Roskilde

Plan Roskilde z ok. 1900 r.: nr. 4 oznaczono katedrę

Stare miasto

Katedra od północy

Kościół NMP

Fragment miasta

Centrum kongresowo-sportowe

Zabudowa z pocz. XX w. w centrum miasta

Stary ratusz

Klasztor

Biblioteka Uniwersytecka

Nowa komenda policji

Roskilde – duńskie miasto i gmina położone na Zelandii, 30 km na zachód od Kopenhagi, w regionie Zelandia (Sjælland). Obecnie miasto liczy ponad 45 tys. mieszkańców i funkcjonuje jako miasto satelickie Kopenhagi. Roskilde leży na ruchliwej trasie kolejowej z Kopenhagi na Jutlandię, obsługiwanej przez liczne połączenia lokalne i dalekobieżne. W mieście znajduje się też krajowe lotnisko cywilne, z reguły nie obsługujące ruchu turystycznego.

Fiord – rodzaj głębokiej zatoki, mocno wcinającej się w głąb lądu, często rozgałęzionej, z charakterystycznymi stromymi brzegami, powstałej przez zalanie żłobów i dolin polodowcowych.Lista światowego dziedzictwa (ang. World Heritage List; fr. Liste du patrimoine mondial) – lista obiektów objętych szczególną ochroną międzynarodowej organizacji UNESCO, filii ONZ, ze względu na ich unikatową wartość kulturową bądź przyrodniczą dla ludzkości. Lista obejmuje (w czerwcu 2013) 981 obiektów w 160 krajach, w tym 759 obiektów dziedzictwa kulturowego (K), 193 przyrodniczego (P) i 29 mieszanych (K, P). O wpisaniu danego obiektu na listę decyduje Komitet Światowego Dziedzictwa w trakcie corocznej sesji, począwszy od 1977 r. Nominacje zgłaszane są przez poszczególne kraje. Jeżeli wniosek o wpisanie danego miejsca na listę nie zostanie uwzględniony, może być złożony ponownie.

Miasto jest położone na południowym wybrzeżu fiordu Roskilde Fjord. Do głównych atrakcji turystycznych należą muzeum-skansen poświęcony wikingom i gotycka katedra, miejsce pochówku monarchów duńskich.

Spis treści

1 Historia

1.1 Do 1536

1.2 Lata 1536–1850

1.3 1850–1945

1.4 Współczesność

2 Zabytki i atrakcje turystyczne

3 Herb Roskilde

4 Burmistrzowie Roskilde

5 Demografia

6 Zobacz też

7 Przypisy

8 Bibliografia

9 Linki zewnętrzne

Historia

Do 1536

Okolice Roskilde były zamieszkane ok. 12 000–14 000 lat temu. W VI w. na brzegach fiordu na miejscu obecnego miasta istniały siedliska ludzkie tworzące osady portowo-handlowe. Odnośnie najwcześniejszych początków miasta zachowały się skąpe przekazy pisane. W kronice Adama z Bremy znalazły się informacje o pierwszym pochówku królewskim w kościele istniejącym na miejscu obecnej katedry w Roskilde, gdzie ok. 987 r. pogrzebano króla Haralda Sinozębego, który zmarł na Wolinie. Siedem lat wcześniej Harald Sinozęby przeniósł stolicę kraju z Jelling do Roskilde i wybudował w mieście rezydencję królewską i kościół (późniejszą katedrę), w którym później spoczął. Około 1020 r. miasto stało się siedzibą biskupa, a wkrótce i centrum Kościoła duńskiego. W 1070 r. Adam z Bremy nazwał Roskilde największym miastem Zelandii i królewską rezydencją Duńczyków. W XII w. miasto było otoczone wałami i fosą. W mieście znajdowało się wtedy 12 kościołów i 6 klasztorów.

Swen III Grade (duń. Svend 3. Grathe) (? – 1157) – król duński w latach 1146–1157. Syn Eryka II. Współrządził z Kanutem V i Waldemarem Wielkim.Kopenhaga (duń. København [kʰøb̥m̩ˈhɑʊ̯ˀn], łac. Hafnia) – stolica i największe miasto Królestwa Danii. W 2014 r. odbył się tu 59 Festiwal Muzyki Europejskiej Eurowizja.

