Pustynia Syryjska
Przeczytaj także...
Encyklopedia PWN – encyklopedia internetowa, oferowana – bezpłatnie i bez konieczności uprzedniej rejestracji – przez Wydawnictwo Naukowe PWN. Encyklopedia zawiera około 122 tysiące haseł i 5 tysięcy ilustracji.Pustynia – teren o znacznej powierzchni, pozbawiony zwartej szaty roślinnej wskutek małej ilości opadów i przynajmniej okresowo wysokich temperatur powietrza, co sprawia, że parowanie przewyższa ilość opadów. Na gorących pustyniach temperatury sięgają do 50 °C (najwyższa zanotowana temperatura to 57,7 °C), nocą zaś dochodzą do 0 °C, charakterystyczne są dla nich też znaczne amplitudy dobowe temperatury, stały deficyt wilgotności oraz silne nasłonecznienie.
Era mezozoiczna, mezozoik – era która rozpoczęła się od wielkiego wymierania pod koniec permu, a skończyła zagładą wielkich gadów, pod koniec kredy (patrz tabelka), znanego jako wymieranie kredowe. Era mezozoiczna trwała dwa razy krócej niż paleozoiczna, bo tylko 170 milionów lat. Dzieli się ją na trzy okresy: trias, jurę i kredę.
Encyklopedia PWN – encyklopedia internetowa, oferowana – bezpłatnie i bez konieczności uprzedniej rejestracji – przez Wydawnictwo Naukowe PWN. Encyklopedia zawiera około 122 tysiące haseł i 5 tysięcy ilustracji.Pustynia – teren o znacznej powierzchni, pozbawiony zwartej szaty roślinnej wskutek małej ilości opadów i przynajmniej okresowo wysokich temperatur powietrza, co sprawia, że parowanie przewyższa ilość opadów. Na gorących pustyniach temperatury sięgają do 50 °C (najwyższa zanotowana temperatura to 57,7 °C), nocą zaś dochodzą do 0 °C, charakterystyczne są dla nich też znaczne amplitudy dobowe temperatury, stały deficyt wilgotności oraz silne nasłonecznienie.
Era mezozoiczna, mezozoik – era która rozpoczęła się od wielkiego wymierania pod koniec permu, a skończyła zagładą wielkich gadów, pod koniec kredy (patrz tabelka), znanego jako wymieranie kredowe. Era mezozoiczna trwała dwa razy krócej niż paleozoiczna, bo tylko 170 milionów lat. Dzieli się ją na trzy okresy: trias, jurę i kredę.
Pustynia Syryjska (arab. بادية الشام, Badijat asz-Szam) – pustynia w południowo-zachodniej Azji, na pograniczu Syrii, Iraku, Arabii Saudyjskiej i Jordanii.
Geografia[ | edytuj kod]
Pustynia Syryjska znajduje się w południowo-zachodniej Azji, na pograniczu Syrii, Iraku, Arabii Saudyjskiej i Jordanii, położona między Niziną Mezopotamską na wschodzie i północnym wschodzie, pustynią Wielki Nefud na południu i Harrat asz-Szam na zachodzie. Leży na wysokości 500–1000 m n.p.m. a jej powierzchnia szacowana jest na ponad ok. 100 tys. km².
Damaszek (arab. دمشق, transk. naukowa Dimašq, transk. polska Dimaszk; dialekt damasceński: š-Šām) – stolica oraz największe miasto Syrii – 1,71 mln mieszkańców (XII 2009), cały zespół miejski – 4,36 mln mieszkańców (2007). Leży w południowo-zachodniej części kraju, w oazie nad rzeką Barada u podnóża gór Antyliban, na skraju Pustyni Syryjskiej. Jest to największy ośrodek przemysłowy i naukowy w Syrii, jedno z czterech świętych miast islamu, a także (od 1268) siedziba prawosławnego Patriarchatu Antiochii, znaczący ośrodek handlowy. Aglomeracja Damaszku stanowi wydzieloną jednostką administracyjną Syrii.Strefa Klimatów zwrotnikowych – w klasyfikacji klimatów Okołowicza, jedna z 5 głównych stref klimatycznych, obejmująca obszary kuli ziemskiej w okolicach obu zwrotników. Średnie roczne temperatury w tej strefie przekraczają 20 °C, ale średnie miesięczne są bardziej zróżnicowane w ciągu roku niż w klimacie równikowym: temperatura najchłodniejszego miesiąca może wynosić od 10 do 20 °C natomiast temperatury najcieplejszego miesiąca są wyższe niż we wszystkich pozostałych strefach (często przekraczają 30 do 35 °C). Cechą charakterystyczną klimatów zwrotnikowych są duże amplitudy dobowe temperatur. Opady występują najczęściej lub wyłącznie w półroczu letnim. W klimatach suchych są one sporadyczne lub całkowicie ich brak.
