Ruch Narodowo-Radykalny Falanga

Przemówienie przywódcy RNR Falanga – Bolesława Piaseckiego (11 listopada 1937). Na pierwszym planie widoczny również członek „Falangi” z naszywką na mundurze przedstawiajacą flagę organizacji.

Ruch Narodowo-Radykalny Falanga, Falanga, pot. ONR-Falanga – polska nielegalna narodowo-radykalna, określana jako faszyzująca lub faszystowska formacja polityczna w II Rzeczypospolitej. Sami działacze „Falangi” określali się często mianem „Ruchu Młodych”, a przez przeciwników politycznych nazywani byli od inicjałów przywódcy – Bolesława Piaseckiego – „bepistami”.

Narodowy radykalizm – radykalny odłam polskiego nacjonalizmu, który wyodrębnił się w latach 30. XX wieku. Klasyfikowany jest zwykle jako skrajna prawica, jednak nie podzielał prawicowej akceptacji kapitalizmu. Niekiedy wiązany z faszyzmem. Nazwa Narodowego Radykalizmu popularnie skracana jest do NR lub NaRa. Środowiska związane z ruchem narodowo-radykalnym używają symbolu Ręki z Mieczem (tzw. dziś potocznie falangi).Sanacja (łac. sanatio – uzdrowienie) – potoczna nazwa rządzącego obozu piłsudczykowskiego 1926–1939, powstała w związku z głoszonym przez Józefa Piłsudskiego hasłem „sanacji moralnej” życia publicznego w Polsce, wysuwanym w toku przygotowań i w okresie przewrotu majowego 1926.

Organizacja była jedną z dwóch frakcji, które powstały na skutek rozłamu w ONR w 1935. Prowadziła działalność bojówkarską i terrorystyczną, m.in. oddała strzały do pochodu pierwszomajowego Bundu, w zamachu zostało rannych kilka osób, zginęło 8-letnie dziecko. W ramach działalności terrorystycznej Falanga organizowała także zamachy bombowe (np. na siedzibę Związku Nauczycielstwa Polskiego w Łodzi, zginęła jedna osoba a cztery zostały ranne).

Polska Partia Socjalistyczna (PPS) – polska partia polityczna o charakterze niepodległościowym, socjalistycznym i pracowniczym (klasyfikowana w grupie partii lewicowych), założona w listopadzie 1892 podczas tzw. zjazdu paryskiego jako Związek Zagraniczny Socjalistów Polskich, jedna z najważniejszych w Polsce sił politycznych aż do 1948. W czasach PRL jako samodzielna partia działała jedynie na emigracji.Jerzy Rutkowski ps. Michał i Kmita (ur. 23 kwietnia 1914 w Kijowie, zm. 18 grudnia 1989 w Warszawie) – polski prawnik, działacz polityczny obozu narodowego, współpracownik Ruchu Narodowo-Radykalnego „Falanga”, menedżer. Inicjator i zarządzający Tajnymi Wojskowymi Zakładami Wydawniczymi Polskiego Państwa Podziemnego. Oficer Armii Krajowej w stopniu podporucznika.

Kluczowe elementy ideologii Falangi to: nacjonalizm, antysemityzm, antykomunizm, antydemokratyzm. Za ustrój idealny ideologowie ugrupowania uważali państwo totalitarne.

Historia[ | edytuj kod]

Geneza[ | edytuj kod]

RNR „Falanga” powstał wiosną 1935, w wyniku rozłamu wśród działaczy zdelegalizowanego latem 1934 Obozu Narodowo-Radykalnego. Różnice zdań pomiędzy działaczami ONR istniały już w okresie legalnej działalności obozu. W okresie osadzenia w obozie w Berezie Kartuskiej różnice uległy zaostrzeniu. Wyklarowały się dwie grupy, jedna skupiona dookoła Henryka Rossmana (późniejsza grupa ONR ABC) i druga dookoła Bolesława Piaseckiego (Falanga). Głównym powodem rozłamu był stosunek do Stronnictwa Narodowego. Grupa Piaseckiego oczekiwała całkowitego zerwania z SN, Rossman chciał zachować poprawne stosunki. Poza tym Piasecki opowiadał się za działalnością terrorystyczną, co było odrzucane przez działaczy ONR skupionych dookoła Rossmana. Grupa ABC odrzucała także zasadę wodzostwa, którą propagowała Falanga. Istotne były też różnice zdań w kwestiach organizacyjnych. Piasecki był przeciwny zarządzaniu za pośrednictwem tajnych organizacji. Grupa ONR ABC była natomiast kierowana przez tajną Organizację Polską.

Ivor Norman Richard Davies (ur. 8 czerwca 1939 w Bolton) – brytyjski historyk walijskiego pochodzenia, profesor Uniwersytetu Londyńskiego, członek Polskiej Akademii Umiejętności i Akademii Brytyjskiej, autor prac dotyczących historii Europy, Polski i Wysp Brytyjskich. Kawaler Orderu Orła Białego.Szymon Rudnicki (ur. 8 lutego 1938 w Wilnie) - polski historyk, specjalizujący się w najnowszej w historii Polski, związany z Uniwersytetem Warszawskim.

Zjazd organizacyjny RNR odbył się 28 czerwca 1935 w Kątach w powiecie bielskim. Udział wzięło 20 osób. Po zakończeniu zjazdu wszyscy uczestnicy zostali aresztowani. Następnie w listopadzie 1936 skazano uczestników na rok więzienia za przynależność do nielegalnej organizacji, kary zostały jednak darowane na mocy amnestii.

