Dom Kotów (Kaku nams) – Meistaru iela 19
Ryga na renesansowej rycinie
Ryga – zdjęcie satelitarne Landsat
Fragment Starego Miasta i murów miejskich
Gotycka zabudowa Starego Miasta
Typowy tabor tramwajowy –
Tatra T3 w Rydze
Ryga, plac ratuszowy (Rātslaukums) i gildia Bractwa Czarnogłowych; widoczny pomnik Rolanda
Widok z wieży kościoła św. Piotra na katedrę luterańską i Dźwinę
Przykład posowieckiej zabudowy blokowej na ryskim osiedlu
Ryga (łot. Rīga [ˈriːɡa], niem. Riga, lit. Ryga, est. Riia, liw. Rīgõ, fin. Riika, jidysz ריגע, Rige, ros. Рига, Riga, ukr. Рига, Ryha) – stolica i największe miasto Łotwy położone nad rzeką Dźwiną w pobliżu jej ujścia do Bałtyku w Zatoce Ryskiej. Jest głównym ośrodkiem gospodarczo-przemysłowym, komunikacyjnym (port morski, lotniczy i węzeł kolejowy Ryga Centralna), kulturalnym i naukowym kraju. Zabytkowe Stare Miasto wpisane na listę światowego dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego UNESCO. Stanowi jedno z największych w Europie skupisk architektury secesyjnej. W przeszłości ludność miasta dochodziła nawet do 900 tys. mieszkańców, w 2014 liczba ludności Rygi wynosi około 700 tys. osób.
<|||||||||| |||||||||| |||||||||| |||||||||| |||||||||| |||||||||| |||||||||| |||||||||| |||||||||| |||||||||| - |||||||||| |||||||||| ||||||||||>Taszkent (uzb.: Toshkent; uzb. cyr.: Тошкент; ros.: Ташкент, Taszkient) – stolica Uzbekistanu, w Azji Środkowej, położona nad rzeką Chirchiq na przedgórzu Tienszanu. Zamieszkuje ją 2,18 mln mieszkańców (2008), szacunki nieoficjalne (wliczając niezarejestrowaną ludność napływową) dają 2,6 – 3,2 mln. Jest głównym ośrodkiem przemysłowym i kulturalno-naukowym kraju, jednym z największych miast Azji Środkowej.
Dallas jest miastem w Stanach Zjednoczonych, w stanie Teksas, Siedziba hrabstwa Dallas. Granice administracyjne Dallas rozciągają się ponadto na terytorium hrabstw Collin, Denton, Kaufman i Rockwall. Powierzchnia miasta wynosi 999,3 km2. Jest 3. w Teksasie i 9. w całym kraju najludniejszym miastem z ludnością liczącą 1 197 816 osób (2010). Dallas stanowi również centrum regionu metropolitarnego Dallas-Forth Worth-Arlington mającego ponad 6 mln mieszkańców.Język rosyjski (ros. русский язык, russkij jazyk; dawniej też: język wielkoruski) – język należący do grupy języków wschodniosłowiańskich, posługuje się nim jako pierwszym językiem około 145 mln ludzi, ogółem (według różnych źródeł) 250-300 mln. Jest językiem urzędowym w Rosji, Kirgistanie i na Białorusi, natomiast w Kazachstanie jest językiem oficjalnym oraz jest jednym z pięciu języków oficjalnych a jednocześnie jednym z sześciu języków konferencyjnych Organizacji Narodów Zjednoczonych. Posługuje się pismem zwanym grażdanką, graficzną odmianą cyrylicy powstałą na skutek jej upraszczania.