Pustynia rozwinęła się na utworach pokrywy platformowej: mezozoicznych i trzeciorzędowych piaskowcach, wapieniach, dolomitach i marglach oraz skałach wulkanicznych. Stanowi falistą równinę pokrytą w przeważającej części przez pustynie żwirowe i kamieniste, miejscami także przez zasolone szotty. Charakteryzuje się obecnością rozległych pokryw czarnej lawy (harra) i licznych wadi. W zachodniej części pustyni występują izolowane wzniesienia, głównie stożki wygasłych wulkanów, niewielkie zręby oraz drobne struktury fałdowe.
Nizina Mezopotamska – nizina mająca zasięg w Iraku, w dopływach rzek Eufratu i Tygrysu, na wschodzie graniczy z Kurdystanem. Jej powierzchnia wynosi ok. 250 tys. km. Znajduje się na wysokości poniżej 100 m n.p.m. Przez tę nizinę przepływają rzeki Eufrat i Tygrys. Leży w strefie klimatu podzwrotnikowego, suchego.Tadmur (arab. تدمر, trb. Tadmur, trl. Tadmur, starożytna Palmyra) - miasto w Syrii, w muhafazie Hims. Według danych szacunkowych na rok 2010 liczy 61 465 mieszkańców.
Klimat[ | edytuj kod]
Pustynia Syryjska leży w strefie klimatu zwrotnikowego suchego i skrajnie suchego – roczne opady w części środkowej to ok. 15 mm a średnie roczne opady to 125 mm.
Gospodarka[ | edytuj kod]
Przez Pustynię Syryjską biegną rurociągi naftowe ze złoża w Kirkuku na wybrzeże Morza Śródziemnego oraz drogi z Damaszku i Ammanu do Bagdadu. W latach 70. XX w. poszukiwano tu ropy naftowej.
Południowa część pustyni (Al-Hammad) zamieszkana jest przez kilka plemion nomadów i hodowców koni arabskich.
Wielki Nefud, Pustynia Czerwona (arab. An-Nafūd) – piaszczysta pustynia w północnej części Półwyspu Arabskiego na terytorium Arabii Saudyjskiej.Margiel – skała osadowa, zwykle szara. Składa się z węglanów (wapnia lub magnezu) i minerałów ilastych. Używany jest do wyrobu cementu, także jako nawóz mineralny (sztuczny). Ma słaby, nieprzyjemny zapach. Dobrze reaguje z kwasem solnym (HCl), pozostawiając błotnistą plamkę.
Przypisy[ | edytuj kod]
- ↑ Syryjska, Pustynia, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2017-07-31].
- Jerzy Makowski: Geografia fizyczna świata. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2008, s. 140. ISBN 978-83-01-14218-6.
- ↑ Syrian Desert. W: The Editors of Encyclopædia Britannica: Encyclopædia Britannica. Encyclopædia Britannica, inc., 2011-02-16. [dostęp 2017-07-31]. (ang.)
Bagdad (arab. بغداد = Baghdād) – stolica Iraku; liczba mieszkańców wynosi ponad 7 mln. Położony na zachodnim brzegu Tygrysu jest jednym z największych miast na Bliskim Wschodzie.Koń czystej krwi arabskiej – jedna z podstawowych ras koni gorącokrwistych, uważana często za kwintesencję piękna konia. Konie arabskie pojawiły się na Półwyspie Arabskim co najmniej 2500 lat temu.
