Psychoza - film
Podstrony: [1] [2] 3 [4] [5]
Księga Daniela [Dn lub Dan] – księga zaliczana do Pism (Ketuwim) Biblii hebrajskiej oraz ksiąg prorockich chrześcijańskiego Starego Testamentu. Jej autorstwo przypisuje się tradycyjnie Danielowi. Czas jej powstania datuje się obecnie na okres od połowy VI wieku po 164 rok przed Chrystusem. Księga została zredagowana częściowo w języku hebrajskim, a częściowo w aramejskim. Dwa ostatnie rozdziały tej księgi, według katolickiego i prawosławnego kanonu, zostały napisane w języku greckim i nie są uznawane za natchnione przez judaizm i protestantyzm. Treść księgi wiąże się z postacią proroka Daniela, żyjącego na dworze babilońskim i perskim na przełomie VII i VI wieku przed Chr. Składa się na nią osiem opowiadań o Danielu i cztery jego wizje.Strychnina, C21H22N2O2 – organiczny związek chemiczny, alkaloid występujący w nasionach kulczyby wroniego oka, posiadający silne właściwości toksyczne. Jest substancją o silnie gorzkim smaku, wyczuwalnym już przy stężeniu 1 ppm (roztwór wodny).
Na film Hitchcocka niejednokrotnie powoływali się tłumaczący swoje zbrodnie przestępcy. Leroy Pinkowski w wieku 19 lat został skazany na dożywocie za zadźganie czternastolatka. Przed policją zeznał, że popełnił zbrodnię pod wpływem filmu Psychoza, który oglądał kilkukrotnie. Henry Adolph Busch, po dokonaniu mordu na trzech starszych kobietach, powoływał się na twórczość Hitchcocka.
W 1966 stacja CBS planowała telewizyjną premierę Psychozy na antenie ogólnokrajowej. Trzy dni przed emisją Valerie Percy, córka senatora Charlesa H. Percy’ego, została brutalnie zadźgana nożem w Chicago. W związku z tym wydarzeniem CBS odwołało emisję Psychozy, mimo że cenzorzy wycięli dziewięć minut filmu. Po katastrofie misji Apollo 1 w 1967 stacja definitywnie zaniechała dalszych prób emisji filmu. Obraz Hitchcocka nigdy nie doczekał się emisji w ogólnokrajowej telewizji. W opinii Rebello reżyser po raz pierwszy musiał zmierzyć się z moralnym aspektem Psychozy. W dyskusjach społecznych film zaczęto cytować w kontekście wzrostu przestępczości, alarmującego wzrostu przemocy, zwłaszcza w stosunku do kobiet, spadku liczby gości w przydrożnych motelach, a nawet zmniejszeniu sprzedaży matowych zasłonek pod prysznic.
Wypowiedzi Hitchcocka dla prasy zaczęły być badane przez socjologów i psychologów pod kątem ukrytych znaczeń i sugestii. Gdy jeden z ojców napisał list do reżysera, uskarżając się, że jego córka po obejrzeniu Widma (1955) nie chce się kąpać ani brać prysznica po Psychozie, Hitchcock w odpowiedzi poradził mu, aby posłał ją do pralni chemicznej. Odnosząc się do morderstw popełnionych przez Pinkowskiego i Buscha stwierdził: „Ci chłopcy zabijali już wcześniej. Chciałbym wiedzieć, jaki film oglądali wtedy, i czy zrobili to pod wpływem mleka czekoladowego”. W wywiadzie udzielonym dla kobiecego magazynu „Redbook” Hitchcock, w rozmowie z psychiatrą Fredrickiem Werthamem (autorem publikacji i jawnym krytykiem przemocy w mediach), wyznał pod naciskiem, że Psychoza zawierała więcej przemocy niż jego poprzednie produkcje. Część naukowców była zdania, że reżyser jest cynicznym, nieodpowiedzialnym filmowcem, skoncentrowanym jedynie na korzyściach finansowych. Odnosząc się do zarzutów i ryzykownych scen w Psychozie, Hitchcock przyznał, że „publiczność się zmienia. Myślę, że obecnie trzeba pokazać to, jak sami przeważnie się zachowują”.
