Ruja, cieczka, estrus (łac. oestrus) – faza płodności samic w cyklu rozrodczym większości ssaków łożyskowych. Ułatwia skojarzenie pary w celu zapewnienia przekazania genów.
Ruja występuje cyklicznie – raz lub kilka razy w roku – u psów zwykle dwa razy w roku, u innych psowatych i większości ssaków drapieżnych jeden raz, a u myszowatych kilka razy w roku. Poza okresem rui samice nie są zdolne do rozrodu, czy wręcz kopulacji.
Pełny cykl rozrodczy składa się z czterech faz:
Obrzęk - (łac. oedema) stwierdzane w badaniu fizykalnym gromadzenie się płynu w przestrzeni pozakomórkowej i w jamach ciała. Powstaje na skutek zaburzenia równowagi między czynnikami dążącymi do zatrzymania płynu w naczyniach oraz czynników prowadzących do przedostawania się płynu poza ich światło. Obrzęk może być spowodowany zgromadzeniem przesięku lub wysięku.Progesteron (potocznie luteina) – żeński hormon płciowy o budowie sterydowej, wytwarzany przez ciałko żółte i łożysko podczas ciąży. Najważniejszy hormon wydzielany przez jajniki i jądra.
Proestrus – faza przedrujowa[ | edytuj kod]
W efekcie zmian hormonalnych następuje obrzęk, twardnienie i przekrwienie sromu i wydzielanie z pochwy krwistej wydzieliny zawierającej feromony, które przywabiają samce. W tej fazie dojrzewają pęcherzyki Graafa. Dodatkowo występują charakterystyczne dla gatunku zmiany w zachowaniu samic. Za początek fazy przedrujowej przyjmuje się dzień, w którym pojawiło się krwawienie.
Łożyskowce (Placentalia) – takson klasyfikowany w randze infragromady (czasem podgromady lub szczepu), obejmujący ssaki żyworodne, u których występuje łożysko. Należy do nich ok. 95% gatunków współczesnych ssaków (wszystkie z wyjątkiem stekowców i torbaczy).Owulacja, jajeczkowanie (łac. ovulatio) – proces polegający na wytwarzaniu gamet żeńskich (komórek jajowych). U ssaków w jego trakcie pęka pęcherzyk Graafa, do jajowodu lub jamy ciała uwalniana jest komórka jajowa oraz następuje wydzielenie hormonu hamującego następną owulację, która u większości kręgowców odbywa się w regularnych cyklach. U kobiet owulacja występuje co ok. 28 dni, mniej więcej między 13. a 15. dniem przed wystąpieniem krwawienia. Niepoprawnym jest stwierdzenie, że jajeczkowanie ma miejsce w połowie cyklu, ponieważ długości jego trwania są zróżnicowane. Najczęściej do owulacji dochodzi na 14 dni przed krwawieniem. Wystąpienie owulacji uwarunkowane jest również czynnikami zewnętrznymi.
Estrus – ruja właściwa[ | edytuj kod]
Pozycja lordosis u gazeli
Estrus (łac. oestrus) to okres, w którym samica osiągnęła gotowość do rozpoczęcia kopulacji i jest zdolna do zapłodnienia, inicjuje zachowania seksualne samców przez eksponowanie sromu i wyginanie kręgosłupa (pozycja lordosis). U niektórych gatunków srom czerwienieje, ustępuje jego twardnienie i obrzęk, wydzielina zmienia się z krwistej na śluzową. U większości gatunków następuje spontaniczna owulacja. U kotów owulacja prowokowana jest kopulacją.
Samica (organizm żeński; ♀) – określenie osobnika płci żeńskiej u zwierząt, tzn. takiego organizmu zwierzęcego, który wytwarza komórki jajowe. Komórki jajowe definiowane są jako większe gamety, podczas gdy mniejsze gamety są wytwarzane przez samca (organizm męski).Pochwa (łac. vagina) to u ssaków mięśniowo-błoniasty, silnie rozciągliwy i elastyczny przewód, stanowiący połączenie między macicą, a przedsionkiem pochwy. Jest końcowym odcinkiem dróg rodnych u kobiet i samic ssaków; przedłużenie macicy; u dziewiczych kobiet i niektórych samic ujście pochwy osłania błona dziewicza. Najwęższa w swojej dolnej części stopniowo się rozszerza. Pochwa stanowi miejsce wprowadzenia nasienia, obejmując prącie w czasie kopulacji oraz drogę, którą wydostaje się płód podczas porodu, a także drogę odpływu krwi menstruacyjnej. Powstaje z połączenia części dystalnych przewodów przyśródnerczowych (przewodów Müllera).
Metestrus – faza porujowa[ | edytuj kod]
Metestrus (łac. metoestrus) trwa od 1–5 dni. W tej fazie kształtują się ciałka żółte i rozpoczyna się produkcja progesteronu. W tym czasie następuje zapłodnienie komórki jajowej, a w jego konsekwencji – ciąża.
Anestrus – okres bezrujowy[ | edytuj kod]
Okres braku aktywności płciowej. Jest to faza aktywności jajnikowej.
