Ruch wolnej kultury
Przeczytaj także...
OpenDocument (znany również jako ODF oraz ISO/IEC 26300, pełna nazwa: Open Document Format for Office Applications) to otwarty standard ISO formatu plików pakietów biurowych. Obejmuje dokumenty tekstowe, arkusze kalkulacyjne, wykresy i prezentacje multimedialne. Pierwsza wersja formatu bazowała na XML-owym formacie pakietu OpenOffice.org. Obecnie OpenDocument jest rozwijany przez niezależną organizację OASIS (Organization for the Advancement of Structured Information Standards).Lawrence "Larry" Lessig (ur. 3 czerwca 1961) – amerykański profesor nauk prawnych i działacz. Zyskał sławę jako zwolennik reformy systemu praw autorskich na rzecz większej jego otwartości i zagwarantowania większych swobód użytkownikom utworów. Obecnie jest dyrektorem Edmond J. Safra Foundation Center for Ethics na Uniwersytecie Harvarda oraz profesorem prawa w Harvard Law School. Uprzednio pracował jako profesor prawa w Stanford Law School, był też założycielem Center for Internet and Society (Centrum Badania Internetu i Społeczeństwa) na Uniwersytecie Stanfordzkim. Lessig jest założycielem i uprzednim przewodniczącym, a obecnie członkiem rady dyrektorów amerykańskiej organizacji Creative Commons. Lessig jest również założycielem oddolnej inicjatywy Rootstrikers, której celem jest walka z korupcją polityczną w Stanach Zjednoczonych.
Prawa cyfrowe (ang. digital rights) to termin używany do określenia praw związanych z tworzeniem, użytkowaniem, publikacją i dostępem do mediów cyfrowych, i z dostępem do i użytkowaniem urządzeń cyfrowych (komputery, telefony komórkowe, itp.). Niektóre z praw cyfrowych odnoszą się do uznanych praw człowieka, ale w kontekście nowych technologii (zwłacza Internetu). W szczególności termin ten odnosi się do praw związanych z tematami takimi jak prywatność i wolność słowa. Inne prawa cyfrowe dotyczą nowych zagadnień, np. czy dostęp do Internetu jest prawem człowieka (za takie prawo uznała je m.in. Francja).
OpenDocument (znany również jako ODF oraz ISO/IEC 26300, pełna nazwa: Open Document Format for Office Applications) to otwarty standard ISO formatu plików pakietów biurowych. Obejmuje dokumenty tekstowe, arkusze kalkulacyjne, wykresy i prezentacje multimedialne. Pierwsza wersja formatu bazowała na XML-owym formacie pakietu OpenOffice.org. Obecnie OpenDocument jest rozwijany przez niezależną organizację OASIS (Organization for the Advancement of Structured Information Standards).Lawrence "Larry" Lessig (ur. 3 czerwca 1961) – amerykański profesor nauk prawnych i działacz. Zyskał sławę jako zwolennik reformy systemu praw autorskich na rzecz większej jego otwartości i zagwarantowania większych swobód użytkownikom utworów. Obecnie jest dyrektorem Edmond J. Safra Foundation Center for Ethics na Uniwersytecie Harvarda oraz profesorem prawa w Harvard Law School. Uprzednio pracował jako profesor prawa w Stanford Law School, był też założycielem Center for Internet and Society (Centrum Badania Internetu i Społeczeństwa) na Uniwersytecie Stanfordzkim. Lessig jest założycielem i uprzednim przewodniczącym, a obecnie członkiem rady dyrektorów amerykańskiej organizacji Creative Commons. Lessig jest również założycielem oddolnej inicjatywy Rootstrikers, której celem jest walka z korupcją polityczną w Stanach Zjednoczonych.
