Ruda darniowa
Encyklopedia PWN – encyklopedia internetowa, oferowana – bezpłatnie i bez konieczności uprzedniej rejestracji – przez Wydawnictwo Naukowe PWN. Encyklopedia zawiera około 122 tysiące haseł i 5 tysięcy ilustracji.Absorpcja (łac. absorbere = wchłaniać) – termin z zakresu chemii fizycznej oznaczający proces wnikania jednej substancji (cząsteczek, atomów lub jonów) do innej substancji tworzącej dowolną fazę ciągłą (gazu, cieczy, ciała stałego itp.).
Prehistoria, prahistoria (łac. præ - przedrostek oznaczający uprzedniość, "przed", "wcześniej") to najdłuższy okres dziejów ludzkości - od pojawienia się na Ziemi pierwszych człowiekowatych lub człowieka rozumnego do powstania pisma. Badanie tego okresu możliwe jest jedynie metodami archeologicznymi. Na terenach Afryki zaczyna się około 5 mln lat temu razem z pojawieniem się pierwszych człowiekowatych, na terenie Europy około 1 mln lat temu, natomiast na innych terenach z momentem pojawienia się tam człowieka. Dzieli się na sześć podstawowych epok - daty w nawiasach nakładają się na siebie, ze względu na to, że na różnych terenach epoki te zaczynały się i kończyły w różnym czasie:
Ruda darniowa, rudawiec – wytrącenia uwodnionych tlenków żelaza, które wraz z domieszką koloidalnej krzemionki, frakcji ilastej czy fosforanów spajają okruchy mineralne i szczątki organiczne, tworząc w profilu glebowym różnej wielkości czarnobrunatne bryły lub trudne do przebicia warstwy. Rudy darniowe tworzą się w obniżeniach terenu. Połączone jest to z wahaniami zwierciadła wody gruntowej, zasobnej w rozpuszczalne związki żelaza. Rudawiec może znacząco utrudniać rozwój systemu korzeniowego roślin i głęboką uprawę gleby.
Ze względu na eksploatację jako złoże oraz na melioracje (wyorywanie lub rozrywanie w celu likwidacji bariery dla wody oraz korzeni drzew i roślin uprawnych) warstwy rudawca współcześnie rzadko są ciągłe, a duże konkrecje mogą być rozproszone w profilu aż do powierzchni gleby.
Jako ruda żelaza wykorzystywana była do wytopu tego metalu od czasów prehistorycznych do XX w. (w Polsce do 1964 r.), głównie w piecach dymarkowych. Złoża rudy darniowej mają zdolność do odnawiania się w ciągu kilku lat.
Z uwagi na swe właściwości absorpcyjne jest stosowana w koksowniach i gazowniach do oczyszczania gazu, głównie z siarkowodoru i cyjanowodoru.
Stosowana również w budownictwie (do XX wieku) z racji swych właściwości wentylacyjnych i estetycznych (budynki z rudy darniowej pozostają suche, a sam budulec kontrastuje z jasną zaprawą). Ruda darniowa stanowiła też naturalny piorunochron średniowiecznych budynków. Kawałki rudy przeznaczone do celów budowlanych zwykle szlifowano z jednego boku, jednak nie formowano z nich równomiernych brył. Odpadki uzyskane z formowania wykorzystywano w fundamentach budynku.
Przypisy[ | edytuj kod]
- Renata Bednarek: Konkrecje. W: Renata Bednarek, Helena Dziadowiec, Urszula Pokojska, Zbigniew Prusinkiewicz. 2005. Badania ekologiczno-gleboznawcze. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, s. 81. ISBN 83-01-14216-2
- Systematyka gleb Polski. 2019. Wyd. 6. Wrocław-Warszawa. Wydawnictwo Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu, Instytut Nauk o Glebie i Ochrony Środowiska Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu, Polskie Towarzystwo Gleboznawcze, Komisja Genezy, Klasyfikacji i Kartografii Gleb, s. 48-49. ISBN 978-83-7717-322-0
- ↑ Tadeusz Ratajczak, Grzegorz Rzepa. 2011. Polskie rudy darniowe. Kraków, AGH. ISBN 978-83-7464-391-7
- ↑ Mirosław Rutkowski, Żelazne łąki, „Wiedza i Życie”, 5/2001 [dostęp 2020-01-08] [zarchiwizowane z adresu 2020-02-19].
- ↑ darniowa ruda, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2020-01-08].