Dziedzictwo[ | edytuj kod]
_(geograph_4081885).jpg)
.JPG)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
Globalny sukces sprawił, że Psychoza zyskała miano filmu kultowego krótko po premierze. W 1960 była najczęściej komentowaną i opisywaną produkcją kinową. Krytyk „The New York Timesa” Bosley Crowther, mimo wystawieniu filmowi początkowo mieszanej recenzji, zamieścił Psychozę w gronie „10 najlepszych filmów 1960 roku”, argumentując wybór określeniami: „śmiały”, „mistrzowski” i „wyszukany”. W corocznym rankingu przygotowanym przez gremium brytyjskich krytyków film Hitchcocka zajął pierwsze miejsce (ex aequo ze Zmową milczenia; reż. Guy Green). Psychoza uznawana jest za najbardziej znany film w historii kina. Powstało wiele esejów, książek, programów zajęć akademickich, sympozjów naukowych, fanklubów i stron internetowych poświęconych analizie filmu.
Według Rebello po premierze Psychoza wyszła poza ramy zwykłej popularności i na stałe wpisała się w historię popkultury. Do sklepów trafiały koszulki i zasłonki pod prysznic z nadrukiem „Bates Motel”. W horrorze Carrie (1976, reż. Brian De Palma) szkoła średnia, do której uczęszcza tytułowa bohaterka, nazywa się Bates High School. Sekwencja pod prysznicem, która przeszła do historii filmu jako jedna z najbardziej pamiętnych i najsłynniejszych, była wielokrotnie parodiowana, między innymi przez Mela Brooksa w filmie Lęk wysokości (1977), przetworzona przez De Palmę w dreszczowcu W przebraniu mordercy (1980) i Romana Polańskiego we Franticu (1988). Brytyjska wytwórnia Hammer Film Productions wypuściła w latach 60. serię filmów podobnych do Psychozy, w tym m.in. Krzyk strachu (1961, reż. Seth Holt). Inspiracje filmem Hitchcocka widać również w szeregu innych produkcji: Homicidal (1961) i Strait-Jacket (1964; oba w reżyserii Williama Castle’a), Co się zdarzyło Baby Jane? (1962) i Nie płacz, Charlotto (1964, reż. Robert Aldrich), Obłęd (1963, reż. Francis Ford Coppola), Wstręt (1965, reż. Roman Polański) i Teksańska masakra piłą mechaniczną (1974, reż. Tobe Hooper). Również „skrzeczące skrzypce” z motywu muzycznego Herrmanna stanowiły inspiracje przy tworzeniu soundtracków do Carrie, W przebraniu mordercy, Koszmaru z ulicy Wiązów (1984, reż. Wes Craven) i Fatalnego zauroczenia (1987, reż. Adrian Lyne).
Po projekcjach telewizyjnych Janet Leigh przez wiele lat otrzymywała listowne i telefoniczne pogróżki, a niekiedy i kasety z informacją, co dzwoniący chciałby zrobić z Marion Crane. Aktorka przekazała jeden z listów FBI, które schwytało sprawcę. Anthony Perkins uskarżał się na zaszufladkowanie rolą Batesa. Zarówno motel, jak i dom bohatera stanowią dla zwiedzających główną atrakcję w parku rozrywki w Universal Studios.
Psychoza doczekała się trzech kontynuacji: wyprodukowany przez Universal Psychoza II (1983, reż. Richard Franklin) z głównymi rolami Anthony’ego Perkinsa i Very Miles. W 1986 Perkins wyreżyserował Psychozę III. W 1990 powstała czwarta odsłona: Psychoza IV: Początek (reż. Mick Garris) z Perkinsem i Olivią Hussey w rolach głównych. Universal wyprodukował także niesprzedany nigdzie pilot serialu Bates Motel. W 1998 powstał remake filmu zatytułowany Psychol (reż. Gus Van Sant), gdzie w roli Normana Batesa wystąpił Vince Vaughn. W latach 2013–2017 stacja A&E wyemitowała pięć sezonów serialu Bates Motel, osadzonego w XXI wieku i przedstawiającego wydarzenia poprzedzające zabójstwo Marion Crane. W główne role wcielili się Freddie Highmore (jako Norman Bates) i Vera Farmiga (jako Norma Bates).
W 1992 film został uznany za „kulturalnie, historycznie lub estetycznie znaczący” i przeznaczony do konserwacji przez Bibliotekę Kongresu w National Film Registry. Psychoza została również uwzględniona na kilku listach arcydzieł wszech czasów. American Film Institute kilkukrotnie doceniał film Hitchcocka. W 1998 sklasyfikował go na 18. miejscu w opublikowanym przez siebie rankingu „stu najlepszych amerykańskich filmów”, natomiast w 2007 na 14. lokacie. W 2001 AFI uznał Psychozę za „najbardziej trzymający w napięciu amerykański film”. Cztery lata później ścieżka dźwiękowa Herrmanna została uznana za 4. „najlepszą w historii amerykańskiej kinematografii”. Postać Normana Batesa zajęła 2. miejsce w rankingu na „największego złoczyńcę w historii kina”. W 1999 „Entertainment Weekly” sklasyfikował Psychozę na 11. pozycji w rankingu „100 najlepszych filmów wszech czasów”.
