Rak gruczołu krokowego

Rak gruczołu krokowego, rak prostaty, rak stercza – pierwotny nowotwór złośliwy gruczołu krokowego pochodzenia nabłonkowego. Jest to jeden z najczęstszych nowotworów złośliwych u ludzi, pod względem zapadalności u mężczyzn ustępujący jedynie rakowi płuca. Najczęstszym podtypem histopatologicznym jest gruczolakorak zrazikowy. Do czynników ryzyka rozwoju choroby zalicza się wiek, wywiad rodzinny obciążający w kierunku tego nowotworu oraz przynależność rasową i etniczną. Wczesny rak stercza nie daje żadnych objawów, natomiast jeśli one występują, to są podobne do objawów łagodnego rozrostu tego gruczołu i obejmują bolesne oddawanie moczu, w tym uczucie pieczenia, wrażenie stałego parcia na mocz, trudności w rozpoczęciu mikcji, wąski strumień moczu, częste oddawanie go w nocy, bóle w kroczu i w podbrzuszu, niekiedy zatrzymanie moczu.

Promieniowanie gamma – wysokoenergetyczna forma promieniowania elektromagnetycznego. Za promieniowanie gamma uznaje się promieniowanie o energii kwantu większej od 50 keV. Zakres ten częściowo pokrywa się z zakresem promieniowania rentgenowskiego. W wielu publikacjach rozróżnienie promieniowania gamma oraz promieniowania X (rentgenowskiego) opiera się na ich źródłach, a nie na długości fali. Promieniowanie gamma wytwarzane jest w wyniku przemian jądrowych albo zderzeń jąder lub cząstek subatomowych, a promieniowanie rentgenowskie – w wyniku zderzeń elektronów z elektronami powłok wewnętrznych lub ich rozpraszaniu w polu jąder atomu. Promieniowanie gamma jest promieniowaniem jonizującym i przenikliwym. Promieniowania gamma oznacza się grecką literą γ, analogicznie do korpuskularnego promieniowania alfa (α) i beta (β).Spektroskopia rezonansu magnetycznego in vivo (ang. MRS – magnetic resonance spectroscopy) – wyspecjalizowana technika związana z obrazowaniem rezonansu magnetycznego (MRI), umożliwiająca uzyskanie informacji o składzie biochemicznym w wybranych lokalizacjach organizmu w sposób nieinwazyjny (bez konieczności wykonywania biopsji), podczas gdy MRI dostarcza jedynie danych o budowie (strukturze) badanego narządu.

W związku z upowszechnieniem się oznaczenia stężenia swoistego antygenu sterczowego (PSA) większość przypadków choroby jest rozpoznawana w stadium bezobjawowym. Rozpoznanie jest oparte o badanie histopatologiczne materiału tkankowego pobranego podczas biopsji, którą wykonuje się z powodu nieprawidłowego stężenia PSA lub stwierdzenia nieprawidłowości w badaniu przez odbytnicę. Wybór metody leczenia zależy od stopnia zaawansowania choroby, ocenionej kategorii ryzyka choroby, obciążeń chorobami współistniejącymi, wieku chorego i oceny wpływu leczenia na jakość życia chorego. W miejscowo ograniczonym raku prostaty (czyli występującym tylko w obrębie tego gruczołu) postępowanie może polegać na aktywnym nadzorze (aktywnej obserwacji) jako jedynym środku, radykalnym wycięciu stercza (radykalnej prostatektomii) lub radykalnej radioterapii. Leczenie choroby zaawansowanej z przerzutami opiera się na hormonoterapii polegającej na chirurgicznym lub farmakologicznym zablokowaniu produkcji androgenów nazywanym ablacją androgenową. W celu uzyskania ablacji androgenowej podaje się agonisty lub antagonisty gonadoliberyny. Pojawienie się oporności na hormonoterapię jest nazywane opornością na kastrację; w jej leczeniu stosuje się docetaksel, abirateron, enzalutamid, sipuleucel-T lub radioaktywny Ra.