Warto wiedzieć że... beta
Wapień – skała osadowa (chemogeniczna lub organogeniczna) zbudowana głównie z węglanu wapnia, przede wszystkim w postaci kalcytu.
Arabia Saudyjska (arab. السعودية As-Su’udijja), Królestwo Arabii Saudyjskiej (arab. المملكة العربيّة السّعوديّة Al-Mamlaka al-Arabijja as-Su’udijja) – państwo położone w zachodniej Azji, na Półwyspie Arabskim. Graniczy z Irakiem, Jordanią, Kuwejtem, Omanem, Katarem, Zjednoczonymi Emiratami Arabskimi i Jemenem. Stolica znajduje się w Rijadzie. Arabia Saudyjska jest jednym z państw założycielskich Ligi Państw Arabskich.
Syria (arab. سوريا / سورية, transk. Sūriyya), nazwa oficjalna: Syryjska Republika Arabska (arab. الجمهورية العربية السورية, transk. Al-Dżumhurijja al-Arabijja as-Surijja) – arabskie państwo na Bliskim Wschodzie, graniczące z Turcją (822 km), Irakiem (605 km), Jordanią (375 km), Libanem (375 km) i Izraelem (76 km).
Ropa naftowa (olej skalny, czarne złoto) – ciekła kopalina, złożona z mieszaniny naturalnych węglowodorów gazowych, ciekłych i stałych (bituminów), z niewielkimi domieszkami azotu, tlenu, siarki i zanieczyszczeń. Ma podstawowe znaczenie dla gospodarki światowej jako surowiec przemysłu chemicznego, a przede wszystkim jako jeden z najważniejszych surowców energetycznych.
Kirkuk (كركوك) – miasto w północnym Iraku, w Kurdystanie, na zachodnim pogórzu Gór Kurdystańskich, ośrodek administracyjny muhafazy At-Tamim. Około 755,7 tys. mieszkańców. Miasto Kirkuk i otaczające je roponośne obszary stanowią od dziesięcioleci przedmiot kurdyjskich roszczeń terytorialnych. W latach 30. XX wieku rozpoczęła się stymulowana przez władze centralne migracja ludności arabskiej na zamieszkane przez Kurdów i chrześcijan tereny wokół miasta. Napływ Arabów związany był przede wszystkim z odkryciem ropy naftowej w Kirkuku w 1927 roku i realizacją rządowego projektu irygacji równiny Hawidża. Spośród potomków pierwszych arabskich osadników sprowadzonych w tamtym czasie do Kirkuku (wielu z nich należało do koczowniczego plemienia al-Obeid) reżim partii BAAS rekrutował w latach 60. członków prorządowych, paramilitarnych grup zwanych „Rycerzami Chalida ben Ualida”, których głównych zajęciem było terroryzowanie okolicznych wsi kurdyjskich.
Amman (arab. عمان) – stolica Jordanii, położona na płaskowyżu w północnej części kraju na wysokości około 850 m n.p.m., na wschód od Rowu Jordanu. Ośrodek administracyjny muhafazy Amman. Ludność: 2 125 400 mieszkańców (2005), w tym duża liczba uchodźców palestyńskich.
Oaza (ze stgr. Ὄασις Óasis, pierwotnie prawdopodobnie z koptyjskiego wahe, ouahe – miejsce do zamieszkania) – teren o bardzo bujnej roślinności na obszarze pustyń i półpustyń. Występują one w miejscach, gdzie woda z rzek przenika do gruntu (oazy nadrzeczne) lub w miejscach, gdzie zwierciadło wody gruntowej znajduje się płytko lub sięga powierzchni gruntu, powodując występowanie zbiorników lub obszarów źródliskowych. Zakładane są także oazy sztuczne – w miejscach zasilanych wodami gruntowymi pozyskiwanymi poprzez studnie artezyjskie lub nawadnianych kanałami prowadzącymi wody rzeczne. Takie same działania pozwalają także powiększyć obszar oaz naturalnych.