Marian Józef Reutt (ur. 9 marca 1907 w Sankt Petersburgu, zm. ?) – jeden z czołowych działaczy Ruchu Narodowo-Radykalnego „Falanga”, publicysta, tłumacz z języka rosyjskiego, redaktor. Przez swojego współpracownika, Wojciecha Wasiutyńskiego, był określany jako "sympatyk Lenina" i "wielbiciel sowieckiego kolektywizmu." Jednocześnie podkreślał swój katolicyzm i wrogość wobec komunizmu.II Rzeczpospolita (II RP) – Rzeczpospolita Polska w latach 1918–1945, od odzyskania suwerenności państwowej w 1918 do wycofania uznania międzynarodowego dla Rządu RP na uchodźstwie w konsekwencji wykonania porozumień między mocarstwami wielkiej trójki na konferencji jałtańskiej w 1945.

Liczebność[ | edytuj kod]

Początkowo była to niewielka liczebnie organizacja o charakterze kadrowym (nigdy nie była ruchem masowym). Falanga była organizacją nielegalną, co powoduje trudności przy ustalaniu liczby członków. Historycy szacują, że w okresie największej aktywności RNR w 1937 do ugrupowania mogło należeć około 5000 osób. Według danych policyjnych w czerwcu 1938 do organizacji należało 607 członków. O liczebności sympatyków możemy także wnioskować na podstawie danych o dystrybucji głównego pisma „Falanga” na terenie Warszawy i okolic, w lutym 1938 sprzedaż wynosiła ona 4500 egzemplarzy. Największe wydarzenie zorganizowane przez Falangę w Warszawie, wiec w cyrku Staniewskich w 1937 zgromadził według różnych szacunków od 1000–3000 uczestników. Członkami była głównie młodzież pracująca, uczniowie szkół średnich oraz studenci.

Ziemianie – warstwa społeczna, w dawnych i współczesnych społeczeństwach, posiadacze znacznych (wielkich i średnich) majątków ziemskich, zwykle obejmowanych drogą dziedziczenia (dziedzice), obywatele ziemscy.Związek Młodej Polski - organizacja młodzieżowa Obozu Zjednoczenia Narodowego (OZN) i (w pewnym zakresie) ONR, działająca w latach 1937–1939.

Działalność terrorystyczna[ | edytuj kod]

Bolesław Piasecki, przywódca RNR Falanga

RNR posiadał zorganizowaną bojówkę, która nosiła nazwę Narodowa Organizacja Bojowa „Życie i Śmierć dla Narodu”. Na jej czele stał początkowo Zygmunt Dziarmaga, Andrzej Kułakowski, Bolesław Jamontt, następnie Zygmunt Przetakiewicz.

Szatan (hebr. שטן satan – oskarżyciel; arab.الشيطان Szejtan – przeciwnik, złe moce) – w chrześcijaństwie, judaizmie i islamie jest to jeden z aniołów, który zbuntował się przeciwko Bogu i pociągnął do buntu inne anioły, główny sprawca zła na świecie. Niekiedy bywa utożsamiany z Lucyferem. Najczęściej uważany jest za najwyższego rangą demona, przywódcę wszystkich złych duchów. Inne imiona Szatana to: Mastema, Gadriel, Satanael, Samaël, Samiel, Siegel, Satan, anioł Edomu. W tradycji rabinicznej nosi on przydomek "szpetny".Adam Koc, pseudonimy: Witold, Szlachetny, Adam Krajewski (ur. 31 sierpnia 1891 w Suwałkach, zm. 3 lutego 1969 w Nowym Jorku) – uczestnik walk o niepodległość Polski w I wojnie światowej i wojnie polsko-bolszewickiej, polityk, poseł, dziennikarz, pułkownik dyplomowany WP, wolnomularz.

Bojówka ostro występowała przeciwko Żydom. Jej działalność polegała na demolowaniu sklepów, lokali i mieszkań żydowskich.

Szczególne nasilenie działalności terrorystycznej przypada na okres wiosny i lata 1937. Wtedy właśnie miała miejsce najbardziej brutalna akcja Falangi – oddanie strzałów do pochodu pierwszomajowego Bundu. Zginęło jedno pięcioletnie dziecko, kilka osób, w tym 8-letni chłopiec, zostało rannych. Oprócz tego organizacja podłożyła petardy w redakcji żydowskiego czasopisma „Nasz Przegląd”, co spowodowało poważne zniszczenia. RNR dokonał także kilku ataków bombowych na siedziby Związku Nauczycielstwa Polskiego. W jednym z nich, w Łodzi, zginęła jedna osoba a cztery osoby zostały ranne. Inny atak miał miejsce w miejscowości Przytyk, RNR obrzucił domy żydowskie bombami zapalającymi (dodatkowo przerywając kabel telefoniczny tak, by nie dało się wezwać straży pożarnej). 26 września 1937 bojówka RNR ostrzelała lokal Bundu, rzuciła bomby na siedzibę młodzieży socjalistycznej i podłożyła petardę pod siedzibę redakcji żydowskiego pisma „5 rano”. 1 maja 1938 RNR podłożył bombę na placu Muranowskim w Warszawie, ranne zostały dwie osoby. Tego samego dnia we Lwowie członkowie Falangi rzucili petardy na pochód 1-majowy, 40 osób zostało rannych, z czego 7 ciężko, jednej z ofiar wybuch urwał dłoń i część przedramienia.