Już w X wieku istniała rozwinięta osada plemienia Liwów u ujścia Dźwiny. Obecne miasto zostało założone w 1201 przez biskupa Alberta von Buxhövden i szybko stało się, jako jeden z członków Hanzy od 1282 roku, ważnym ośrodkiem handlowym na wybrzeżu Bałtyku. W 1207 roku rozpoczęto budowę murów miejskich. Po 1225 roku legat papieski Wilhelm z Modeny przyznał mieszczanom prawa, które mieli kupcy niemieccy w Visby na Gotlandii. W średniowieczu Ryga była jednym z najważniejszych portów bałtyckich. Od tego momentu zaczęły się w Rydze, jak i całej Łotwie silne wpływy niemieckiej kultury, języka niemieckiego i niemieckie osadnictwo, a sytuacja ta trwała setki lat. Po 1237 roku posiadłości i prawa zakonu kawalerów mieczowych na terenie miasta przejął zakon krzyżacki. Od 1255 Ryga była siedzibą katolickiej archidiecezji Prus, Inflant i Estonii, której podlegała m.in. diecezja chełmińska i diecezja warmińska. W związku z próbami przejęcia władzy w mieście przez zakon krzyżacki, w 1297 roku mieszczanie Rygi zburzyli dwór krzyżacki i wymordowali jego załogę. Konflikt trwał do 1330 roku, gdy wojska zakonne zmusiły miasto do poddania się. W 1366 roku wielki mistrz zrzekł się władzy nad miastem, zastrzegając jedynie prawo do posiadania zamku. W 1366 papież ustanowił królów Polski opiekunem arcybiskupstwa ryskiego. W 1452 roku zakon krzyżacki i arcybiskup Sylwester Stodewescher zawarli w Kircholmie ugodę, na mocy której podzielili się władzą nad miastem. W 1484 roku mieszczanie zbuntowali się ponownie i zburzyli zamek krzyżacki, jednak po kilku latach musieli się ponownie podporządkować zakonowi, którego pozycja jednak szybko w następnych latach zaczęła słabnąć. W latach 1521–1524 Ryga stała się miastem luterańskim.
Towarzystwo Jezusowe, SJ (łac. Societas Iesu, SI), jezuici – męski papieski zakon apostolski Kościoła katolickiego, zatwierdzony przez papieża Pawła III 27 września 1540. Towarzystwo Jezusowe zostało założone w głównej mierze do walki z reformacją, by bronić i rozszerzać wiarę oraz naukę Kościoła katolickiego, przede wszystkim przez publiczne nauczanie, ćwiczenia duchowe, edukację i udzielanie sakramentów.Katedra w Rydze (łot. Rīgas Doms) – protestancka katedra w Rydze. Została zbudowana około 1211 nad rzeką Dźwiną. Obecnie pozostaje największą średniowieczną świątynią krajów bałtyckich.
Ryga w Rzeczypospolitej (1561-1621)[edytuj kod]
28 listopada 1561 na mocy paktu wileńskiego Inflanty oddały się pod opiekę królowi Zygmuntowi Augustowi, a Gotthard Kettler otrzymał w lenno Kurlandię i Semigalię. W dniu 5 marca 1562 na zamku w Rydze Kettler złożył hołd lenny Zygmuntowi II Augustowi, który w zastępstwie króla polskiego przyjął Mikołaj Radziwiłł Czarny. Po unii lubelskiej w 1569 Ryga znalazła się pod wspólnym panowaniem Korony Polskiej i Wielkiego Księstwa Litewskiego. Pod polską władzą zamek w Rydze znajdował się od 1565 r., natomiast w roku następnym utworzono w Rydze kasztelanię. W 1566 r. nastąpiła sekularyzacja i w efekcie likwidacja arcybiskupstwa w Rydze.
Język litewski (lit. lietuvių kalba) - język z zespołu wschodniobałtyckiego języków bałtyckich, wchodzących w skład języków bałtosłowiańskich, którym posługuje się ok. 5 mln osób. Oprócz Litwy językiem tym posługują się Litwini zamieszkujący na zachodzie Białorusi i północno-wschodniej Polsce (Suwalszczyzna), a także w Rosji, Łotwie oraz emigranci w USA, Kanadzie, Australii, Niemczech. Jest językiem urzędowym Litwy.Traktat ryski (ros. Рижский мирный договор 1920 года, Riżskij mirnyj dogowor; łot. Latvijas – Krievijas miera līgums) – traktat pokojowy podpisany między Łotwą a Rosją Radziecką 11 sierpnia 1920, ustanawiający oficjalnie stosunki państwowe, kończący wojnę między dwoma krajami oraz regulujący kwestię graniczną.
