istota nadprzyrodzona, której istnienie postuluje większość religii. Zajmuje się nim teologia i filozofia, gdzie jest ono uważane za zagadnienie metafizyczno-egzystencjalne. Ze względu na duże zróżnicowanie rozumienia tego pojęcia, trudno jest o jego jednoznaczną definicję (co dodatkowo utrudniają założenia teologiczne związane z tym zagadnieniem, pochodzące z poszczególnych religii). Jako najbardziej różniące się od siebie, należy wyodrębnić definicje używane przez religie politeistyczne i monoteistyczne, deizm, panteizm oraz panenteizm.Starokatolicyzm – nurt katolicyzmu, powstały w 1870 roku w wyniku sprzeciwu części Kościoła rzymskokatolickiego wobec ogłoszenia przez sobór watykański I dogmatu o nieomylności i prymacie papieża.

Pokuta kanoniczna jest znana także z pism i kazań Cezarego z Arles.

Akta starożytnych synodów ukazują, że w Eucharystii uczestniczyli jedynie ci, którzy nie zgrzeszyli grzechami ciężkimi, zgodnie ze słowami 1 Listu Jana 3,6: Każdy, kto trwa w Nim, nie grzeszy, żaden zaś z tych, którzy grzeszą, nie widział Go ani Go nie poznał.

Do komunii nie był dopuszczony nikt, kto należał do stanu pokutników – aż do dnia, w którym biskup pojednał go ze wspólnotą Kościoła. Kanon 29 synodu w Epaone (517 r.) w Galii mówi o tym, że jedynie apostaci mają opuścić zgromadzenie razem z katechumenami przed rozpoczęciem części eucharystycznej zgromadzenia niedzielnego. Świadczy to prawdopodobnie o tym, że w Kościele starożytnym jedynie ta grupa pokutników nie mogła być obecna podczas sprawowania liturgii Eucharystii. Pozostali pokutnicy uczestniczyli w liturgii, ale nie byli dopuszczeni do Stołu Pańskiego.

Grzech – przekroczenie konkretnych norm moralnych i religijnych. Pojęcie najczęściej używane w dziedzinie religijnej. W religiach, w których Bóg jest bytem osobowym, jak judaizm i chrześcijaństwo, grzech oznacza dobrowolne zerwanie przymierza z Bogiem poprzez dokonanie jakiegoś złego czynu. W religiach tych grzech powoduje oddalenie od życia, którego źródłem jest Bóg.Penitent (łac. paenitens – pokutujący) – w Kościele katolickim osoba przystępująca do sakramentu pokuty (spowiedzi).

Okres tzw. taryf pokutnych

Rozwój spowiedzi prywatnej jako równoprawnej z wcześniej stosowaną pokutą publiczną przypada na czasy Grzegorza Wielkiego (ok. 540-604). Ten papież był jednym z pierwszych świadków nowego oblicza pokuty po okresie wczesnego Kościoła. Sam papież nie wydał żadnych regulacji w tej sprawie, w swych wypowiedziach pozostaje na prostym opowiedzeniu stosowanej praktyki pokutnej swoich czasów. Jak zauważył Cyrille Vogel, praktyka w Rzymie za czasów Grzegorza nie miała już nic wspólnego z pokutą starożytną, ale nie należy jej również mylić z pokutą taryfową. Ta ostatnia była już wtedy stosowana w krajach na północ od Alp. W homilii 26,6 do Ewangelii (PL 76,1200) papież Grzegorz nauczał, że ksiądz, który ma władzę związywania i rozwiązywania (por. Mt 18,18), ma badać przewinę i pokutę, którą po niej podjął dany wierny. Absolucji może udzielić jedynie, kiedy widzi, że Bóg udzielił tej osobie łaski nawrócenia. Ksiądz jest w tym, jak ci, którzy przy wskrzeszeniu Łazarza uwolnili go z całunu, którym był skrępowany (J 11,44). Podobnie jak zmartwychwstanie, które jest obrazem przebaczenia, odpuszczenie grzechów przez Boga dokonało się już wcześniej wewnętrznie pod wpływem działania łaski Chrystusa.