Konfederacja Narodu (KN) – polska organizacja konspiracyjna o charakterze polityczno-wojskowym działająca w latach 1940-1943.Narodowa Organizacja Pracy - nacjonalistyczna organizacja zawodowa pozostająca pod wpływami Ruchu Narodowo-Radykalnego Falanga. Z inicjatywy Falangi w sierpniu 1937 roku utworzono Komitet Organizacyjny Narodowych Związków Zawodowych kierowany przez Stefana Holtorp de Haltorfa. Na początku 1938 roku Komitet został przekształcony w Narodową Organizację Pracy. W skład NOP wchodziły: Narodowy Związek Zawodowy Pracowników Przemysłu Chemicznego, NZZ Dozorców Domowych, NZZ Pracowników Przemysłu Metalowego, NZZ Pracowników Handlowych Bankowych i Biurowych, NZZ Pracowników Budowlanych, NZZ Transportowców, Narodowy Związek Pracowników Przemysłu Włókienniczego i Polski Związek Zawodowy Pracowników Przemysłu Spożywczego i Pokrewnych Zawodów. W sierpniu 1939 roku NOP przyłączył się do sanacyjnego Zrzeszenia Polskich Związków Zawodowych.

Pretekstem do przemocy były prowadzone przez Falange akcje bojkotu handlu żydowskiego. Podczas prób blokad sklepów żydowskich dochodziło do pobić handlarzy żydowskich. Falanga z tryumfem informowała, że „fala antysemityzmu ogarnia Polskę” i „wielu Żydów jest poturbowanych” na skutek akcji bojkotowej. Przykładem działalności Falangi w tej kwestii mogą być wydarzenia z 8 grudnia 1938, gdy 20 członków bojówki uzbrojonych w pałki i łomy zaatakowało stragany żydowskie w Piasecznie.

Zasada wodzostwa (niem Führerprinzip, ros. Вождизм) – zasada sprawowania władzy w państwach niedemokratycznych, charakteryzująca w szczególności państwa totalitarne, w XX wieku stosowana w ustrojach faszystowskich (np. narodowy socjalizm w III Rzeszy) i komunistycznych (np. Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich, tzw. kult jednostki).Miejsce Odosobnienia w Berezie Kartuskiej – obóz dla więźniów politycznych w Berezie Kartuskiej istniejący w latach 1934–1939.

Na terenie Pomorza falangiści zwalczali wpływy NSDAP i V kolumny. Cieszyli się też poparciem niektórych kręgów polskiego ziemiaństwa, które w części finansowało działalność ugrupowania.

Relacje z ONR ABC[ | edytuj kod]

Falanga wrogo odnosiła się do konkurencyjnej frakcji ONR ABC. Do szczególnej eskalacji konfliktu doszło w 1937. Wydawane przez ONR-ABC pismo „ABC” publikowało w tym okresie liczne artykuły opisujące malwersacje finansowe członka RNR Aleksandra Sendlikowskiego. W zemście za te artykuły bojówka Falangi pobiła jednego z liderów ONR-ABC Tadeusza Gluzińskiego. RNR zorganizowało także napad na innego działacza ONR-ABC Jana Korolca, napadnięto także na redakcję pisma „ABC”. ONR-ABC odpowiedziało na te ataki pobiciem Wojciecha Wasiutyńskiego i próbą pobicia Bolesława Piaseckiego (Piasecki podobno odpędził napastników rewolwerem).

Totalitaryzm (dawniej też: totalizm) – system rządów dążący do całkowitej władzy nad społeczeństwem za pomocą monopolu informacyjnego i propagandy, ideologii państwowej, terroru tajnych służb wobec przeciwników politycznych, akcji monopolowych i masowej monopartii. Termin totalitario stworzył na początku lat 20. XX wieku Benito Mussolini dla określenia systemu państwowego, który wprowadzał, charakteryzując go: Wszyscy w państwie, nikt poza nim, nikt przeciw niemu. Totalitaryzm charakteryzuje państwa, w których ambicje modernizacyjne i mocarstwowe idą w parze z brakiem tradycji demokratycznej lub – jak w przypadku Niemiec – rozczarowania demokracją, jej kryzysem lub niedostatkiem. Występowały różne odmiany totalitaryzmu zarówno wśród prawicy, jak i lewicy.Rząd światowy to koncepcja zakładająca stworzenie ciała politycznego, które stanowiłoby i wdrażało prawo międzynarodowe.

Próba przejęcia młodzieżówki OZN (1937)[ | edytuj kod]

W 1937 Bolesław Piasecki nawiązał kontakt z nacjonalistycznie nastawionymi politykami sanacji związanymi z Obozem Zjednoczenia Narodowego. Adam Koc przywódca OZN przyjaźnie odnosił się do Falangi. RNR działało wówczas nielegalnie, co utrudniało rozwój organizacji, Piasecki pragnął zalegalizować działalność, nawiązanie kontaktów z OZN dawało także możliwość pozyskania funduszy państwowych. W rezultacie ustaleń z Kocem szefem Związku Młodej Polski (młodzieżówki OZN) – został związany z Piaseckim były działacz ONR, nie należący do RNR, Jerzy Rutkowski, a wiele kierowniczych stanowisk objęli członkowie Falangi. Decyzję o nawiązaniu relacji z OZN Piasecki podjął samodzielnie (bez poinformowania czy dyskusji z innymi członkami RNR), wywołała ona zaskoczenie i wątpliwości anty-sanacyjnie nastawionych członków Falangi.

Lwów (dawna nazwa form. Królewskie Stołeczne Miasto Lwów), ukr. Львів (Lwiw), ros. Львов (Lwow), niem. Lemberg, łac. Leopolis, jidysz לעמבערג ,לעמבעריק (Lemberg, Lemberik), orm. Լվով (Lwow) – miasto na Ukrainie, ośrodek administracyjny obwodu lwowskiego.Salut rzymski (wł. Saluto Romano) – salut, w którym wyprostowane prawe ramię jest wznoszone do przodu, prostopadle do ciała. Rzekomo wywodzi się on ze starożytnego Rzymu, co jest współczesnym mitem, gdyż gesty, jakimi pozdrawiali się żołnierze rzymscy, nie są znane.