Prezentacja antygenu – termin obejmujący znaczeniem mechanizmy odpornościowe, które polegają na "ukazaniu" antygenu limfocytom T przy udziale cząsteczek MHC. Głównym celem prezentacji antygenów jest rozwinięcie odpowiedzi swoistej na dany antygen.Insulinopodobny czynnik wzrostu (IGF) – polipeptyd wykazujący duże podobieństwo do insuliny. Wyróżnia się 2 czynniki - IGF-I i IGF-II.

Epidemiologia[ | edytuj kod]

Rak gruczołu krokowego jest jednym z najczęstszych nowotworów złośliwych u ludzi. Jest drugim najczęściej rozpoznawanym nowotworem u mężczyzn i pod względem częstości ustępuje jedynie rakowi płuc. Co roku rozpoznaje się 1 100 000 nowych przypadków tego nowotworu, co stanowi aż 15% rozpoznań nowotworu złośliwego u mężczyzn.

Atypia – zespół nieprawidłowych cech złośliwości w budowie komórek. Jednak nie każda komórka atypowa jest komórką nowotworową, natomiast każda komórka nowotworowa jest komórką atypową.Chromosom 6 – jeden z 23 parzystych chromosomów człowieka. DNA tworzący chromosom 6 liczy ponad 170 milionów par zasad, co stanowi 5,5-6% materiału genetycznego człowieka. Na chromosomie znajdują się geny kodujące białka głównego układu zgodności tkankowej (MHC). Ilość genów mających swoje loci na chromosomie 6 szacuje się na 1100-1600.

Zapadalność na raka gruczołu krokowego rośnie z wiekiem. Przed 50. rokiem życia występuje bardzo rzadko i w tej grupie wiekowej dotyczy jedynie 0,1% chorych. 85% zachorowań jest stwierdzanych po 65. roku życia. Około 85. roku życia ogólne ryzyko zachorowania wynosi w zależności od regionu świata 0,5–20%. W badaniach sekcyjnych częstość występowania jest jeszcze większa, ponieważ te ujawniają utajoną część przypadków w bardzo wczesnym stadium, które ze względu na długi okres przedkliniczny nigdy nie uległyby manifestacji, ponieważ część mężczyzn wcześniej umiera z innych przyczyn niż rak stercza. W badaniach sekcyjnych zapadalność na raka gruczołu krokowego u osób poniżej 30. roku życia wynosi około 5% i rośnie nieliniowo wraz z wiekiem, około 40–50. roku życia wynosząc 15%, a około 85. roku życia blisko 60%.

Kręgosłup człowieka – element szkieletu człowieka rozumnego (Homo sapiens) pełniący rolę narządu podporowego, narządu ruchu i osłony rdzenia kręgowego. Zbudowany jest z 26 kości, w tym 24 oddzielne kręgi oraz dwie kości powstałe ze zrośnięcia kręgów: kość krzyżowa i kość guziczna.Dziedziczenie autosomalne recesywne – w genetyce sposób dziedziczenia, w którym cecha dziedziczona jest w sprzężeniu z chromosomami innymi niż chromosomy płci i ujawnia się tylko w układzie homozygotycznym, co oznacza, że obydwa allele genu muszą kodować daną cechę.

Zapadalność na raka gruczołu krokowego wykazuje znaczne zróżnicowanie geograficzne i etniczne, a odsetki zapadalności w poszczególnych regionach świata mogą się różnić nawet 25-krotnie. Różnice w zapadalności w poszczególnych regionach świata częściowo są związane z rozpowszechnieniem badania PSA.