Prawa cyfrowe (ang. digital rights) to termin używany do określenia praw związanych z tworzeniem, użytkowaniem, publikacją i dostępem do mediów cyfrowych, i z dostępem do i użytkowaniem urządzeń cyfrowych (komputery, telefony komórkowe, itp.). Niektóre z praw cyfrowych odnoszą się do uznanych praw człowieka, ale w kontekście nowych technologii (zwłacza Internetu). W szczególności termin ten odnosi się do praw związanych z tematami takimi jak prywatność i wolność słowa. Inne prawa cyfrowe dotyczą nowych zagadnień, np. czy dostęp do Internetu jest prawem człowieka (za takie prawo uznała je m.in. Francja).
Ruch wolnej kultury – ruch społeczny promujący wolność dystrybucji i modyfikacji różnego rodzaju utworów za pomocą Internetu oraz innych mediów.
Ruch ten sprzeciwia się nadmiernym – w opinii zwolenników ruchu – ograniczeniom zawartym w prawie autorskim, które wielu zwolenników ruchu uważa za czynnik hamujący kreatywność. System taki jest przez nich nazywany „kulturą zezwoleń”.
Wikiversity (Wikiwersytet) – projekt Fundacji Wikimedia będący wspólnotą, która powołana jest z myślą o tworzeniu i używaniu wolnych materiałów do nauki i ćwiczeń.Wiktionary – projekt Fundacji Wikimedia, którego założeniem jest stworzenie wolnego słownika w każdym języku opartego na mechanizmie wiki (zawierającego m.in. synonimy czy tłumaczenia). Wiktionary jest jednym z siostrzanych projektów Wikipedii.
Organizacje[ | edytuj kod]
Organizacją związaną z rozwojem tego ruchu jest Creative Commons (CC), którego założycielem jest Lawrence Lessig. Lessig jest profesorem prawa na Uniwersytecie Stanforda oraz autorem książki pod tytułem Wolna kultura, w której przedstawił wiele argumentów za ruchem wolnej kultury.
Otwarty format - format plików komputerowych, które w odróżnieniu od formatu zamkniętego, posiadają jawną, ogólnodostępną strukturę. Popularne otwarte formaty mają szansę stać się otwartymi standardami.RFID (ang. Radio-frequency identification) – technika, która wykorzystuje fale radiowe do przesyłania danych oraz zasilania elektronicznego układu (etykieta RFID) stanowiącego etykietę obiektu przez czytnik, w celu identyfikacji obiektu. Technika umożliwia odczyt, a czasami także zapis układu RFID. W zależności od konstrukcji umożliwia odczyt etykiet z odległości do kilkudziesięciu centymetrów lub kilku metrów od anteny czytnika. System odczytu umożliwia identyfikację wielu etykiet znajdujących się jednocześnie w polu odczytu.
Propagowaniem wolnej kultury zajmuje się też między innymi organizacja FreeCulture.org.
Wolna kultura a wolne oprogramowanie[ | edytuj kod]
Ruch wolnej kultury jest rozszerzeniem idei ruchu wolnego oprogramowania z dziedziny oprogramowania na obszar całej kultury niematerialnej.
Początkowo Richard Stallman, założyciel Free Software Foundation oraz twórca ruchu i terminu „wolne oprogramowanie”, popierał działalność Creative Commons na rzecz wolnej kultury, ale ostatecznie wycofał swoje poparcie dla tej organizacji. Powodem tego kroku były nadmierne jego zdaniem ograniczenia w niektórych odmianach licencji Creative Commons w połączeniu z faktem, że stosowanie jednej głównej nazwy dla wszystkich odmian („licencja Creative Commons”) może być dla użytkowników mylące.
HTML (ang. HyperText Markup Language) – hipertekstowy język znaczników, obecnie szeroko wykorzystywany do tworzenia stron internetowych.Otwarta treść (ang. open content; także wolna dokumentacja - free documentation, open documentation) – dowolny rodzaj pracy twórczej licencjonowany i publikowany w sposób umożliwiający licencjobiorcy szeroki zakres swobody postępowania z przedmiotem licencji. Wskazać można również definicje, uznające open content za zbiór utworów rozpowszechnionych w sposób korzystniejszy niż ma to miejsce w ramach dozwolonego użytku.