Kulminacją wpływów Falangi był legalny wiec w budynku braci Staniewskich, który miał miejsce 28 listopada 1937. W wiecu wzięło udział około 1000-3000 osób, przemawiał Piasecki, który pozdrowił zebranych salutem rzymskim. Wydarzenie wywołało kontrowersje w Warszawie i doprowadziło do zerwania dobrych relacji z sanacją. Początkiem 1938 przychylny Falandze szef OZN Adam Koc został zmuszony do rezygnacji, a RNR stracił swoje wpływy w OZN.

Nacjonalizm (z łac. natio – naród) – postawa społeczno-polityczna, uznająca naród za najwyższe dobro w sferze polityki. Nacjonalizm uznaje sprawy własnego narodu za najważniejsze (egoizm narodowy), jednak istnieją grupy, które szanują także racje i poglądy innych narodów. Nacjonalizm przejawia się głoszeniem poglądów o zabarwieniu narodowym, szerzeniem myśli narodowej i pamięci o bohaterach danego narodu. Głosi solidarność wszystkich grup i klas społecznych danego narodu. Wyróżniamy dwa typy nacjonalizmu: pozytywny i negatywny (szowinistyczny).Narodowa Demokracja lub ruch narodowy (popularna nazwa endecja od skrótu ND) – polski ruch polityczny o ideologii nacjonalistycznej, powstały pod koniec XIX wieku. Głównym ideologiem i współzałożycielem Narodowej Demokracji był Roman Dmowski.

Przyjazny Falandze szef OZN Adam Koc przed mikrofonem radiowym, podczas wygłaszania deklaracji ideowo-politycznej OZN (21 lutego 1937)

Kryzys[ | edytuj kod]

Po zerwaniu współpracy z sanacją Falanga zaczęła przeżywać kryzys, co doprowadziło do secesji oraz spadku zaufania do wodza – Bolesława Piaseckiego, który w przededniu wojny zawiesił działalność RNR.

Obóz Wielkiej Polski (OWP) – organizacja polityczna Obozu Narodowego, powołana podczas inaugurującego zjazdu 4 grudnia 1926 w Poznaniu z inicjatywy członków Związku Ludowo-Narodowego i przedstawicieli innych stronnictw prawicowych. Powstanie OWP miało na celu zjednoczenie prawicowych przeciwników sanacji i oddziaływanie na społeczeństwo w duchu idei narodowej.Bund (w jęz. jidysz בונד - Związek); pełna nazwa - אַלגעמיינער ייִדישער אַרבעטערסבונד אין ליטע, פּוילן און רוסלאַנד (Allgemejner Jidisher Arbeiterbund in Lite, Poilen un Rusland) - Powszechny Żydowski Związek Robotniczy na Litwie, w Polsce i Rosji; ros. Всеобщий еврейский рабочий союз в Литве, Польше и России) – istniejąca w latach 1897-1948 lewicowa, antysyjonistyczna partia żydowska działająca w kilku państwach europejskich w okresie od lat 90. XIX wieku do drugiej połowy lat 40. XX wieku. Bund stanowił autonomiczną część Socjaldemokratycznej Partii Robotniczej Rosji w latach 1898-1903 i 1906-1912.

W 1939 współpracę z Falangą nawiązał dziennikarz Stanisław Brochwicz, agent wywiadu niemieckiego i zadeklarowany sympatyk nazizmu. Ze względu na to, że Brochwicz jawnie propagował nazizm, redakcje wszystkich czasopism poza Falangą zerwały z nim współpracę. Brochwicz był zafascynowany Falangą, uważał, że jej program jest podobny do nazizmu. Jak pisał: „zbliżyłem się do kół narodowo-radykalnych ponieważ ich program najbardziej zbliżony jest do narodowego socjalizmu, głoszonego w Niemczech przez Adolfa Hitlera”. Brochwicz publikował na łamach Falangi artykuły gloryfikujące nazizm. W 1939 Brochwicz zachęcał Bolesława Piaseckiego do współpracy z Niemcami. Wzbudziło to podejrzenia Piaseckiego, który nakazał śledzić Brochwicza, wywiad Falangi ustalił, że jest on agentem niemieckim i przekazał tę informacje polskiemu wywiadowi. Brochwicz został skazany na karę śmierci, wyroku jednak nie wykonano.

Antydemokratyzm - światopogląd kojarzony z ideami prawicowymi, odrzucający idee demokracji, opierający się na przeświadczeniu, że w zróżnicowanym społeczeństwie, w którym największą część stanowią osoby niewykształcone i niezamożne, demokracja jest de facto dyktaturą ciemniaków. Postawa antydemokratyczna często bywa implikacją postawy monarchistycznej, autorytarnej.Stronnictwo Narodowe – polska partia polityczna, utworzona w październiku 1928 w wyniku przekształcenia Związku Ludowo-Narodowego, której zadaniem było prowadzenie bieżącej działalności politycznej obozu narodowego (Narodowa Demokracja).

Po wrześniu 1939 wielu członków RNR-Falanga działało w wywodzącej się z tego środowiska konspiracyjnej organizacji Konfederacja Narodu, ale także w innych organizacjach niepodległościowych, zwłaszcza o profilu narodowym.

Niektórzy działacze Falangi, w tym jeden z liderów organizacji warszawskiej Andrzej Świetlicki utworzyli (wspólnie z Brochwiczem) Narodową Organizację Radykalną, która podjęła próbę kolaboracji z Niemcami i współorganizowała pogrom wielkanocny. Nie jest jasne, czy NOR powstał na zlecenie przywódcy Falangi Bolesława Piaseckiego czy też nie, istnieją w tej kwestii rozbieżne relacje.