Większość zachorowań (70%) obserwuje się w krajach wysoko rozwiniętych. Do regionów o najwyższej zapadalności należą Australia, Ameryka Północna, Europa Zachodnia i Północna, gdzie notuje się roczny współczynnik zapadalności odpowiednio 111,6, 97,2, 94,9 i 85,0 zachorowań na 100 000. Do regionów o relatywnie wysokiej zapadalności należą również Karaiby, Ameryka Południowa i Południowa Afryka (odpowiednio 79,8, 60,1, 61,7 zachorowań na 100 000). Niską zapadalność obserwuje się w Azji Południowo-Centralnej i Wschodniej, która wynosi odpowiednio 4,5 i 10,5 przypadków na 100 000. Ogólnie od lat 80. obserwuje się wzrost zapadalności na raka gruczołu krokowego, co również jest wiązane z wprowadzeniem i upowszechnieniem badania PSA.

Kreatynina (z gr. kreas − mięso, nazwa systematyczna: 2-imino-1-metyloimidazolidyn-4-on) − organiczny związek chemiczny, pochodna kreatyny. Jest bezwodnikiem kreatyny, występuje we krwi i moczu. Stanowi produkt metabolizmu, jest wydalana z organizmu przez nerki z moczem stanowiąc oprócz mocznika jeden z głównych związków azotowych. Powstaje w organizmie w wyniku nieenzymatycznego rozpadu fosforanu kreatyny. Ilość wydalanej w ciągu doby kreatyniny zależy od masy mięśni i jest charakterystyczna dla danego organizmu. Średnio z moczem wydala się ok. 14-26 mg kreatyniny na kilogram masy ciała.Rad (Ra, łac. radium) – pierwiastek chemiczny z grupy metali ziem alkalicznych w układzie okresowym. Nazwa pochodzi od łacińskiego słowa radius oznaczającego promień.

Około 10% chorych na raka gruczołu krokowego umiera z powodu tej choroby, ale ogólnie rak stercza stanowi jedną z wiodących przyczyn zgonów z powodu choroby nowotworowej. Rak gruczołu krokowego jest piątą przyczyną zgonów z powodu choroby nowotworowej na świecie. Co roku z powodu tego nowotworu umiera ponad 300 000 mężczyzn, co stanowi 6,6% zgonów z powodu choroby nowotworowej. Najwyższą umieralność obserwuje się w populacjach pochodzenia afrykańskiego, szczególnie w Karaibach i Afryce Subsaharyjskiej, a najniższą w Azji.

RB (pRb, Rb) – białko kodowane przez gen supresorowy RB1. Gen RB1 jest zmutowany w wielu typach nowotworów człowieka. Nazwa białka RB pochodzi od siatkówczaka (retinoblastoma), nowotworu spowodowanego mutacjami w obydwu allelach kodującego białko genu RB1. Białko RB w komórkach jest obecne zazwyczaj jako fosfoproteina, i jest substratem reakcji fosforylacji przeprowadzanej przez liczne białka enzymatyczne z rodziny kinaz. Udowodnioną funkcją białka RB jest zapobieganie podziałowi komórki przez zatrzymanie cyklu komórkowego. Niefunkcjonalne białko RB nie zapobiega podziałom komórek, stąd udowodniony związek między mutacjami z utratą funkcji w genie RB1 a niekontrolowanymi podziałami komórek nowotworu.Ubikwityna (Ub) jest małocząsteczkowym białkiem obecnym we wszystkich komórkach eukariotycznych i pełniącym kluczową rolę w naznaczaniu białek (ubikwitynacja), które mają ulec nielizosomalnej proteolizie.

Objawy kliniczne[ | edytuj kod]

Schemat przedstawiający badanie przez odbyt

Około 75% przypadków tego nowotworu jest wykrywanych w stadium bezobjawowym ograniczonym do narządu. Wczesny rak gruczołu krokowego zwykle nie daje żadnych objawów. Jeśli nowotwór stercza powoduje objawy, to są one podobne do objawów związanych z łagodnym rozrostem gruczołu krokowego.