W 1135 roku Roskilde stało się zdobyczą księstwa pomorskiego.

W 1157 Roskilde stało się widownią bratobójczej walki o władzę tzw. krwawej łaźni w Roskilde, kiedy to w mieście zamordowany został z rozkazu króla Swena Grade król Kanut V. Okres ten był jednak pomyślny dla gospodarczego rozwoju miasta. Zainicjowano wtedy budowę nowej katedry, którą ukończono w sto lat później. Roskilde było wtedy także intelektualnym centrum przeduniwersyteckiej Danii. Działał tutaj najsłynniejszy duński kronikarz Saxo Grammaticus, istniała znana z wysokiego poziomu nauczania szkoła katedralna.

Saxo Gramatyk (łac. Saxo Grammaticus, ur. ok. 1140/50 – zm. 1220/30) – duński średniowieczny historyk i kronikarz. Saxo był również sekretarzem biskupa Absalona.Zelandia (duń. Sjælland) to największa z 443 wysp Danii i 12. wyspa Europy. Zelandia położona jest między Fionią a szwedzką Skanią; z obiema połączona jest mostami poprzez cieśniny Wielki Bełt i Sund. Linia brzegowa silnie rozczłonkowana, liczne półwyspy, m.in. Ods Herred, Horns na północy, zatoki Sejerø, Roskilde Fjord, Ise Fjord na północy; Køge, Fakse na wschodzie oraz Vordingborska na zachodzie, mniejsze wyspy, takie jak Saltholm, Amager, Sejerø.

W 1319 r. w Roskilde zmarł król Eryk Menved. Miasto utraciło funkcje stołeczne, kiedy w 1443 r. król Krzysztof III przeniósł swoją siedzibę do Kopenhagi, a w 1536 r. to samo zrobił biskup. Od tego czasu datowany jest stopniowy upadek znaczenia miasta i stagnacja gospodarcza, mimo ratyfikacji w 1419 r. przywilejów królewskich i zwolnienia kupców z Roskilde od ceł na terenie całej Danii, poza Skanią. Oznaką upadku znaczenia miasta był też fakt założenia pierwszego duńskiego uniwersytetu w Kopenhadze, a nie w Roskilde. Port w fiordzie w Roskilde okazał się zbyt płytki dla większych statków, które omijały miasto i zawijały do Kopenhagi.

Roskilde Fjord – fiord w północnej części duńskiej wyspy Zelandia, będący odnogą sąsiadującego z nim od zachodu fiordu Isefjord. Jest najdłuższym duńskim fiordem mierzącym 41,4 km.Miasto (od prasłow. „местьце", „mě́sto"–„miejsce”) – historycznie ukształtowana jednostka osadnicza charakteryzująca się dużą intensywnością zabudowy, małą ilością terenów rolniczych, ludnością pracującą poza rolnictwem (w przemyśle lub w usługach) prowadzącą specyficzny miejski styl życia.

Ostatnim aktem przesądzającym o upadku znaczenia miasta była reformacja i niepokoje społeczne przez nią wywołane. W Roskilde doszło do splądrowania pałacu ostatniego katolickiego biskupa Roskilde i uwięzienia go, a wiele kościołów i klasztorów zostało zburzonych. Roskilde stoczyło się z pozycji centrum politycznego i duchowego kraju do roli miasta prowincjonalnego.

Gotyk – styl w architekturze i innych dziedzinach sztuk plastycznych (rzeźbie, malarstwie i sztuce sepulkralnej), który powstał i rozwinął się w połowie XII wieku we Francji (Anglosasi uważają, że w Anglii) i swoim zasięgiem objął zachodniochrześcijańską Europę.Chrystian V (ur. 15 kwietnia 1646 we Flensburgu, zm. 25 sierpnia 1699 w Kopenhadze) – król Danii i Norwegii w latach 1670–1699. Pochodził z dynastii Oldenburgów. Był synem Fryderyka III i Zofii Amelii brunszwickiej.