W 1981 brytyjska grupa Landscape opublikowała singel „Norman Bates”, do którego zrealizowano teledysk z Pamelą Stephenson w roli Marion Crane. Szwajcarki zespół thrashmetalowy Coroner zamieścił na okładce albumu Mental Vortex (1991) zdjęcie Normana Batesa pochodzące z plakatu reklamowego Psychozy. W 2012 zrealizowano dramat biograficzny Hitchcock (reż. Sacha Gervasi) z głównymi rolami Anthony’ego Hopkinsa (Alfred Hitchcock) i Helen Mirren (Alma Reville). Scenariusz opracowano na podstawie książki Stephena Rebello, a tocząca się na przełomie 1959/1960 akcja filmu koncentruje się na kulisach powstawania Psychozy.
Uwagi[ | edytuj kod]
- W tym dniu odbyły się dwie nowojorskie przedpremiery i jednocześnie premiera filmu.
- Psychoza była pierwszym filmem w historii, w którym pokazano ubikację.
- W pierwotnej wersji postać miała na imię Mary. 23 listopada 1959 pracownicy studia zorientowali się, że w książce telefonicznej znajdują się dwa nazwiska Mary Crane w Phoenix. Spośród wielu propozycji (Majorie, Martha, Marion, Mildred, Muriel, Maxine, Margo, Merlene) Hitchcock wybrał Marion.
- ↑ Paul Jasmin, Jeanette Nolan i Virginia Gregg użyczyli głosu Normie Bates. Jasmin wypowiadał kwestie zza kamery, natomiast w filmie wykorzystano wypowiedzi Gregg. Trzecim głosem była Nolan. Monolog matki głównego bohatera, słyszany na końcu filmu, wykonała Gregg.
- Hitchcock wyrażał zainteresowanie powieścią No Bail for the Judge autorstwa Henry’ego Cecila Leona. Do głównej roli przymierzano Audrey Hepburn, a scenariusz miał przygotować Samuel A. Taylor. Realizacja filmu została zaniechana przez reżysera z powodu wycofania się Hepburn z projektu. Jako przyczynę podawano ciążę aktorki, niechęć wcielenia się w rolę prostytutki oraz kłopoty z cenzurą.
- Inspiracją dla Roberta Blocha przy tworzeniu postaci Normana Batesa był Ed Gein, amerykański seryjny morderca, nazywany „Rzeźnikiem z Plainfield”, który w latach 50. dokonał serii makabrycznych zbrodni, brutalnie okaleczając swoje ofiary.
- Przedstawiciele Paramountu okłamali Hitchcocka, twierdząc, że teren studia jest już zajęty lub zarezerwowany – w rzeczywistości panował tam kompletny zastój.
- Cavanagh był autorem nowel telewizyjnych dla Shamley Productions, takich, jak The Hidden Thing, The Creeper oraz Fog Closes In – wszystkie z nich były odcinkami serialu Alfred Hitchcock przedstawia, a ostatnia z nich zdobyła nagrodę Emmy.
- Wśród wykorzystanych przez Hitchcocka motywów autorstwa Cavanagha znalazły się m.in.: rozmowa Batesa i Marion przy kolacji, obsesyjne porządki po morderstwie pod prysznicem oraz zapadanie się w bagnie samochodu Marion.
- Cavanagh otrzymał za pracę 7 tys. 166 dolarów, które wypłacono mu 27 lipca.
- Kay B. Barrett negocjowała w przeszłości pierwszy amerykański kontrakt Hitchcocka z Davidem O. Selznickiem i namówiła go do zatrudnienia Samuela A. Taylora jako scenarzysty Zawrotu głowy (1958).
- Kosmetyczne zmiany w scenariuszu wprowadzono 10 i 13 listopada oraz 1 grudnia.