Kość udowa (łac. femur) — kość kończyny dolnej będąca elementem wspierającym tkanki miękkie uda. Jest to kość długa, dlatego wyróżnić w niej można trzon i dwa końce: koniec bliższy i koniec dalszy. Jednocześnie jest to najcięższa i najdłuższa z kości długich organizmu; mierząc prawie dokładnie 26% długości ciała człowieka, jest pomocnym wskaźnikiem rekonstrukcji szkieletowych. Występuje u człowieka i zwierząt. U człowieka jest ustawiona pionowo, u zwierząt w kierunku przednio-dolnym.Histologia (z gr. histos – tkanka, logos – wiedza, nauka) – nauka o budowie, rozwoju i funkcjach tkanek, w przeciwieństwie do anatomii, zajmuje się badaniem mikroskopowej budowy ciała. Nauka o mikroskopowych wykładnikach chorób nosi nazwę histopatologii.

Nowotwór może powodować utrudnienie odpływu moczu z pęcherza moczowego, co objawia się objawami dyzurycznymi obejmującymi bolesne oddawanie moczu, uczucie pieczenia w cewce moczowej (stranguria), stałego parcia na mocz (pollakisuria), mogą również występować trudności w rozpoczęciu mikcji, uczucie niepełnego wypróżnienia, wąski strumień moczu, częste oddawanie moczu w nocy (nykturia), bóle w kroczu i w podbrzuszu. Sporadycznie pojawia się krwinkomocz, możliwe jest zatrzymanie moczu. Objawy ze strony układu moczowego są związane z budową anatomiczną i przechodzeniem cewki moczowej przez zmieniony gruczoł krokowy. Z kolei takie objawy jak trudność w uzyskaniu wzwodu lub bolesna ejakulacja są związane z uchodzeniem nasieniowodów w części sterczowej cewki moczowej w obrębie stercza. W chorobie zaawansowanej z przerzutami występują bóle kostne, złamania patologiczne, zespół ucisku rdzenia kręgowego, niedokrwistość, utrata masy ciała.

Komórki dendrytyczne (ang. dendritic cell, DC) są jedynymi, uznawanymi powszechnie za profesjonalne, komórkami prezentującymi antygen. Odgrywają one zatem podstawową rolę w pobudzaniu limfocytów, zwłaszcza dziewiczych. Nazwa komórki dendrytycznej pochodzi od charakterystycznego wyglądu, podobnego do komórki nerwowej, która posiada liczne, rozgałęziające się wypustki (dendryty).Czynnik rakotwórczy, czynnik onkogenny, karcynogen, kancerogen – czynnik, który powodując mutację materiału genetycznego, przyczynia się do rozwoju choroby nowotworowej.

W badaniu fizykalnym największe znaczenie ma badanie palcem przez odbytnicę. Może ono wykazać wyczuwalny guzek w gruczole krokowym, nadmierną twardość gruczołu i naciek nowotworowy obejmujący kości. Typowo zmiany występują w tylnych i bocznych częściach stercza, manifestują się jako niesymetryczne zgrubienia lub guzki. Około 25–35% przypadków guzów gruczołu krokowego jest niebadalna palpacyjnie w badaniu per rectum. Brak objawów w badaniu per rectum nie wyklucza nowotworu. U około 25–50% chorych z nieprawidłowościami w badaniu choruje na nowotwór gruczołu krokowego.

Amplifikacja – proces, podczas którego dochodzi do zwielokrotniania liczby lub zwiększania ilości. W biologii molekularnej najczęściej termin ten jest stosowany w odniesieniu do powielania (namnażania) DNA w genomie. Zachodzi pod wpływem różnych hormonów. Z uwagi na swoją wybiórczość, pozwala na powielenie określonych genów i syntezę dużej ilości ich produktów. Naturalna amplifikacja DNA jest ważnym mechanizmem regulacyjnym, zwiększającym liczbę kopii danego genu i tym samym – ilość jego produktu. Jest to proces o dużym znaczeniu ewolucyjnym, gdyż dzięki obecności wielu kopii tego samego genu jedna z nich może ulec zmianom. Infiltracja, naciek (łac. infiltratio) - w medycynie, określenie dla wniknięcia lub gromadzenia się komórek nieprawidłowych (nowotworowych) lub prawidłowych, charakterystycznych dla stanu patologii (zapalnych) w struktury sąsiadujących tkanek. Może to być naciek nowotworowy, gdy guz nowotworowy szerzy się do sąsiadujących tkanek, albo naciek zapalny, gdy komórki zapalne rozprzestrzeniają się w obrębie zdrowej albo uszkodzonej tkanki.