Lata 1536–1850

Po zapaści spowodowanej reformacją, mimo że miasto nigdy już nie odzyskało wiodącej pozycji z wieków poprzednich, powoli jednak zaczęła wychodzić ze stagnacji gospodarka. Roskilde nadal odgrywało ważną rolę centrum handlowego środkowej Zelandii. Oprócz cotygodniowych targów odbywały się tutaj 2 wielkie targi doroczne. Położenie miasta na trakcie prowadzącym z zachodu kraju do Kopenhagi pozwalało miastu utrzymać pewną pozycję gospodarczą w skali kraju.

Trójca Święta, Święta Trójca – chrześcijański dogmat stwierdzający, że Bóg jest Bogiem Trójjedynym, istniejącym jako trzy Osoby - po grecku hypostazy - pozostając jednocześnie jednym Bytem. Wszystkie trzy Osoby są rozumiane jako mające tę samą jedną istotę czyli naturę, a nie jedynie podobne natury. Od początku trzeciego wieku doktryna Trójcy zaczęła być formułowana następująco: jest "jeden Bóg istniejący w trzech Osobach i jednej substancji, Ojciec i Syn, i Duch Święty". Wiara w Trójcę jest wyznawana przez wszystkie Kościoły katolickie, prawosławne, oraz wszystkie główne wyznania wyrastające z nurtu reformacji takie, jak luteranizm, kalwinizm, anglikanizm, metodyzm i prezbiterianizm. Dogmat o Trójcy Świętej jest więc uważany za „centralną prawdę wiary teologii chrześcijańskiej”.Library of Congress Control Number (LCCN) – numer nadawany elementom skatalogowanym przez Bibliotekę Kongresu wykorzystywany przez amerykańskie biblioteki do wyszukiwania rekordów bibliograficznych w bazach danych i zamawiania kart katalogowych w Bibliotece Kongresu lub u innych komercyjnych dostawców.

Rozwój gospodarczy, który przyczynił się do wzrostu dobrobytu miasta został przerwany w połowie XVII w. wojnami prowadzonymi wtedy przez Danię. Roskilde stało się miastem garnizonowym i zostało obłożone ciężarami obsługiwania stacjonujących w prywatnych domach żołnierzy. Na dodatek gwałtowne pożary trawiły miasto w 1647 i 1660 r. Podczas epidemii zarazy w latach 1652–1654 zmarło 20% mieszkańców. W 1658 r. Dania przeżyła najazd szwedzki. Miasto zostało okupowane przez Szwedów i złupione, mimo podpisanego w Roskilde pokoju duńsko-szwedzkiego.

Wikingowie – skandynawscy wojownicy­­­­­, którzy od VIII wieku podejmowali dalekie wyprawy o charakterze kupieckim, rabunkowym lub osadniczym.WorldCat – katalog rozproszony łączący zbiory 71 000 bibliotek ze 112 krajów, które są uczestnikami serwisu Online Computer Library Center. Katalog jest tworzony i prowadzony przez biblioteki, których zbiory są w nim ujęte.

Po wycofaniu się Szwedów w 1660 r. miasto weszło w okres głębokiej zapaści gospodarczej trwającej przez najbliższe 40 lat, spowodowanej wojną, nadmiernymi podatkami i brakiem zainteresowania króla udzieleniem pomocy miastom prowincjonalnym, mimo petycji mieszkańców wręczonej osobiście Chrystianowi V w 1679 r. W Roskilde było wtedy wiele zrujnowanych i opuszczonych domów, na odbudowę których nie było środków własnych.

Virtual International Authority File (VIAF) – międzynarodowa kartoteka haseł wzorcowych. Jej celem jest ujednolicenie zapisu nazw osobowych (haseł), dlatego zbiera z bibliotek z całego świata – ich różne wersje i prezentuje je razem, pod jednym, unikatowym identyfikatorem numerycznym. Pozwala to obniżyć koszty i zwiększyć użyteczność danych gromadzonych przez biblioteki. Informacje po dopasowaniu i połączaniu są udostępniane online bibliotekom na całym świecie. Wolin (niem. Wollin) – przybrzeżna wyspa należąca do Polski (powiat kamieński oraz Świnoujście), stanowiąca południowy brzeg Zatoki Pomorskiej. Od stałego lądu oddzielona jest cieśniną Dziwną, Zalewem Kamieńskim i Zalewem Szczecińskim, a od wyspy Uznam – Świną. Powierzchnia wyspy wynosi ok. 265 km².