Świętokradztwo – termin religijny, który określa znieważenie miejsca, przedmiotu, osoby poświęconej Bogu lub innych rzeczy związanych z religią.Xavier Léon-Dufour (ur. 3 lipca 1912 r. w Paryżu, zm. 13 listopada 2007) – francuski jezuita, teolog biblista, autor książek, a także dyrektor serii wydawniczej Parole de Dieu (Słowo Boże).

Świadectwem nowego podejścia do praktyki pokutnej, był synod w Chalon-sur-Saône (644-655 r.). Biskupi stwierdzili, że jest rzeczą pożyteczną dla wiernych, by na tych, którzy zgrzeszyli biskup nałożył pokutę tyle razy, ile potrzeba (kanon 8). Ta praktyka pokuty wielokrotnej przeszła na kontynent z Wysp Brytyjskich, z kościołów iroszkockich i anglosaskich, które prawdopodobnie nie znały starożytnej praktyki pokutnej, w VI w. Nowy sposób pokuty polegał na odbywaniu ustalonych czynów pokutnych za konkretne grzechy. Początki takiej pokuty miały miejsce w środowisku monastycznym. Poszczególnym grzechom były przypisane odpowiednie czyny pokutne – stąd nazwa „taryfy pokutne”.

Jacek Salij OP, właśc. Eugeniusz (ur. 19 sierpnia 1942 w Budach na Wołyniu) – polski teolog, tomista i znawca duchowości franciszkańskiej, filozof, kapłan rzymskokatolicki, dominikanin, tłumacz, pisarz i publicysta.Filip Melanchton (właściwie Philipp Schwartzerd ur. 16 lutego 1497 roku w Bretten w Palatynacie, zm. 19 kwietnia 1560 roku w Wittenberdze) – reformator religijny, najbliższy współpracownik Marcina Lutra, współtwórca reformacji, profesor uniwersytetu w Wittenberdze, zreorganizował szkolnictwo i wprowadził szkołę humanistyczną w Niemczech, która stała się wzorcem dla szkół na Śląsku i Pomorzu.

Okres od XIII w.

W 1215 Sobór laterański IV wprowadził do dziś obowiązujące przepisy dotyczące pokuty, tj. obowiązek spowiedzi przynajmniej raz w roku oraz tajemnicę spowiedzi. Naukę i praktykę Kościoła co do sakramentu pogłębił w XVI w. Sobór trydencki. Określił on formułę rozgrzeszenia potwierdzając jej formę orzekającą: Ja ciebie rozgrzeszam... (we wcześniejszych okresach miała ona formę wezwania: Niech cię Bóg rozgrzeszy...). Dopiero po Soborze trydenckim wprowadzone zostały powszechne dziś konfesjonały. Dzisiejsze praktyki pokutne reguluje Ordo Poenitentiae (1973).

Sobór powszechny, sobór ekumeniczny – w Kościołach chrześcijańskich – spotkanie biskupów całego Kościoła w celu ustanowienia praw kościelnych (kanonów soborowych) i uregulowania spraw doktryny wiary i moralności. Początkowo sobory były zwoływane przez cesarzy rzymskich. Ich postanowienia musiały być jednak zaakceptowane przez biskupa Rzymu. Sobory zwoływane jedynie w obrębie Kościoła rzymskokatolickiego nie są uznawane przez pozostałych chrześcijan (w tym prawosławnych i protestantów).Słowo Boże / (łac.) Verbum Dei, (gr.) Λογος του Θεου / – termin oznaczający przemawianie Boga do człowieka. W drugim, pochodnym znaczeniu jest synonimem Pisma Świętego.

Podstrony: 1 [2] [3] [4] [5] [6]