Narodowosocjalistyczna Niemiecka Partia Robotników (niem. Nationalsozialistische Deutsche Arbeiterpartei, NSDAP) – niemiecka partia polityczna, zwana potocznie nazistowską, sprawująca totalitarną władzę w III Rzeszy w latach 1933–1945 z Adolfem Hitlerem jako kanclerzem Rzeszy (od 30 stycznia 1933), a od sierpnia 1934 Führerem i kanclerzem Rzeszy. Podczas norymberskich procesów korpusu kierownictwa politycznego została uznana za organizację zbrodniczą odpowiedzialną za szereg zbrodni przeciwko ludzkości.Andrzej Świetlicki (ur. 1915, zm. 21 czerwca 1940 w Palmirach) – polski polityk nacjonalistyczny, szef Organizacji Warszawskiej Ruchu Narodowo-Radykalnego Falanga, przywódca kolaboracyjnej Narodowej Organizacji Radykalnej.

Ideologia[ | edytuj kod]

Fragment czasopisma „Falanga” publikowanego przez RNR Falanga nr 16 z 1938.

RNR w zakresie organizacji, części ideologii i form zewnętrznych (elementy kultu wodza, salut rzymski, stylistyka symbolów partyjnych itp.) wyraźnie nawiązywał do faszystowskich wzorów włoskich i niemieckich. Również w Hiszpanii działała partia o podobnym profilu i o nazwie Falanga.

Żydokomuna – antysemicki stereotyp przypisujący Żydom główną rolę w stworzeniu komunizmu, który miał otworzyć im drogę do zdobycia władzy nad całym światem. Oskarżenie to zdobyło popularność wśród przeciwników leninizmu w czasie wojny domowej w Rosji (1917-1922). W latach dwudziestych termin zdobył popularność na świecie i stał się jednym z ważniejszych elementów ideologii i propagandy nazistowskiej (niem. Jüdischer Bolschewismus).Olgierd Stanisław Szpakowski (ur. 15 maja 1912 w Ostrołęce, zm. 1940 w Charkowie) – działacz i publicysta Obozu Wielkiej Polski i Ruchu Narodowo-Radykalnego „Falanga”, oficer Wojska Polskiego podczas kampanii wrześniowej.

Program organizacji został opublikowany w 1937 w publikacji pod tytułem Zasady Programu Narodowo-Radykalnego.

Koncepcja ustrojowa – totalitaryzm[ | edytuj kod]

Falanga otwarcie opowiadała się za totalitaryzmem i przeciwko demokracji. Postulowano budowę państwa zorganizowanego hierarchicznie, w którym każda jednostka podlega zwierzchnikowi, na czele państwa znajduje się wódz. Uważano, że totalitaryzm jest pożądany, jeśli jest zgodny z katolicyzmem. Program Falangi postulował budowę Katolickiego Państwa Narodu Polskiego. Państwo to miało być zarządzane przez Organizację Polityczną Narodu, która miałaby odgrywać rolę monopartii. Wszystkie inne partie polityczne poza Organizacją Polityczną Narodu miały być zlikwidowane. Hierarchia w OPN miała być opartą na cechach charakteru, im lepszy charakter tym wyżej dana jednostka znajdowałaby się w hierarchii. O tym, jaki dana osoba ma charakter decydować miałaby partia. Udział w OPN miał być teoretycznie dobrowolny, ale działalność wszystkich innych partii miała być zakazana, a udział w OPN był warunkiem zdobycia pracy i udziału w życiu społecznym, trudno więc mówić o dobrowolności. W OPN skoncentrowana byłaby pełnia władzy politycznej w państwie, organizacja zajmowałaby się szczegółowym nadzorem i kontrolą życia jednostki. Uważano, że ideologia narodowo-radykalna jest jedyną słuszną, wszystkie inne poglądy i ideologię (zwłaszcza te prodemokratyczne) będą w projektowanym państwie zwalczane. Partia miała także kontrolować życie gospodarcze kraju.

Numerus nullus (łac. dosł. liczba żadna) - zakaz dostępu kandydatów narodowości żydowskiej na studia wyższe, wprowadzony przez niektóre uniwersytety Polski i kilku innych krajów Europy Środkowej w latach 30. XX wieku. Numerus nullus był rozszerzoną formą praktyki dyskryminacyjnej znanej jako numerus clausus.Library of Congress Control Number (LCCN) – numer nadawany elementom skatalogowanym przez Bibliotekę Kongresu wykorzystywany przez amerykańskie biblioteki do wyszukiwania rekordów bibliograficznych w bazach danych i zamawiania kart katalogowych w Bibliotece Kongresu lub u innych komercyjnych dostawców.

Postulowano także powołanie Powszechnej Organizacji Wychowawczej, która wspólnie z rodziną, kościołem katolickim i armią miała wychować „nowy typ człowieka”.

Antysemityzm[ | edytuj kod]

Pikieta studentów-członków ONR z antyżydowskimi transparentami (m.in. Żądamy ghetta dla Żydów i obniżki opłat oraz Śmierć żydo-komunie) na Bramie Głównej Uniwersytetu Warszawskiego (1936)

Antysemityzm Falangi polegał na przekonaniu, że Żydzi są największym wrogiem narodu polskiego. Wszystkie negatywne zdaniem Falangi zjawiska – takie jak demokracja, komunizm czy kapitalizm – były wiązane z Żydami. Publicyści ugrupowania uważali, że Żydzi reprezentują szatana. Ich zdaniem Żydzi wywierają szkodliwy wpływ na życie społeczne w sposób ukryty, poprzez działalność w tajnych stowarzyszeniach. Propaganda Falangi szczególnie mocno propagowała tezę, że komunizm jest spiskiem żydowskim, którego celem jest zdobycie władzy nad światem.