Na początku XVIII w. sytuacja miasta zaczęła się powoli poprawiać, jednak w 1711 r. w mieście wybuchła zaraza, która pochłonęła ok. 200 z 1200 mieszkańców. W latach 1731 i 1735 miasto zostało strawione przez dwa wielkie pożary. Przepadły wtedy archiwa miejskie przechowywane w ratuszu. Tym razem miasto uzyskało jednak pomoc finansową od państwa i dzięki niej udało się przeprowadzić jego odbudowę. W 1753 r. dokonano spisu ludności, który wykazał 1550 mieszkańców w Roskilde (w 1696 r. miasto miało 972 mieszkańców). W latach 1770-1773 wybudowano nową drogę łączącą Roskilde z Kopenhagą. Miasto miało wtedy charakter osady rolniczo-handlowej.

Jelling – miasto w środkowej Jutlandii w Danii, w gminie Vejle, 3 178 mieszk. (2008). Miasto jest przystankiem na trasie kolejowej Vejle–Holstebro. Znane jest przede wszystkim z kościoła, kurhanów i kamieni runicznych związanych z duńskimi pochówkami królewskimi w X w. Zostały one w 1994 r. wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO.Dania – Królestwo Danii (duń. Kongeriget Danmark) – państwo położone w Europie Północnej (Skandynawia), najmniejsze z państw nordyckich. W jej skład wchodzą też formalnie Grenlandia oraz Wyspy Owcze, które posiadając szeroką autonomię tworzą z kontynentalną Danią Wspólnotowe Królestwo Danii (Rigsfællesskabet). Dania graniczy od południa z Niemcami, zaś przez cieśninę Sund sąsiaduje ze Szwecją.

Ten spokojny okres w historii Roskilde skończył się w 1807 r., kiedy po zawarciu przymierza duńsko-francuskiego wojska brytyjskie pod dowództwem generała Wellesleya okupowały miasto. Musiały się jednak wycofać, a ich miejsce w 1808 r. zajęły oddziały hiszpańskie w służbie Napoleona. Po zakończeniu wojen napoleońskich nastąpił spokojny okres w historii miasta, które stopniowo zaczynało rosnąć, zarówno pod względem gospodarczym, jak i w liczbie mieszkańców. W 1817 r. Roskilde liczyło 2100 mieszkańców, w 1840 r. – 3138. W 1828 r. założona została lokalna gazeta Roeskilde Avis, kasa oszczędnościowa (1833) i Towarzystwo Upiększania Miasta. W 1847 r. Roskilde zostało połączone z Kopenhagą koleją żelazną. Podróż trwała 4 godz.

Muzeum Łodzi Wikingów w Roskilde (Vikingeskibsmuseet i Roskilde) – duńskie muzeum jednostek pływających oraz podróży morskich z okresu starożytności i średniowiecza mieszczące się w Roskilde pod Kopenhagą.Poniższa lista jest zestawieniem duńskich uczelni wyższych o charakterze uniwersyteckim. Podobnie jak w innych krajach Europy zachodniej, pojęcie uniwersytetu jest szersze niż w Polsce, i obejmuje zarówno szkoły wyższe zajmujące się różnymi naukami (w tym również technicznymi i medycznymi), jak również szkoły wyższe o profilu specjalistycznym (np. inżynierskim lub medycznym). Wszystkie wymienione szkoły są państwowe.

1850–1945

Druga połowa XIX w. była okresem industrializacji Roskilde. Powstało wiele zakładów przemysłowych. W 1872 r. miasto dysponowało 19 zakładami zatrudniającymi 199 osób. Były wśród nich: fabryka papieru, odlewnia żelaza i fabryka maszyn. W 1919 r. liczba zakładów przemysłowych w mieście wzrosła do 30, a liczba zatrudnionych do 689. Był to też okres rosnących napięć i konfliktów społecznych. W latach 1875-1905 w Roskilde odnotowano 26 strajków najczęściej na tle płacowym. W II połowie XIX w. Roskilde posiadało połączenie morskie (promy pływające wzdłuż fiordu) z resztą wyspy. Wraz z rozbudową kolei straciło ono jednak na znaczeniu i zostało w końcu zlikwidowane, a Roskilde stało się ważnym centrum kolejowym na Zelandii. W 1867 r. ze stacji w Roskilde odjechało niemal 69 tys. pasażerów, a w 1918 r. liczba ta wynosiła nieco poniżej 400 tys.

