Reakcja odwracalna
Reakcja złożona – reakcja chemiczna, w której można wyodrębnić dwie lub więcej różnych reakcji elementarnych, nazywanych również prostymi lub izolowanymi (np. rozpad określonych związków chemicznych lub reakcje zachodzące w wyniku zderzenia cząsteczek dwóch lub trzech związków, wchodzących w skład mieszaniny reagentów). Równanie reakcji złożonej jest sumą odpowiednich równań reakcji elementarnych – wyraża bilans masy (zobacz – stechiometria), a nie ilustruje mechanizmu reakcji. Wyrażenie określające wartość stałej równowagi reakcji złożonej jest liniową kombinacją wyrażeń dotyczących reakcji elementarnych. Opisy kinetyki opiera się również na znajomości równań kinetycznych reakcji elementarnych.Claude Louis Berthollet (również Claude-Louis Berthollet; ur. 9 grudnia 1748 w Talloires, w pobliżu Annecy we Francji, zm. 6 listopada 1822 w Arcueil we Francji) – francuski chemik. Wraz z Antoinem Lavoisierem i innymi opracował nomenklaturę chemiczną (Méthode de nomenclature chimique, 1787), która jest podstawą współczesnego nazewnictwa związków chemicznych. Prowadził również badania nad barwnikami oraz wybielaczami (wprowadził do użycia chlor jako środek wybielający). Odkrył skład amoniaku. Chloran potasu (KClO3), mocny utleniacz, znany jest również jako "sól Bertholleta".
Peter Waage (ur. 29 czerwca 1833 we Flekkefjord, zm. 13 stycznia 1900 w Kristianii (ob. Oslo)) - norweski chemik, który wspólnie ze swoim szwagrem Cato Guldbergiem odkrył i opublikował w 1864 prawo działania mas (zobacz historię odkrycia).

Reakcja odwracalna – reakcja złożona, która w szerokim zakresie parametrów zewnętrznych (np. ciśnienie, temperatura, stężenia reagentów) może równocześnie zachodzić w dwóch przeciwnych kierunkach, zgodnie z tym samym równaniem, przy czym szybkości obu reakcji prostych (cząstkowych, elementarnych, izolowanych) są różne i zmieniają się w czasie wraz ze zmianami stężenia reagentów. W przypadku, gdy energia nie jest dostarczana z zewnątrz (reakcja zachodzi samorzutnie), większą szybkość ma ta z obu reakcji elementarnych, która przybliża układ termodynamiczny, jakim jest środowisko reakcji, do stanu równowagi (np. stanu o najmniejszej entalpii swobodnej, gdy p,T = const).
Tak zdefiniowana reakcja odwracalna zwykle nie jest procesem odwracalnym z punktu widzenia termodynamiki chemicznej (nie jest możliwy powrót do początkowego stanu układu i jego otoczenia).
Historia[ | edytuj kod]
Pojęcie reakcji odwracalnej zostało wprowadzone przez Bertholleta w roku 1803. Zaobserwował on osady węglanu sodu na obrzeżach słonych jezior położonych w skałach wapiennych w Egipcie powstałe w wyniku reakcji: 2NaCl + CaCO3 → Na2CO3 + CaCl2
Berthollet rozpoznał, że jest to reakcja odwrotna do dobrze znanej reakcji:
Przed Bertholettem przyjmowano, że reakcje zachodzą w jednym kierunku. Berthollet zrozumial, że obecność dużej ilości soli "popycha" reakcję skierowaną w drugą stronę.
W roku 1864, Waage i Guldberg sformułowali prawo działania mas, które ilościowo opisało obserwację Bertholetta. W latach 1884 i 1888, Le Chatelier oraz Braun sformułowali regułę przekory, która rozszerzyła tę samą ideę na wpływ czynników innych niż stężenie na pozycję równowagi.
Zobacz też[ | edytuj kod]
Przypisy[ | edytuj kod]
- Praca zbiorowa: Encyklopedia techniki – Chemia. Wyd. 4. Warszawa: Wydawnictwo Naukowo–Techniczne, 1993, s. 620. ISBN 83-204-1312-5.
- "Leksykon naukowo-techniczny z suplementem". T. P-Ż. Warszawa: WNT, 1989, s. 805-806. ISBN 83-204-0969-1.
- Stanisław Bursa: Chemia fizyczna. Wyd. Wyd. 2 popr. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1979, s. 612-617. ISBN 83-01-00152-6.
- ↑ Józef Szarawara: "Termodynamika chemiczna". Warszawa: WNT, 1969, s. 21-25.
- How did Napoleon Bonaparte help discover reversible reactions?. Chem1 General Chemistry Virtual Textbook: Chemical Equilibrium Introduction: reactions that go both ways.
- Claude-Louis Berthollet,"Essai de statique chimique", Paris, 1803. (Google books)