Robert Anthony De Niro Jr. (ur. 17 sierpnia 1943 w Nowym Jorku) – amerykański aktor, reżyser i producent filmowy, zdobywca dwóch Nagród Akademii Filmowej za role w filmach Ojciec chrzestny II (1974) i Wściekły Byk (1980), uważany za jednego z najlepszych i wszechstronnych aktorów, a także jednym z najbardziej dochodowych aktorów w historii kina; filmy z jego udziałem uzyskały przychód według witryny Box Office Mojo ponad 2,2 miliarda dolarów.

Wczesne lata[ | edytuj kod]

Robert De Niro urodził się w Nowym Jorku jako syn Virginii Admiral, malarki, i Roberta De Niro Sr., rzeźbiarza i malarza abstrakcyjnego. Jego ojciec miał włoskie i irlandzkie pochodzenie, natomiast przodkowie matki wywodzili się z Holandii, Francji i Niemiec. Włoscy pradziadkowie Roberta, Giovanni De Niro i Angelina Mercurio, wyemigrowali z Ferrazzano, zaś babka ze strony ojca, Helen O’Reilly, była prawnuczką Edwarda O’Reilly’ego, imigranta z Irlandii.

Rodzice De Niro, którzy poznali się na zajęciach malarstwa, rozwiedli się, gdy miał trzy lata. Robert dorastał na obszarze nowojorskiego Manhattanu, zwanym Małymi Włochami (ang. Little Italy), wychowywany przez matkę. Zyskując przydomki „Bobby Milk” i „Robden”, młody De Niro dołączył do ulicznego gangu, jednak jego przyszłość zdeterminował debiut sceniczny w szkolnym przedstawieniu Czarnoksiężnik z Krainy Oz, w którym wystąpił w wieku dziesięciu lat. Znajdując w sztuce sposób na zwalczenie nieśmiałości, Robert zaczął interesować się kinem, aby w wieku szesnastu lat rzucić szkołę i zająć się aktorstwem. Ucząc się pod okiem Lee Strasberga i Stelli Adler, zaczął uczęszczać do Little Red School House, a następnie High School of Music and Art (obecnie części Fiorello H. LaGuardia High School of Music & Art and Performing Arts).

Kariera[ | edytuj kod]

Początki kariery filmowej[ | edytuj kod]

Pierwszą rolą, wtedy dwudziestoletniego De Niro, był udział w filmie Wesele (The Wedding Party, 1963); jego premiera miała jednak miejsce sześć lat później. Szersza popularność przyszła z kolejną rolą, umierającego gracza baseballu w Uderzaj powoli w bęben (1973).

W 1974 wcielił się w postać młodego Don Vito Corleone w filmie Francisa Coppoli Ojciec chrzestny II. Wcześniej aktor starał się o angaż w Ojcu chrzestnym, uczęszczając na przesłuchania do ról Sonny’ego Corleone, Michaela Corleone, Carlo Rizziego i Paulie’ego Gatto. Występ w Ojcu Chrzestnym II przyniósł De Niro pierwszą Nagrodę Akademii Filmowej dla najlepszego drugoplanowego aktora. Statuetkę w jego imieniu przyjął jednakże Coppola, gdyż Robert był nieobecny na ceremonii. Stał się on jednocześnie pierwszym aktorem w historii, który w filmie porozumiewał się przede wszystkim w języku innym niż angielski i otrzymał Oscara; w tym przypadku były to różne sycylijskie dialekty. De Niro i Marlon Brando, który grał Vito Corleone w pierwszej części filmu, są jedynymi aktorami w historii, którzy zdobyli Nagrody Akademii za grę tej samej postaci. Brando i De Niro wystąpili wspólnie tylko raz, w obrazie Rozgrywka z 2001.