Otwarte zasoby edukacyjne[ | edytuj kod]
Specyficznym elementem ruchu wolnej kultury są otwarte zasoby edukacyjne (ang. Open Educational Resources) – nieinstytucjonalny ruch społeczny, którego celem jest popularyzacja ideałów dzielenia się wiedzą w sferze edukacji i popularyzacji nauki.
Wikibooks (zwane pierwotnie Wikimedia Free Textbook Project) – to jeden z projektów Fundacji Wikimedia, uruchomiony 10 lipca 2003 r. Jest to projekt siostrzany Wikipedii, który ma na celu poszerzanie i rozpowszechnianie darmowych, otwartych do edycji materiałów edukacyjnych, takich jak podręczniki szkolne, akademickie, poradniki, instrukcje obsługi oraz im podobne. Podręczniki Wikibooks, tak samo jak artykuły Wikipedii, są dostępne na zasadach Licencji Wolnej Dokumentacji GNU oraz Licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 3.0.Wirtualny wolontariat – określenie formy wolontariatu polegającej na wykonywaniu zadań w całości lub częściowo poza organizacją z wykorzystaniem Internetu na komputerze w domu, szkole, telecentrum lub w pracy, bądź też korzystając z innych urządzeń podłączonych do Internetu.
Wikimedia[ | edytuj kod]
Projekty Wikimedia Foundation, które są dostępne na licencji GNU Free Documentation License oraz kilku wariantów licencji Creative Commons, stanowią prawdopodobnie największy spójny projekt wolnej kultury. Założycielem Wikimedia Foundation jest Jimmy Wales.
Free Software Foundation (Fundacja Wolnego Oprogramowania) – najważniejsza instytucja sponsorująca Projekt GNU, założona w 1985 roku przez Richarda Stallmana. Misją FSF jest tworzenie, ochrona i promocja wolności użytkowania, kopiowania, modyfikowania i rozprowadzania programów komputerowych oraz obrona praw użytkowników Wolnego Oprogramowania.Etykieta to wyrób papierowy lub z folii przymocowany do produktu w celu zidentyfikowania lub określenia jego zawartości. Często etykiety służą działaniom marketingowym, reklamując produkt przez przyciągnięcie uwagi konsumentów.
Opierając się na ideach ruchu wolnej kultury Wales ogłosił na zlocie Wikimania 2005 dziesięć wyzwań dla całego tego ruchu w Manifeście wolnej kultury (A Free Culture Manifesto). Według Jimmy'ego Walesa te 10 rzeczy, które powinny stać się wolne w trakcie następnej dekady, to:
Otwarty standard – standard, do którego pełnej specyfikacji dostęp nie jest limitowany prawnie, finansowo lub tajemnicą handlową firmy, która standard opracowała. Ponadto standard uznawany jako otwarty jest opracowywany, zatwierdzany oraz później ewentualnie modyfikowany przez porozumienie (organizację) zainteresowanych tworzeniem tego standardu podmiotów, działające niedochodowo i zapewniające członkostwo wszystkim zainteresowanym.Ogg - format kontenera strumieni danych, opracowany przez fundację Xiph.org, stworzony by wspierać inicjatywy związane z rozwojem wolnego oprogramowania do kodowania i dekodowania multimediów.
- encyklopedia – we wszystkich językach; Wikipedia
- słownik – we wszystkich językach i dla wszystkich języków; Wiktionary
- program kształcenia – w każdym języku i na każdym poziomie; Wikibooks, Wikiversity
- muzyka (np. Jamendo)
- sztuka
- otwarte formaty plików (np. HTML, ODF, PDF, rodzina Ogg)
- mapy (np. OpenStreetMap, OpenAerialMap)
- elektroniczne identyfikatory produktów (np. RFID)
- programy telewizyjne
- społeczności.