Bolesław Piasecki, ps. Leon Całka, Wojciech z Królewca, Sablewski (ur. 18 lutego 1915 w Łodzi, zm. 1 stycznia 1979 w Warszawie) – polski polityk narodowy, prawnik i publicysta, oficer Wojska Polskiego, twórca Stowarzyszenia Pax, członek Rady Państwa w PRL, poseł na Sejm PRL IV, V, VI i VII kadencji.Przytyk (jidysz: פשיטיק) − wieś w Polsce położona w województwie mazowieckim, w powiecie radomskim, siedziba gminy Przytyk. W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa radomskiego. Umiejscowiona jest nad rzeką Radomką w odległości 17 km od Radomia.

Falanga pozytywnie oceniała prześladowania Żydów w Niemczech, kwestionowano jedynie rasizm. Same rozwiązania hitlerowskie, takie jak ustawy norymberskie były oceniane pozytywnie. Jeden z publicystów pisał w 1938: .mw-parser-output div.cytat{display:table;padding:0}.mw-parser-output div.cytat.box{margin-top:0.5em;margin-bottom:0.8em;border:1px solid #aaa;background:#f9f9f9}.mw-parser-output div.cytat>blockquote{margin:0;padding:0.5em 1.5em}.mw-parser-output div.cytat-zrodlo{text-align:right;padding:0 1em 0.5em 1.5em}.mw-parser-output div.cytat-zrodlo::before{content:"— "}.mw-parser-output div.cytat.cudzysłów>blockquote{display:table}.mw-parser-output div.cytat.klasyczny::before{float:left;content:"";background-image:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b9/Quote-alpha.png/20px-Quote-alpha.png");background-repeat:no-repeat;background-position:top right;width:2em;height:2em;margin:0.5em 0.5em 0.5em 0.5em}.mw-parser-output div.cytat.klasyczny>blockquote{border:1px solid #ccc;background:white;color:#333;padding-left:3em}.mw-parser-output div.cytat.cudzysłów>blockquote::before{display:table-cell;color:rgb(178,183,242);font:bold 40px"Times New Roman",serif;vertical-align:bottom;content:"„";padding-right:0.1em}.mw-parser-output div.cytat.cudzysłów>blockquote::after{display:table-cell;color:rgb(178,183,242);font:bold 40px"Times New Roman",serif;vertical-align:top;content:"”";padding-left:0.1em}.mw-parser-output div.cytat.środek{margin:0 auto}.mw-parser-output div.cytat.prawy{float:right;clear:right;margin-left:1.4em}.mw-parser-output div.cytat.lewy{float:left;clear:left;margin-right:1.4em}.mw-parser-output div.cytat.prawy:not([style]),.mw-parser-output div.cytat.lewy:not([style]){max-width:25em}

Antoni Kazimierz Dudek (ur. 17 października 1966 w Krakowie) – polski politolog, profesor nauk humanistycznych, członek Rady Instytutu Pamięci Narodowej.Korporacjonizm - idea społeczno-ekonomiczna, stworzona w XIX wieku, rozwijana i wprowadzana w życie w pierwszej połowie wieku XX. Zakłada uspołecznienie procesu decyzyjnego i upaństwowienie interesów sektoralnych (branżowych). Chodzi o godzenie interesów gospodarczych – pracowników i pracodawców tak, aby poszerzyć polityczną kontrolę nad przemysłem i światem pracy.

Obecnie Niemcy przystąpili do ostatecznej likwidacji żydostwa u siebie […]. Kiedy wreszcie my przystąpimy do męskiego i poważnego rozwiązania tej sprawy?

Pozytywnie wypowiadano się na temat osadzenia Żydów w obozie w Dachau (KL) (pisano, że dzięki temu Żydzi będą mogli doświadczyć pracy fizycznej). Falanga aprobowała konfiskaty mienia żydowskiego w Niemczech i takie regulacje hitlerowskie jak zesłania do obozów pracy za współżycie Żyda z aryjką.

Przekonywano także, że antysemityzm Falangi ma dłuższą historię niż antysemityzm NSDAP:

Narodowa Organizacja Bojowa (NOB) – polska organizacja konspiracyjna obozu narodowego działająca w latach 1939 – 1941 na terenach wcielonych do RzeszyWorldCat – katalog rozproszony łączący zbiory 71 000 bibliotek ze 112 krajów, które są uczestnikami serwisu Online Computer Library Center. Katalog jest tworzony i prowadzony przez biblioteki, których zbiory są w nim ujęte.

Antysemityzm w Ruchu Młodych istniał dużo dawniej niż program antyżydowski w NSDAP

Oficjalny program ugrupowania („Zasady programu narodowo-radykalnego”) postulował usunięcie Żydów z Polski i konfiskatę ich majątków. Przed usunięciem Żydów mają być oni pozbawieni wszelkich praw obywatelskich i całkowicie odizolowani od Polaków. Program postuluje zakaz pracy Żydów dla Polaków, zakaz zatrudniania Polaków przez Żydów, zakaz posiadania przez Żydów udziałów w przedsiębiorstwach polskich.