W obrębie państwa polsko-litewskiego Ryga otrzymała najpierw 20 lat autonomii (Freiheistsjahre) i po upływie tego okresu król Stefan Batory podpisał 15 stycznia 1581 r. akt poddania się Rygi jego władzy. Po pokonaniu Iwana Groźnego w 1582 r. król uroczyście wjechał do miasta przez bramę Marschallpforte, a następnie w tym samym roku założył w nim kolegium jezuickie. W listopadzie 1582 r. Sejm Rzeczypospolitej zatwierdził nowy przywilej dla miasta Corpus Privilegiorum Stephaneum. W 1584 r. miasto zawarło specjalną konwencję ułatwiającą handel z Wielkim Księstwem Litewskim. W latach 1584–1589 miastem wstrząsnęły niepokoje określane jako „rozruchy kalendarzowe”, których tłem było wprowadzenie kalendarza gregoriańskiego, spór o kościół św. Jakuba pomiędzy katolikami a protestantami i w konsekwencji wypędzenie jezuitów oraz konflikt między Radą Miejską a Gildiami o władzę w mieście. W trakcie starć publicznie stracono w 1586 r. dwóch stronników króla Polski: wójta Testiusza i syndyka Wellinga. Nastroje uspokoiły się w czasie panowania Zygmunta III Wazy, gdy pod mury miasta podeszły wojska wojewody wendeńskiego Jerzego Farensbacha i stracono dwóch przywódców gildii protestanckiej notariusza Gizego i ławnika Brynka.
Petersburg (forma zalecana), Sankt Petersburg (egzonim wariantowy) (ros. Санкт-Петербург, Sankt-Pietierburg, potocznie Петербург, Pietierburg; dawniej Piotrogród, ros. Петроград, Leningrad, ros. Ленинград) – miasto w Rosji, położone w delcie Newy nad Zatoką Fińską na terytorium zawierającym m.in. ponad 40 wysp. W latach 1712–1918 stolica Imperium Rosyjskiego. Powierzchnia 1439 km², liczba ludności 4 600 276.Traktat ryski (lub inaczej pokój ryski), Traktat pokoju między Polską a Rosją i Ukrainą, podpisany w Rydze dnia 18 marca 1921 r. (Dz.U. Nr 49, poz. 300) – traktat pokojowy zawarty przez Polskę i RFSRR oraz USRR, ratyfikowany przez Naczelnika Państwa 16 kwietnia 1921; obowiązywał od 30 kwietnia 1921, tj. wymiany dokumentów ratyfikacyjnych przez strony. Podpisanie traktatu miało miejsce 18 marca 1921 o godz. 20.30 w pałacu Czarnogłowców w Rydze.
Miasto pod panowaniem polskim zaczęło się dynamicznie rozwijać, czego dowodem był wzrost liczebności cechów rzemieślniczych z 8 do 24. W 1588 r. N. Mollin otworzył w mieście pierwszą drukarnię, którą wzorował na drukarni hetmana Jana Zamoyskiego w Zamościu. W 1589 r. miasto złożyło przysięgę wierności nowemu królowi Polski Zygmuntowi III Wazie. W 1601 r. sądy miejskie podporządkowano bezpośrednio najwyższym sądom królewskim w Warszawie. W 1603 r. król Zygmunt III zezwolił miastu na zatrzymywanie połowy otrzymywanych ceł.
Język liwski (inna nazwa: język liwoński) līvõ kēļ, także rāndakēļ ("język z wybrzeża") – język ugrofiński, podrupy fińskiej z rodziny uralskiej, blisko spokrewniony z estońskim.Lista światowego dziedzictwa (ang. World Heritage List; fr. Liste du patrimoine mondial) – lista obiektów objętych szczególną ochroną międzynarodowej organizacji UNESCO, filii ONZ, ze względu na ich unikatową wartość kulturową bądź przyrodniczą dla ludzkości. Lista obejmuje (w czerwcu 2013) 981 obiektów w 160 krajach, w tym 759 obiektów dziedzictwa kulturowego (K), 193 przyrodniczego (P) i 29 mieszanych (K, P). O wpisaniu danego obiektu na listę decyduje Komitet Światowego Dziedzictwa w trakcie corocznej sesji, począwszy od 1977 r. Nominacje zgłaszane są przez poszczególne kraje. Jeżeli wniosek o wpisanie danego miejsca na listę nie zostanie uwzględniony, może być złożony ponownie.