Zobacz też[ | edytuj kod]
Przypisy[ | edytuj kod]
- „Stallman: nie będę wspierał Creative Commons” (PCWorld Komputer Online), wywiad dla LinuxP2P (datowany 6 lutego 2006)
Linki zewnętrzne[ | edytuj kod]
Ruch społeczny to forma zbiorowego, spontanicznego działania pewnych kategorii społecznych lub zbiorowości zmierzającego do określonego celu i często do wywołania zmiany społecznej.OpenStreetMap (OSM) − projekt społeczności internetowej mający na celu stworzenie darmowej, swobodnie dostępnej, edytowalnej przez zarejestrowanych użytkowników mapy całej kuli ziemskiej.
Warto wiedzieć że... beta
Wikimedia Foundation Inc. – organizacja stworzona w celu opieki nad projektami opartymi na idei wiki. Jest spółką typu non profit założoną zgodnie z prawem stanu Floryda, a jej istnienie zostało oficjalnie ogłoszone przez Jimbo Walesa 20 czerwca 2003 roku. Nazwa Wikimedia została zaproponowana przez Sheldona Ramptona na angielskiej liście dyskusyjnej Wikipedii w marcu 2003 roku. Nieco później Daniel Mayer zarejestrował domeny http://wikimedia.org/ i http://wikimediafoundation.org/ na potrzeby Wikimedii.
OpenAerialMap (OAM) - społecznościowy serwis internetowy zawierający mapy zdjęć lotniczych dostępnych na wolnych licencjach. OpenAerialMap potrafi też wykorzystywać mapy konturowe z serwisu OpenStreetMap.
Uniwersytet Stanforda, The Leland Stanford Junior University (ang. Stanford University) – prywatny uniwersytet w Stanfordzie, w Kalifornii, w Stanach Zjednoczonych, w Dolinie Krzemowej.
PDF (ang. Portable Document Format, przenośny format dokumentu) – format plików służący do prezentacji, przenoszenia i drukowania treści tekstowo-graficznych, stworzony i promowany przez firmę Adobe Systems. Język opisu pliku PDF jest okrojoną wersją języka programowania PostScript wzbogaconą o elementy hipertekstowe.
Creative Commons – amerykańska organizacja typu non-profit, która postawiła sobie za zadanie uzyskanie kompromisu pomiędzy pełną ochroną praw autorskich a dzieleniem się twórczością z innymi. Głównym celem organizacji jest wspieranie rozwoju i wykorzystania otwartych licencji prawnoautorskich, zapewniających bardziej elastyczne i liberalne zasady niż restrykcyjne, domyślne reguły prawa autorskiego. Używając hasła „pewne prawa zastrzeżone” (ang. some rights reserved), w opozycji do „wszelkie prawa zastrzeżone” (ang. all rights reserved), organizacja stara się zapewnić twórcom jak najlepszą ochronę ich praw przy jednoczesnym umożliwieniu jak najszerszego wykorzystania ich dzieł.
Prawo autorskie (ang. copyright, symbol: ©) – pojęcie prawnicze oznaczające ogół praw przysługujących autorowi utworu albo zespół norm prawnych wchodzących w skład prawa własności intelektualnej, upoważniających autora do decydowania o użytkowaniu dzieła i czerpaniu z niego korzyści finansowej.
Wikipedia – wielojęzyczny projekt internetowej encyklopedii działającej w oparciu o zasadę otwartej treści. Funkcjonuje wykorzystując oprogramowanie MediaWiki (jęz. hawajski: wiki wiki = „szybko”), wywodzące się z koncepcji WikiWikiWeb, umożliwiające edycję każdemu użytkownikowi odwiedzającemu stronę i aktualizację jej treści w czasie realnym. Słowo Wikipedia jest neologizmem powstałym w wyniku połączenia wyrazów wiki i encyklopedia. Slogan reklamowy Wikipedii brzmi: „Wolna encyklopedia, którą każdy może redagować”.