- 18 listopada 1959 reżyser wysłał scenariusz do Motion Picture Association of America. Sześć dni później poinformowano, że film może nie uzyskać certyfikatu w oparciu o scenariusz. Zarzucano mu m.in. nadmierną liczbę takich słów, jak „cholera”, „Bóg” i „do diabła”. Cenzorzy usunęli jedną z kwestii dialogowych oraz uznali, że scenariusz Stefano „zawiera bardzo dosadny opis kazirodczych relacji Normana i matki”. Zasugerowano także usunięcie wszelkich odniesień do transwestytyzmu. Zdaniem Rebello Hitchcock i Stefano celowo zastosowali kilka pułapek, by odwrócić uwagę cenzorów od tego, że główna scena toczy się w łazience. Biuro Willa H. Haysa wyraziło zgodę na realizację z adnotacją: „Zaakceptowano, przy zastrzeżeniu adiustacji gotowego filmu”.
- W październiku 1959 stowarzyszenie Motion Picture Association of America zawiadomiło Shamley Productions, że reżyser Samuel Fuller z końcem września zarezerwował tytuł Psychoza dla swojego scenariusza. Ekipa Hitchcocka wniosła protest. Spór, na korzyść Shamley, rozstrzygnęło MPAA, argumentując, że powieść Blocha została opublikowana wcześniej. Po zarejestrowaniu tytułu współpracownicy Hitchcocka złożyli skargę do MPAA na Davida O. Selznicka, który zarejestrował tytuł Schizo. Wskutek interwencji MPAA producent zmuszony był wycofać się z tego pomysłu.
- Wnętrze domu Batesa powstało na scenach 18-A i The Phantom Stage. Nazwę zaczerpnięto z niemego horroru Upiór w oporze (1925) z główną rolą Lona Chaneya, który kręcono w tym samym miejscu.
- Koszt budowli i wystroju przedpokoju, korytarza i części kuchni oraz schodów parteru i piętra domu Batesa wyniósł 6 tys. dolarów. Sypialnia i piwnica ze składem na owoce kosztowały odpowiednio 1250 i 2,5 tys. dolarów, natomiast koszty korytarza i pokoju zatrzymań w budynku sądu okręgowego 2 tys. dolarów.
- W czwartkowe wieczory ekipa udawała się wraz z Hitchcockiem do restauracji Chasen’s, gdzie reżyser regularnie z żoną spożywali posiłki.
- Do scen rozbieranych i ukazujących postać od tyłu Hitchcock zatrudnił Marli Renfro, tancerkę i modelkę z Manhattanu i Las Vegas, której wymiary były zbliżone do Leigh. Otrzymała ona wynagrodzenie w wysokości 500 dolarów. Leigh wystąpiła w ujęciach, gdzie widać było dłonie, ramiona i głowę.
- Realizację sekwencji pod prysznicem dwukrotnie przekładano: raz z powodu przeziębienia Leigh i drugi raz, gdy u aktorki wystąpiła miesiączka. Na przestrzeni lat powstało wiele mitów i legend dotyczących tego, kto faktycznie reżyserował słynną scenę. Bass wielokrotnie przypisywał sobie reżyserię sekwencji, lecz nadzorujący scenariusz Marshall Schlom, Leigh, Perkins, Green i inni członkowie ekipy stanowczo temu zaprzeczali.
- Z uwagi na grypę Hitchcock nie był obecny przy pierwszym nagrywaniu sceny morderstwa Arbogasta. W zastępstwie wyreżyserował ją Green. Po obejrzeniu ujęcia w montażowni reżyser wyciął wszystko, poza ujęciem z wysięgnika, a scenę nagrano ponownie.
- 4 maja większa grupa cenzorów nakazała usunięcie scen nagości z sekwencji pod prysznicem. Nazajutrz Hitchcock odesłał film, nie wycinając ani jednej klatki. Po tygodniu negocjacji postawił warunek, że usunie nagość, jeżeli dostanie zgodę na zatrzymanie ujęcia dwójki ludzi w łóżku na początku filmu. Gdy spotkał się z odmową, zaprosił cenzorów na plan, chcąc nakręcić scenę zgodnie z wytycznymi. Cenzorzy nie pojawili się, a sceny nagości pozostawiono bez zmian. Chcąc załagodzić stosunki, reżyser skrócił film ze 111 do 109 minut, dokonując pomniejszych cięć w dialogach.
- Pierwszy z nich akcentował nakaz Hitchcocka, że nikt nie będzie wpuszczany do kin po rozpoczęciu projekcji. Drugi zawierał nagranie, na którym reżyser prosił o niezdradzanie zakończenia filmu. Trzeci, trwający sześć minut, przedstawiał Hitchcocka oprowadzającego widzów po domu i motelu Batesa.
- Perkins otrzymał nagrodę dla najlepszego aktora ex aequo z Richardem Attenborough.
Podstrony: [1] [2] 3 [4] [5]