W czasie II wojny polsko-szwedzkiej w 1601 r. pod miastem wojska polskie rozbiły wojska szwedzkie, a w 1605 we wsi Kircholm, 25 km od Rygi, wojska Rzeczypospolitej pokonały przeważające siły szwedzkie.
W czasie IV wojny polsko-szwedzkiej król Szwecji Gustaw II Adolf obległ miasto 21 sierpnia 1621 r. Rygi bronił garnizon liczący 900 polskich żołnierzy oraz 3700 mieszczan z milicji miejskiej z artylerią. Po miesięcznym oblężeniu i odparciu trzech szturmów Ryga skapitulowała 25 września. Leżący niedaleko Dyjament (dziś dzielnica miasta), którego broniła tylko jedna kompania piechoty, poddał się dopiero 2 października. Ryga pozostała pod panowaniem Szwedów na mocy rozejmu w Altmarku z 1629 r. Panowanie szwedzkie nad Rygą potwierdził de iure dopiero pokój w Oliwie w 1660 r.
Dom Czarnogłowych w Rydze (łot. Melngalvju nams, niem. Schwarzhäupterhaus) – budynek usytuowany na ryskim Starym Mieście wzniesiony na początku XIV wieku i odbudowany po zniszczeniach wojennych w latach 1995-99. W budynku tym podpisano traktat ryski. Dom Czarnogłowych w Rydze dawniej nazywany był Dworem Artusa.Rostock – miasto na prawach powiatu w kraju związkowym Meklemburgia-Pomorze Przednie w północno-wschodnich Niemczech. Miasto to położone jest nad rzeką Warnow, w odległości ok. 12 km od jej ujścia do Zatoki Meklemburskiej na Morzu Bałtyckim. Jest największym miastem zarówno pod względem powierzchni jak i liczby mieszkańców w Meklemburgii-Pomorzu Przednim. W czasach NRD Rostock był stolicą okręgu.
Ryga pod panowaniem Szwecji (1621-1710)[edytuj kod]
W latach 1656–1661 w czasie wojny szwedzko-rosyjskiej Rosjanie po raz pierwszy podjęli próbę zdobycia miasta. W 1701 roku miasto obległy wojska saskie króla Augusta II Mocnego, który zdobyciem miasta chciał wzmocnić swoją pozycję wobec szlachty polskiej.
Ryga w carskiej Rosji (1710-1917)[edytuj kod]
W 1710 r. po bitwie pod Połtawą miasto zdobyli Rosjanie, jednak niedaleka Łatgalia nadal do 1795 r. pozostała w rękach polskich. W 1721 roku Szwecja w Traktacie nysztackim uznała przynależność Rygi do Rosji. W 1782 roku powstał pierwszy teatr publiczny. W 1796 stała się stolicą guberni inflanckiej. W 1812 roku wojska napoleońskie palą przedmieścia miejskie, odbudowane następnie przez generał-gubernatora inflanckiego Filippo Paulucciego. W 1854 r. podczas wojny krymskiej port został zablokowany przez flotę brytyjską. W latach 1857–1863 zburzono fortyfikacje miejskie i rozpoczęto zakładanie bulwarów. W latach 1858–1861 nastąpiła pierwsza masowa migracja ludności łotewskiej ze wsi do Rygi, co spowodowało wzrost jej znaczenia w mieście. W 1905 r. miastem wstrząsają rozruchy robotnicze. W trakcie I wojny światowej Ryga została zdobyta przez Niemców 3 września 1917 r.
Rozejm w Altmarku (rozejm altmarski) – sześcioletni rozejm kończący wojnę polsko-szwedzką 1626–1629. Zawarty został 26 września 1629 w Altmarku (dzisiaj Stary Targ) pomiędzy Szwecją a Rzecząpospolitą przy mediacji dyplomacji francuskiej, angielskiej i brandenburskiej. Układ zaaprobowany przez Sejm zebrany w Warszawie 12 marca 1631.Jidysz – ייִדיש (dosłownie: żydowski – od pierwotnego określenia w tym języku ייִדיש־טײַטש jidisz-tajcz; żydowski niemiecki) – język Żydów aszkenazyjskich, powstały ok. X wieku w południowych Niemczech na bazie dialektu średnio-wysokoniemieckiego (Mittelhochdeutsch) z dodatkiem elementów hebrajskich, słowiańskich i romańskich.