Biblioteka Narodowa Francji (fr. Bibliothèque nationale de France, BnF) – francuska biblioteka narodowa, znajdująca się w Paryżu. Przewidziana jest jako repozytorium dla wszystkich materiałów bibliotecznych, wydawanych we Francji. Obecnym dyrektorem Biblioteki jest Bruno Racine.Reformacja – ruch religijno-polityczno-społeczny zapoczątkowany przez Marcina Lutra w XVI wieku, mający na celu odnowę chrześcijaństwa. Był reakcją na negatywne zjawiska, które miały miejsce w katolickiej hierarchii kościelnej, a także stanowił opozycję do katolickiej doktryny dogmatycznej. Podwaliny pod wystąpienie Marcina Lutra położyła działalność Jana Husa na początku XV wieku – ruch husycki (husyci) odegrał ważną rolę w rozwoju reformacji.

W sierpniu 1943 r., po zerwaniu współpracy przez rząd duński z okupującymi Danię Niemcami, w mieście zaczęły powstawać zalążki ruchu oporu: ukazywała się podziemna prasa, odbierano zrzuty lotnicze w pobliżu miasta. W maju 1945 r. miasto zostało wyzwolone przez oddziały brytyjskie.

Współczesność

Okres powojenny charakteryzował się dynamicznym rozwojem gospodarczym zapoczątkowanym w 1947 r. W mieście powstawały nowe dzielnice mieszkaniowe, co sprawiło, że liczba mieszkańców osiągnęła 30 tys. w 1958 r. Trend ten był kontynuowany w latach następnych.

Ziemia (łac. Terra) − trzecia, licząc od Słońca, a piąta co do wielkości planeta Układu Słonecznego. Pod względem średnicy, masy i gęstości jest to największa planeta skalista Układu Słonecznego.Roskilde Amt to jedno z 13 duńskich województw istniejących w latach 1970-2006. Województwo to położone było na wyspie Zelandii; powstało 1 kwietnia 1970 na mocy reformy podziału administracyjnego Danii, zaś jego likwidacja nastąpiła przy okazji kolejnej reformy z 2007. Jego obszar został włączony do nowego regionu administracyjnego Zelandia. Gminy:

W 1972 r. Roskilde stało się miastem uniwersyteckim, otrzymując wyższą uczelnię (Uniwersytet Roskilde, RUC), która jest ośrodkiem kształcenia studentów duńskich i zagranicznych, w tym Polaków (zob. uczelnie w Danii).

Każdego lata, począwszy od 1971, w mieście organizowany jest festiwal muzyki rockowej.

Pokój w Roskilde – zawarty 26 lutego 1658 roku (8 marca według kalendarza gregoriańskiego) w Roskilde na terenie wyspy duńskiej Zelandii przez królów: duńskiego Fryderyka III ze szwedzkim Karolem X Gustawem. W istocie był to akt duńskiej kapitulacji w II wojnie północnej. Oddawał on Skanię, Bornholm, Trondheim i wyspę Ven Szwecji. Dania zobowiązała się nie przepuszczać przez Cieśniny Duńskie na Morze Bałtyckie żadnych okrętów i miała trwać w przymierzu ze Sztokholmem. Król Szwecji ufny w swą potęgę oraz myślący o odnowieniu unii kalmarskiej – zjednoczeniu Skandynawii, zerwał traktat doprowadzając następnie do pokoju w Kopenhadze.Półwysep Jutlandzki (Jutlandia, duń. Jyske Halvø, Jylland, niem. Jütland) – półwysep położony w północnej Europie, oblany morzami Bałtyckim i Północnym.

Podstrony: 1 [2] [3] [4] [5]