W 1976 wystąpił w obrazie 1900, ukazującym życie we Włoszech przed wybuchem I wojny światowej, widziane oczami dwóch przyjaciół z dzieciństwa, reprezentujących dwie różne grupy hierarchii społecznej. Dwa lata później zagrał Michaela „Mike’a” Vronsky, który z dwójką przyjaciół (Christopher Walken i John Savage) trafia do wietnamskiej niewoli, w słynnym dramacie wojennym Michaela Cimino Łowca jeleni (1978), za który otrzymał nominację do Nagrody Akademii Filmowej dla najlepszego aktora.

Współpraca ze Scorsese[ | edytuj kod]

W 1973 rozpoczął owocną współpracę z Martinem Scorsese, grając w obrazie Ulice nędzy. Potem kontynuował współpracę ze Scorsese przy takich filmach jak: New York, New York (1977), Wściekły Byk (1980), Król komedii (1983), Chłopcy z ferajny (1990) i Przylądek strachu (1991)). Scorsese i De Niro wystąpili razem w obrazie Czarna lista Hollywood (1991) i obaj użyczyli głosów postaciom z animacji Rybki z ferajny (2004).

Jednym z najważniejszych filmów w karierze De Niro okazał się Taksówkarz (1976), gdzie wcielił się w rolę Travisa Bickle’a, weterana wojennego, który dorabia jako kierowca. Bickle stwierdza, że otaczający go świat jest równie brutalny i zepsuty, co wojenny front, więc postanawia zaprowadzić w nim porządek. Przygotowując się do roli, De Niro przez miesiąc pracował po 12 godzin dziennie jako taksówkarz. Jego ikoniczna rola przyniosła mu sławę i sprawiła, że jego nazwisko kojarzone jest ze słynnymi słowami Bickle’a wypowiadanymi przed lustrem: „You Talkin’ to Me?” („Mówisz do mnie”), które, jak przyznał później De Niro, były silnie improwizowane.

W kolejnym filmie Martina Scorsese, Kasyno (1995), wcielił się w rolę Sama „Ace’a” Rothsteina. Postać miała swój pierwowzór w prawdziwym życiu – Franka „Lefty’ego” Rosenthala. Kasyno było 8. filmem aktora, który reżyserował Scorsese. Pod koniec tego samego roku Robert wystąpił w dreszczowcu Gorączka, u boku swojego długoletniego przyjaciela Ala Pacino. Duet wywołał duże zainteresowanie widzów, gdyż aktorzy byli często do siebie porównywani. Pacino i De Niro ponownie spotkali się na planie – dramatu kryminalnego Jona Avneta Zawodowcy (2008) i biograficznego filmu kryminalnego Scorsese Irlandczyk (The Irishman, 2019).

Późniejsza kariera filmowa[ | edytuj kod]

De Niro w 1988 roku

De Niro jest często chwalony za osobisty wkład w swoje role: aktor przytył 27 kilogramów i uczył się boksu przed występem we Wściekłym Byku; oszlifował zęby dla Przylądku strachu; zamieszkał na jakiś czas na Sycylii przed Ojcem chrzestnym II; przez trzy miesiące pracował jako taksówkarz przed Taksówkarzem; nauczył się gry na saksofonie przed New York, New York.

Do metod aktorskich De Niro należy wykorzystywanie każdej ekstremalnej taktyki, która wydaje się konieczna, do najlepszego wcielenia się w daną rolę. Podczas filmowania Króla komedii, Robert obrzucił Jerry’ego Lewisa kilkoma antysemickimi epitetami, aby nadać autentyczności wściekłości, którą na ekranie demonstrował grany przez niego bohater.

W obawie, że będzie kojarzony wyłącznie z rolami gangsterów, De Niro zaczął w połowie lat 80. okazyjnie występować w komediach, a wśród nich były: Brazil (1985); Zdążyć przed północą (1988), Showtime (2002), Depresja gangstera (1999) oraz Nawrót depresji gangstera (2002), a także Poznaj mojego tatę (2000) i Poznaj moich rodziców (2004).