Podstrony: 1 [2] [3] [4] [5] [6] [7]

w oparciu o Wikipedię (licencja GFDL, CC-BY-SA 3.0, autorzy, historia, edycja)

Warto wiedzieć że... beta

Dutasteryd – organiczny związek chemiczny z grupy steroidów, inhibitor 5α-reduktazy. W porównaniu z finasterydem cechuje się większą redukcją poziomu 5α-dihydrotestosteronu we krwi (70% wobec ponad 90%). Dutasteryd jest dopuszczony przez amerykańską Agencję Żywności i Leków do leczenia przerostu prostaty. W Japonii i Korei Południowej ma dodatkowe dopuszczenie jako lek przeciw łysieniu typu męskiego.

Angiogeneza (gr. Angeion = naczynie + genesis = pochodzenie, powstawanie), inaczej neowaskularyzacja - to proces tworzenia nowych naczyń włosowatych. Zachodzi w rozwoju embrionalnym, może także zachodzić w życiu pozapłodowym zarówno jako proces fizjologiczny jak i patologiczny.

Immunosupresja to hamowanie procesu wytwarzania przeciwciał i komórek odpornościowych przez różne czynniki zwane immunosupresorami, najczęściej farmakologicznie przez leki immunosupresyjne (w przeszłości przez promieniowanie rentgenowskie).

Histopatologia, histologia patologiczna (gr. ἱστός πάθος -λογία) jest działem patomorfologii (dawniej nazywanej anatomią patologiczną), która bada i rozpoznaje zjawiska mikroskopowe zachodzące w komórkach oraz tkankach organizmu przy różnego rodzaju schorzeniach. Zakres wykorzystania diagnostycznego i znaczenie histopatologii w codziennej praktyce klinicznej stale się zwiększa.

Selen (Se, łac. selenium) – pierwiastek chemiczny z grupy niemetali w układzie okresowym. Znanych jest kilkanaście jego izotopów z przedziału mas 65–91, z których trwałych jest 6.

Kohorta – termin stosowany w statystyce i naukach stosujących ją (np. demografia, medycyna), oznaczający zbiór obiektów, najczęściej ludzi, wyodrębniony z populacji z uwagi na zachodzące jednocześnie dla całego zbioru wydarzenie lub proces w celu przeprowadzenia analizy. Kohorta powinna być wyodrębniona na podstawie istotnych statystycznie cech i jednorodna pod ich względem. Badania z użyciem kohorty zwane są badaniami kohortowymi.

Śmiertelność (ang. fatality rate) – liczba organizmów należących do określonej populacji, które giną w określonej jednostce czasu z różnych powodów, wyrażona najczęściej jako zmiana względna liczebności populacji (wskaźnik śmiertelności); jest jednym z czynników decydujących o dynamice liczebności populacji. Wyróżnia się śmiertelność ekologiczną, czyli faktycznie istniejącą w populacji w rzeczywistym siedlisku, zajmowanym również przez inne gatunki, np. przez populacje tworzące biocenozę (zob. oddziaływania międzygatunkowe, lub śmiertelność minimalną, która miałaby miejsce, gdyby populacja żyła w optymalnych warunkach.

Rak prostaty

Rak gruczołu krokowego

Spis treści

Epidemiologia[ | edytuj kod]

Objawy kliniczne[ | edytuj kod]

Reklama