Ryga w Republice Łotewskiej (1918-1940)[edytuj kod]
W latach 1918–1940 stolica Republiki Łotewskiej. W dniu 11 listopada 1919 roku pod Rygą wojska łotewsko-estońskie pokonały białą Zachodnią Armię Ochotniczą generała Bermondta-Awałowa. 18 marca 1921 podpisano tu traktat pokojowy między Polską a Rosją. W 1935 roku Łotysze stanowili ok. 65% mieszkańców.
Pori (szw. Björneborg) to miasto położone w południowo-zachodniej Finlandii, u ujścia rzeki Kokemäenjoki do Zatoki Botnickiej. Położone w prowincji Finlandia Zachodnia. Główne miasto regionu Satakunta. Port morski. Miejsce corocznego międzynarodowego festiwalu jazzowego Pori Jazz.Diecezja chełmińska została utworzona 28 lipca 1243 roku decyzją legata papieskiego Wilhelma z Modeny, a bullą papieża Jana Pawła II z 25 marca 1992 r. przemianowana na diecezję pelplińską. Tereny dotychczasowej diecezji weszły częściowo w skład zreorganizowanej diecezji (pelplińskiej), a częściowo w skład diecezji toruńskiej.
Ryga podczas II Wojny światowej i w składzie ZSRR (1940-1991)[edytuj kod]
W 1940 wcielona do ZSRR. W dniu 1 lipca 1941 r. w początkowej fazie operacji Barbarossa zajęta przez Niemców, z wydatnym udziałem powstańców łotewskich. W dniu 13 października 1944 zdobyta ponownie przez Armię Czerwoną i wcielona do ZSRR. Na skutek działań wojennych wiele obiektów miejskich ulega zniszczeniu. W 1949 r. nastąpiła kolejna wywózka mieszkańców miasta na Syberię. W związku z masowym napływem Rosjan do miasta, w 1979 r. liczba Łotyszy w Rydze spada do 38%.
Ukraińcy (Українці) – naród słowiański mieszkający w Europie Wschodniej, głównie w granicach Ukrainy (także w państwach sąsiednich: w Rosji, Białorusi, Polsce, Słowacji i Mołdawii), zaliczający się do Słowian wschodnich. Ukraińcy są (obok Rosjan i Białorusinów) potomkami Rusinów, zamieszkujących Ruś Kijowską .Klub piłkarski – klub sportowy, którego głównym - i najczęściej jedynym - celem jest udział w rozgrywkach piłkarskich, organizowanych pod egidą konkretnej federacji (krajowej, bądź kontynentalnej - rzadziej światowej) w stosownej kategorii wiekowej, płci i statusie zrzeszonych w nim osób. Obecnie, kluby piłkarskie są najczęściej klubami jednosekcyjnymi (typowo piłkarskimi), choć mogą również stanowić jedną z sekcji klubu wielosekcyjnego (sekcję piłkarską). Systematyka klubów piłkarskich ze względu na status zrzeszonych w nim osób:
Od 21 sierpnia 1991 ogłoszenie niepodległości przez Łotwę, miasto ponownie stolicą państwa łotewskiego. W 2003 w stolicy Łotwy został zorganizowany 48. Konkurs Piosenki Eurowizji. Największą imprezą międzynarodową, jaką dotąd gościła Ryga (oraz cała Łotwa) stały się Mistrzostwa Świata w Hokeju na Lodzie w 2006 roku.
Włochy (Republika Włoska, wł. Italia, Repubblica Italiana) – państwo położone w Europie Południowej, na Półwyspie Apenińskim, będące członkiem wielu organizacji, m.in.: UE, NATO, należące do ośmiu najbardziej uprzemysłowionych i bogatych państw świata – G8.Finlandia, Republika Finlandii (fiń. Suomi, Suomen Tasavalta; szw. Finland, Republiken Finland) – państwo w Europie Północnej, powstałe po odłączeniu od Rosji w 1917. Członek Unii Europejskiej. Graniczy od zachodu ze Szwecją, od północy z Norwegią i od wschodu z Rosją. Od zachodu ma ponadto dostęp do Morza Bałtyckiego.