Inne filmy, w których na przestrzeni lat zagrał De Niro obejmują m.in.: Zakochać się (1984), Dawno temu w Ameryce (1984), Misja (1986), Harry Angel (1987), Nietykalni (1987), Chłopcy z ferajny (1990), Przebudzenia (1990), Gorączka (1995), Fan (1996), Uśpieni (1996), Fakty i akty (1997), Jackie Brown oraz Ronin (1998).

De Niro i Matt Damon na premierze Dobrego agenta podczas 57. MFF w Berlinie (2007).

W 1993 wystąpił w filmie Chłopięcy świat, gdzie partnerowali mu wschodzący wtedy aktorzy: Leonardo DiCaprio i Tobey Maguire. W tym samym okresie otrzymał propozycję wcielenia się w rolę Mitcha Leary’ego w Na linii ognia, jednak odrzucił ją ze względu na konflikty w terminarzu, wynikające z kręcenia Prawa Bronxu. Postać tę zagrał ostatecznie John Malkovich, otrzymując za swoją kreację nominację do Nagrody Akademii Filmowej. De Niro odniósł się do Na linii ognia (oraz Brudnego Harry’ego i Siły magnum – trzech filmów z udziałem Clinta Eastwooda) w obrazie Zawodowcy (2008).

Robert De Niro (trzeci od prawej) odbierający honory od Kennedy Center w Białym Domu (2009)

W 2004 użyczył głosu postaci Don Lino w filmie animowanym Rybki z ferajny. W tym samym roku wystąpił w komedii Poznaj moich rodziców, kontynuacji hitu kasowego Poznaj mojego tatę (2000).

De Niro otrzymał propozycję roli w filmie Infiltracja, którą jednak musiał odrzucić ze względu na prace na planie Dobrego agenta: „Naprawdę chciałem. Chciałem to zrobić, ale przygotowania do Dobrego agenta trwały tak długo, że nie miałem na nic czasu. Próbowałem wymyślić coś, aby wziąć udział w tym projekcie w trakcie prac, ale to było niemożliwe.”. Robert nie tylko wystąpił w Dobrym agencie, ale również był jego reżyserem, a na planie partnerowali mu m.in.: Matt Damon, Angelina Jolie i Joe Pesci, z którym De Niro grał kilkakrotnie w przeszłości.

W 2006 przekazał swoje archiwalne kolekcje – złożone ze scenariuszy, kostiumów i rekwizytów – Harry Ransom Center w Uniwersytecie Teksańskim w Austin. 27 kwietnia 2009 roku zbiory zostały wystawione dla odwiedzających.

Po sukcesie komedii Poznaj mojego tatę (2000), gdzie zagrał postać przyszłego teścia Bena Stillera i emerytowanego ogrodnika – Jacka Byrnesa, powrócił w kontynuacji hitów kasowych – Poznaj moich rodziców (2004) i Poznaj naszą rodzinkę (2010).

W filmie sensacyjnym Elita zabójców (The Killer Elite, 2011) z Jasonem Stathamem był jednym z oddziału zawodowych morderców. Za rolę Bena Whitakera, 70-letniego wdowca, który zatrudnia się jako stażysta w firmie internetowej, sprzedającej odzież dla kobiet, w komediodramacie Nancy Meyers Praktykant (2015) z Anne Hathaway otrzymał Nagroda Critics’ Choice w kategorii najlepszy aktor w komedii.

De Niro przewodniczył jury konkursu głównego na 64. MFF w Cannes (2011).

Dokonania reżyserskie[ | edytuj kod]

Debiut reżyserski De Niro nastąpił wraz z filmem Prawo Bronxu w 1993 roku. Przez następnych trzynaście lat nie powracał on do tego zajęcia, aż do obrazu Dobry agent, którego reżyserii podjął się w 2006 roku.

Robert wystąpił w obu wyreżyserowanych przez siebie filmach.