Liberalizm (łac. liberalis – wolnościowy, od łac. liber – wolny) – ideologia i kierunek polityczny, według którego wolność jest nadrzędną wartością, ma charakter indywidualistyczny i przeciwstawia się kolektywizmowi. Innymi wartościami cenionymi przez liberałów są wartości demokratyczne, wolności i prawa obywatelskie czy własność prywatna i wolny rynek.Virtual International Authority File (VIAF) – międzynarodowa kartoteka haseł wzorcowych. Jej celem jest ujednolicenie zapisu nazw osobowych (haseł), dlatego zbiera z bibliotek z całego świata – ich różne wersje i prezentuje je razem, pod jednym, unikatowym identyfikatorem numerycznym. Pozwala to obniżyć koszty i zwiększyć użyteczność danych gromadzonych przez biblioteki. Informacje po dopasowaniu i połączaniu są udostępniane online bibliotekom na całym świecie.

W kwestii edukacji Falanga propagowała postulat numerus nullus, czyli całkowitego wykluczenia Żydów z uczelni wyższych.

Uzupełnieniem czasopism czy książek z treściami antysemickimi były rozdawane przez RNR ulotki. Nie obejmowała ich cenzura. Ich treść była jeszcze bardziej radykalna niż publicystyka i otwarcie nawoływała do przemocy wobec Żydów. Na ulotkach pojawiały się hasła w rodzaju: „Polska dla Polaków, Palestyna dla Arabów, a dla Żydów szubienica”.

Obóz Narodowo-Radykalny ABC (ONR ABC) (nazwa umowna) – prawicowe, narodowe środowisko polityczne, powstałe w 1935 w wyniku rozłamu w Obozie Narodowo-Radykalnym, związane z dziennikiem ABC, który został właśnie przejęty przez Tadeusza Gluzińskiego, z rąk endeckich. Legalną jego przybudówką, od czasu delegalizacji ONR przez sanację, był Narodowy Związek Polskiej Młodzieży Radykalnej.Falanga Hiszpańska (hiszp. Falange Española) – hiszpańskie ugrupowanie polityczne (pierwotnie faszyzujące), założone w roku 1933. W latach 1937-1975 główna i jedyna legalna siła polityczna frankistowskiej Hiszpanii.

Poglądy gospodarcze[ | edytuj kod]

W kwestiach gospodarczych Falanga występowała zarówno przeciwko liberalizmowi, jak i przeciwko komunizmowi, postulując stworzenie „trzeciej drogi” pomiędzy tymi systemami. Zdaniem RNR zarówno komunizm, jak i kapitalizm były wytworem Żydów i były przejawem degeneracji społeczeństwa. Postulowano nacjonalizacje przemysłu i bankowości, a także rozwój drobnych wytwórców. Nacjonalizacja miała się odbyć bez wypłacania odszkodowań posiadaczom przedsiębiorstw, drogą wywłaszczenia.

Ustawy norymberskie (niem. Nürnberger Gesetze, też Nürnberger Rassengesetze – pol. Norymberskie ustawy rasowe) – ustawy rasowe uchwalone przez niemiecki Reichstag 15 września 1935 i w tym samym dniu ogłoszone na zjeździe NSDAP (Reichsparteitagu) w Norymberdze. Do zestawu ustaw wchodziły:Partia polityczna ("partia" od łac. pars, część) – dobrowolna organizacja społeczna o określonym programie politycznym, mająca na celu jego realizację poprzez zdobycie i sprawowanie władzy lub wywieranie na nią wpływu.

Główne elementy programu ekonomicznego Falangi tworzyli: Marian Reutt i Mirosław Ditrich, przywódca, Bolesław Piasecki nie wypowiadał się na temat ekonomii. Reutt proponował wprowadzenie gospodarki typu wojennego na wzór nazistowskich Niemiec, postulował nacjonalizacje przemysłu wydobywczego i militaryzacje gospodarki.

Stowarzyszenie PAX – świecka organizacja katolicka utworzona oficjalnie w 1947 przez Bolesława Piaseckiego i innych działaczy przedwojennego Ruchu Narodowo-Radykalnego Falanga. Początkowo zrzeszała katolików gotowych do współpracy z siłami komunistycznymi, po 1956 przybrała bardziej kompromisowe stanowisko (m.in. współpraca z byłymi żołnierzami AK), od 1979 część działaczy wspierała „Solidarność”. Obecnie działa pod nazwą Katolickie Stowarzyszenie Civitas Christiana.Wojciech Wasiutyński (ur. 8 września 1910 w Warszawie, zm. 19 sierpnia 1994 w Rye) – polski prawnik, publicysta i działacz katolicko-narodowy.

Falanga proponowała wprowadzenie gospodarki planowej, gospodarką miała zarządzać Polityczna Organizacja Narodu za pośrednictwem swoich sekcji zawodowych, była to forma korporacjonizmu. Państwo miało prowadzić działalność gospodarczą, udzielać kredytów, a także decydować o cenach towarów. Postulowano także upaństwowienie każdego przedsiębiorstwa, w którym decydującym źródłem dochodu nie jest praca właściciela.

Roman Wapiński (ur. 8 maja 1931, zm. 14 maja 2008) – polski historyk, badacz dziejów Polski XIX i XX w., wieloletni wykładowca Uniwersytetu Gdańskiego, członek honorowy Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego (uhonorowany prestiżowym wyróżnieniem Medal Stolema), członek PZPR, delegat na IX Zjazd PZPR.Obóz Narodowo-Radykalny (ONR) – narodowo-radykalne, nacjonalistyczne i antysemickie ugrupowanie polityczne, założone w 1934 przez młodych działaczy Obozu Wielkiej Polski, rozwiązane po 3 miesiącach działalności przez sanacyjne władze państwowe. W późniejszym okresie ONR działało nielegalnie. W 1935 rozpadło się na RNR „Falangę” i ONR „ABC”.

Poglądy gospodarcze były związane z antysemityzmem. Majątki wszystkich Żydów miały być w całości skonfiskowane przez państwo, bez żadnych odszkodowań.