Podstrony: 1 [2] [3] [4] [5] [6]
Warto wiedzieć że... beta
Stany Zjednoczone, Stany Zjednoczone Ameryki (ang. United States, US, United States of America, USA) – federacyjne państwo w Ameryce Północnej graniczące z Kanadą od północy, Meksykiem od południa, Oceanem Spokojnym od zachodu, Oceanem Arktycznym od północnego zachodu i Oceanem Atlantyckim od wschodu.
UNESCO (ang. United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization;pol. Organizacja Narodów Zjednoczonych do Spraw Oświaty, Nauki i Kultury; łac. unesco – łączę się w jedno) – organizacja wyspecjalizowana ONZ, której podstawowym celem jest wspieranie współpracy międzynarodowej w dziedzinie kultury, sztuki i nauki, a także wzbudzanie szacunku dla praw człowieka, bez względu na kolor skóry, status społeczny i religię.
Rosjanie (ros. русские / russkije) – naród wschodniosłowiański, zamieszkujący głównie Rosję oraz inne kraje byłego Związku Radzieckiego, przede wszystkim: Ukrainę, Białoruś, Kazachstan, Uzbekistan, Łotwę, Kirgistan, Estonię, Litwę, Mołdawię i Naddniestrze oraz Turkmenistan. Znaczące diaspory znajdują się w USA, Kanadzie, Wielkiej Brytanii, Brazylii i Niemczech.
Secesja [fr. sécession < łac. seccesio ‘odejście’] – styl w sztuce europejskiej ostatniego dziesięciolecia XIX wieku i pierwszego XX wieku, zaliczany w ramy modernizmu. Istotą secesji było dążenie do stylowej jedności sztuki dzięki łączeniu działań w różnych jej dziedzinach, a w szczególności rzemiosła artystycznego, architektury wnętrz, rzeźby i grafiki. Charakterystycznymi cechami stylu secesyjnego są: płynne, faliste linie, ornamentacja abstrakcyjna bądź roślinna, inspiracje sztuką japońską, swobodne układy kompozycyjne, asymetria, płaszczyznowość i linearyzm oraz subtelna pastelowa kolorystyka.
Chile (Republika Chile, hiszp. República de Chile) – państwo w Ameryce Południowej, ciągnące się długim pasem na zachodnim wybrzeżu kontynentu nad Oceanem Spokojnym. Stolicą Chile jest Santiago. Graniczy z Peru, Boliwią i Argentyną. Do Chile należą liczne wyspy przybrzeżne i wyspy na otwartym oceanie (w sumie ok. 3 tys.): Juan Fernández, Wyspa Wielkanocna (najbardziej oddalona od innych wysp i lądów zamieszkana wyspa na świecie), Sala y Gómez, San Ambrosio, San Félix, Chiloé, Campana, Santa Inés, Chonos.
Japonia (jap. 日本, trb. Nihon lub Nippon) – państwo wyspiarskie usytuowane na wąskim łańcuchu wysp na zachodnim Pacyfiku, u wschodnich wybrzeży Azji, o długości 3,3 tys. km. Archipelag rozciąga się niemal południkowo (Japończycy utrzymują, że ich kraj ma kształt „trzydniowego Księżyca”) pomiędzy 45°33′ a 20°25′ stopniem szerokości północnej, od Morza Ochockiego na północy do Morza Wschodniochińskiego i Tajwanu na południu. Stolica Tokio jest usytuowana prawie dokładnie na tej samej szerokości geograficznej co Ateny, Pekin, Teheran i Waszyngton.
Liwowie – niewielka grupa etniczna zamieszkująca w Kurlandii na Łotwie (Wybrzeże Liwońskie), rdzenni mieszkańcy ziem, zamieszkiwanych przez Bałtów, czyli Łotyszy. Posługują się oni językiem liwskim, należącym do grupy języków ugrofińskich, spokrewnionym blisko z językiem estońskim i fińskim.