Pęcherzyk jajnikowy – pęcherzyk składający się z komórki jajowej (oocytu) oraz komórek go otaczających w korze jajnika. Pęcherzyki jajnikowe dojrzewają w każdym cyklu płciowym, w fazie przedowulacyjnej cyklu. Rozwój pęcherzyka jest pobudzony przez hormon folikulotropowy, uwalniany przez przysadkę mózgową. Pęknięcie pęcherzyka następuje na skutek działania hormonu luteinizującego. Pęknięcie pęcherzyka i uwolnienie komórki jajowej nazywa się owulacją. Z pękniętego pęcherzyka formuje się ciałko żółte. Pęcherzyk jajnikowy dojrzały nazywany jest także pęcherzykiem Graafa.Ssaki (Mammalia) – zwierzęta należące do kręgowców, charakteryzujące się głównie występowaniem gruczołów mlekowych u samic, zazwyczaj obecnością owłosienia (włosy lub futro; silnie zredukowane u gatunków wodnych, jak hipopotamy, u waleni całkowicie zanikają przed porodem lub w trakcie) oraz stałocieplnością (potocznie "ciepłokrwistość"). Większość ssaków utrzymuje temperaturę w granicach 36-39 °C. Stałocieplność umożliwia aktywny tryb życia w różnych środowiskach – od mroźnych obszarów podbiegunowych do gorących tropików. Futro i tłuszcz pomagają uchronić się przed zimnem, a wydzielanie potu i szybki oddech pomagają pozbyć się nadmiernego ciepła.
Początkowy przebieg (proestrus i estrus) przebiegają bez zmian, ale nie następuje zapłodnienie (może nawet nie dojść do kopulacji). W dalszym przebiegu obserwowana jest ciąża urojona (ciąża rzekoma).
Osiąganie dojrzałości płciowej, częstotliwość cieczki oraz czas trwania poszczególnych jej faz przebiega u psów odmiennie w zależności od rasy, a dokładniej od wielkości psa. Psy ras większych później osiągają dojrzałość, ich cieczka występuje zwykle rzadziej (u niektórych nawet jeden raz w roku) niż u psów małych.
Pies domowy – udomowiona forma wilka szarego, ssaka drapieżnego z rodziny psowatych (Canidae), uznawana przez niektórych za podgatunek wilka, a przez innych za odrębny gatunek, opisywany pod synonimicznymi nazwami Canis lupus familiaris albo Canis familiaris. Od czasu jego udomowienia powstało wiele ras, znacznie różniących się morfologią i cechami użytkowymi. Rasy pierwotne powstawały głównie w wyniku presji środowiskowej. Rasy współczesne uzyskano w wyniku doboru sztucznego.Myszowate (Muridae) – rodzina gryzoni. W skład myszowatych wchodzi 140 rodzajów z ok. 650 gatunkami (w Polsce zamieszkuje 8 gatunków). Wykształciły się w pliocenie i są spokrewnione z chomikowatymi. Są one wielkością zbliżone do szczura; długość ich ciała z ogonem wynosi 11-80 cm. W większości naziemne, ale są także nadrzewne i żyjące pod ziemią. Mają krótką miękką sierść. Aktywne głównie w nocy; są wszystkożerne i nie zapadają w sen zimowy. Pierwotnie zamieszkiwały Afrykę, Eurazję, Australię, teraz niektóre z myszowatych są rozprzestrzenione na całym świecie.
Proestrus u psów trwa zwykle od 2–15 dni. Owulacja następuje po 2-4 dniach trwania fazy estrus. Zapłodnienie może nastąpić pomiędzy 4. a 18. dniem rui. Czas trwania okresu cieczki właściwej zależny jest od wielkości (zwykle rasy) psa i wynosi od 3–21 dni (przeciętnie około 9 dni). Okres od pojawienia się krwawienia do zakończenia fazy estrus trwa zwykle około trzech tygodni.
Kopulacja, spółkowanie (łac. copulatio, ang. mating) – stosunek płciowy, który u człowieka i zwierząt polega na bezpośrednim kontakcie dwóch osobników w celu zaplemnienia i ewentualnego zapłodnienia.Srom – zewnętrzna część żeńskiego układu płciowego. Srom składa się z dwóch warg sromowych większych i dwóch mniejszych, spoidła przedniego i tylnego warg, wędzidełka warg sromowych, wzgórka łonowego, łechtaczki, napletka łechtaczki, wędzidełka łechtaczki oraz przedsionka pochwy.
Ciąża trwa od ok. 60–70 dni.
Koty domowe osiągają dojrzałość płciową pomiędzy 5–12 miesiącem życia (zwykle pomiędzy 6–9 miesiącem).
Proestrus trwa około dwóch dni, objawia się wzmożonym pozostawianiem śladów zapachowych (ocieranie o przedmioty) i częstszym miauczeniem.
Estrus trwa od 3–10 dni (obecność samca skraca tę fazę o kilka dni).
Ruja, cieczka, estrus (łac. oestrus) – faza płodności samic w cyklu rozrodczym większości ssaków łożyskowych. Ułatwia skojarzenie pary w celu zapewnienia przekazania genów.
Feromony – substancje semiochemiczne należące do grupy infochemicznej. Przeważająca grupa feromonów to skomplikowane mieszaniny wielu różnych substancji chemicznych, często z jednym dominującym składnikiem, znacznie rzadziej są to jednoskładnikowe substancje chemiczne.
Anestrus trwa około 8 tygodni, chociaż zdarza się, że kotka wchodzi w fazę proestrus zaraz po porodzie.
Ciąża trwa od 60–70 dni.