Przełom narodowy[ | edytuj kod]

Falanga głosiła konieczność dokonania „przełomu narodowego”. Radykalnie nacjonalistyczna, ostro zwalczała lewicę, tak rewolucyjną (komunistów), jak i reformistyczną (socjalistów) oraz ludowców. Krytykowała także obóz rządzący, określając go jako „żydo-sanację”. Specyficzną cechą ideologii Falangi jako ugrupowania nacjonalistycznego było uznawanie polskości słowiańskich mniejszości narodowych np. Ukraińców, Białorusinów czy Litwinów (pkt. 14). Postulowano asymilacje tych mniejszości i walkę z jednostkami wrogimi Polsce. Odmawiano mniejszościom prawa do budowy własnego państwa, nie uznawano tych mniejszości za odrębne od Polski narody.

Uniwersytet Warszawski – polska uczelnia państwowa, założona 19 listopada 1816 roku w Warszawie. Najlepszy uniwersytet w Polsce według The Times Higher Education Supplement (QS World University Rankings). W rankingu szanghajskim (ARWU) z 2012 roku uczelnia została sklasyfikowana na miejscach 301-400. Według ogólnoświatowego rankingu szkół wyższych Webometrics Ranking of World Universities ze stycznia 2013, opracowanego przez hiszpański instytut Consejo Superior de Investigaciones Científicas uczelnia zajmuje 1. miejsce w Polsce wśród uniwersytetów, a na świecie 234. pośród wszystkich typów uczelni. Corocznie uniwersytet zajmuje 1-2 miejsce w rankingu polskich uczelni państwowych przeprowadzanych przez "Rzeczpospolitą" i "Perspektywy".Stronnictwo Pracy (SP) – polska chadecka partia polityczna działająca w II RP, na emigracji (od 1939 do 1990) oraz w pierwszych latach Polski Ludowej (1945–1950).

Ulotka RNR Falanga

Podstrony: 1 [2] [3] [4] [5]

w oparciu o Wikipedię (licencja GFDL, CC-BY-SA 3.0, autorzy, historia, edycja)

Warto wiedzieć że... beta

Witold Wincenty Staniszkis (ur. 4 października 1908 w Krakowie, zm. 28 lutego 2008 w Warszawie) – inżynier hydrotechnik, pracownik naukowy, działacz Obozu Wielkiej Polski i Ruchu Narodowo-Radykalnego „Falanga”, Więzień polityczny w okresie stalinowskim.

Obóz Zjednoczenia Narodowego (popularnie nazywany też Ozon) – organizacja polityczna tworzona na polecenie marszałka Edwarda Rydza-Śmigłego od połowy 1936 roku. Jej powstanie ogłosił płk dypl. Adam Koc w deklaracji ideowo-politycznej z 21 lutego 1937, a pomysłodawcą nazwy Obozu Zjednoczenia Narodowego był Ferdynand Goetel.

Pogrom wielkanocny – seria napadów na ludność żydowską mająca miejsce w Warszawie i Krakowie w dniach 22 marca do 30 marca 1940 roku, pod hasłem "Niech żyje Polska bez Żydów". Najkrwawsze ekscesy miały miejsce na Powiślu i Pradze, uczestniczyło w nich ok. 500 osób, w tym aktywiści NOR. Podobne pogromy miały miejsce także w innych okupowanych przez Niemcy krajach.

System jednopartyjny – system partyjny występujący głównie w krajach socjalistycznych oraz w prawicowych autokracjach, do których zalicza się m.in. nazistowskie Niemcy, faszystowskie Włochy, frankistowską Hiszpanię.

Dziś i Jutro - katolicki tygodnik społeczny - czasopismo wydawane od 25 listopada 1945 r. w Polsce przez grupę katolików popierających działania obozu komunistycznego.

Wojciech Zaleski (ur. 17 kwietnia 1906, zm. 23 października 1961) – polski polityk nacjonalistyczny, współzałożyciel Obozu Narodowo-Radykalnego, działacz Konfederacji Narodu.

Żydzi (dosł. "chwalcy /Jahwe/" lub "czciciele /Jahwe/" z hebr. Jehudim, יהודים, jid. Jidn, ייִדן, ladino ג׳ודיוס Djudios) – naród semicki zamieszkujący w starożytności Palestynę (określany wtedy jako Hebrajczycy albo Izraelici), posługujący się wtedy językiem hebrajskim, a w średniowieczu i czasach nowożytnych mieszkający w diasporze na całym świecie i posługujący się wieloma różnymi językami. Żydzi nie stanowią jednolitej grupy religijnej i etnicznej. Dla żydów ortodoksyjnych Żydem jest tylko osoba, która ma ortodoksyjną matkę lub przeszła konwersję na judaizm. Za Żydów uważa się jednak wiele osób, które nie są żydami ortodoksyjnymi. Kto jest Żydem (hebr.? מיהו יהודי) jest pytaniem, na które nie da się jednoznacznie odpowiedzieć, gdyż może to być identyfikacja kulturowa, etniczna lub religijna. Wiele osób, które uważają się z jakichś powodów za Żydów, nie są uznawane przez inne grupy lub instytucje. Dotyczy to na przykład żydów reformowanych, którzy nawet pomimo etnicznego pochodzenia żydowskiego czasem nie są uznawani przez żydów ortodoksyjnych. Według prawa izraelskiego Żydem jest osoba, która ma ortodoksyjną żydowską matkę, chociaż prawo do obywatelstwa bez oficjalnego uznania takiej osoby za Żyda ma każda osoba, która ma przynajmniej jednego dziadka, który był ortodoksyjnym Żydem. Stąd wielu Żydów mieszkających w Izraelu czy USA nie ma według prawa tego kraju oficjalnego statusu Żyda.