Przyprawa – składnik potraw, zwykle stosowany w niewielkich ilościach dla poprawienia ich walorów smakowych, zapachowych i w rzadkich przypadkach (takich jak kurkuma czy szafran) – wizualnych.
W odróżnieniu od głównych składników potraw, przyprawy zwykle nie mają istotnego znaczenia odżywczego. Nierzadko jednak pobudzają trawienie, konserwują potrawy lub działają leczniczo, a dawniej wielu przypisywano też działanie magiczne (stanowiły istotny składnik napojów czarodziejskich i miłosnych). Przyprawy pozwalają w końcu zróżnicować pożywienie bazujące na niewielkiej liczbie produktów podstawowych. Niegdyś odgrywały istotną rolę i należały wielokroć do najcenniejszych surowców, obok kamieni i metali szlachetnych. Z czasem rosnące zróżnicowanie dostępnych produktów podstawowych, łatwość utrzymania walorów smakowych potraw poprzez zamrażanie lub stosowanie środków konserwujących spowodowało spadek znaczenia przypraw. Szczególną rolę odgrywają w kuchni obszarów tropikalnych i subtropikalnych, gdzie warunki klimatyczne sprzyjają osłabianiu apetytu i zaburzeniom trawiennym.
Ras hanout – przyprawa, pochodząca z Afryki Północnej, składająca się z około dwudziestu różnych ziół, oraz suszonych pączków róż. Dodawana do wielu potraw, w tym kaszy kuskusQuatre-epices (pol. cztery przyprawy) – mieszanka ziołowa, bardzo popularna we Francji. Składa się z czterech podstawowych przypraw: pieprzu (ok. 70% mieszanki), imbiru (20%), gałki muszkatołowej (9%) i goździków (1%). Stosuje się ją najczęściej do dań mięsnych, zup, warzyw, duszenia i dłuższego gotowania. Należy ją dodawać na początku gotowania. Można ją także zastosować do aromatycznych ciast, ale należy wtedy pieprz zastąpić zielem angielskim.
Wyróżnia się przyprawy naturalne, przeważnie pochodzenia roślinnego, i syntetyczne.
Historia przypraw[ | edytuj kod]
Przez całe tysiąclecia handel przyprawami, szczególnie tymi korzennymi pochodzącymi z odległych krajów Azji, przynosił znaczne zyski i był rozwijany. Przypuszczalnie olbrzymie bogactwa króla Salomona pochodziły w znacznej mierze z tego handlu. Aleksandria za czasów Ptolemeuszów była centrum handlującym przyprawami indyjskimi. Celem wypraw morskich Krzysztofa Kolumba i Johna Cabota były zasobne w przyprawy Indie. Wyspy Moluki były wcześniej nazywane Wyspami Korzennymi i to one były głównym celem wyprawy Ferdynanda Magellana, która w rezultacie skończyła się pierwszym opłynięciem kuli ziemskiej.
Cukier spożywczy – na ogół pod tą nazwą występuje sacharoza produkowana z trzciny cukrowej (cukier trzcinowy), bądź z buraków cukrowych (cukier buraczany).Ocet balsamiczny (wł. aceto balsamico) – ocet powstający z zagęszczonego moszczu winogronowego poddanego długotrwałemu dojrzewaniu w drewnianych beczkach. Ocet balsamiczny jest dodatkiem do sałatek, sosów, marynat i różnych dań kuchni włoskiej, a także do owoców i deserów.
W XVII wieku powstawały europejskie kompanie handlowe mające za jeden z celów opanowanie jak największej części handlu przyprawami i korzeniami. Były to kompanie angielskie, francuskie i holenderskie.
Przykłady przypraw[ | edytuj kod]
Przyprawy w większości są produktami pochodzenia roślinnego i dzielą się na:
ziołowe
warzywne
korzenne
Do tzw. innych przypraw należą m.in. :
Zioła prowansalskie (fr. Herbes de Provence) – mieszanka ziół z Prowansji, regionu położonego na południu Francji.Garam masala (गरम मसाला w hindi dosłownie "gorąca mieszanka") jest nieodzownym elementem wedyjskiej sztuki kulinarnej. Prażone przyprawy są następnie drobno mielone (prażone osobno, mielone razem). Mieszanki tej używa się pod koniec gotowania, a w jej skład najczęściej wchodzą: makroskładniki, tj. kmin rzymski, kolendra, czarny pieprz, kardamon oraz mikroskładniki, tj. liść laurowy, goździki, cynamon, chili, gałka muszkatołowa (tej ostatniej się nie praży).
sosy: keczup, musztarda, majonez
octy spożywcze: ocet spirytusowy, ocet balsamiczny, ocet winny, ocet jabłkowy, ocet ryżowy
sos sojowy
sambal oelek
bakalie
miód
cukier
sól
Przyprawy stosowane są także w postaci mieszanek, zwykle ziołowych:
bouquet garni
chmeli-suneli
curry
garam masala
pieprz ziołowy
przyprawa pięciu smaków (mieszanka chińska)
quatre-epices
zioła prowansalskie
Ras el Hanout (mieszanka marokańska)
korzenne mieszanki do słodkich wypieków:
przyprawa do piernika
przyprawa do pumpkin pie (tzw. przyprawa dyniowa)
- ↑ Bohumir Hlava, Dagmar Lanska: Rośliny przyprawowe. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1983, s. 6-32. ISBN 83-09-00456-7.
Ferdynand Magellan (port. Fernão de Magalhães, hiszp. Fernando de Magallanes; ur. wiosną 1480, zm. 27 kwietnia 1521) – żeglarz portugalski w służbie hiszpańskiej, odkrywca i morski podróżnik.Curry – nazwa sposobu przyrządzenia potraw w kuchni indyjskiej. Curry to warzywa, ser, ryby, mięso i/lub inne składniki dania głównego w sosie.
Warto wiedzieć że... beta
Chmeli-suneli (gruz. ხმელი-სუნელი) — aromatyczna, lecz nie ostra mieszanka przypraw, tradycyjnie stosowana w kuchni narodów zakaukaskich, zwłaszcza w Gruzji.
Library of Congress Control Number (LCCN) – numer nadawany elementom skatalogowanym przez Bibliotekę Kongresu wykorzystywany przez amerykańskie biblioteki do wyszukiwania rekordów bibliograficznych w bazach danych i zamawiania kart katalogowych w Bibliotece Kongresu lub u innych komercyjnych dostawców.
Ptolemeusze (albo Lagidzi) – dynastia pochodzenia macedońskiego panująca w starożytnym Egipcie w latach 304–30 p.n.e., w południowej Syrii, Libanie i Palestynie w latach 301–200 p.n.e., na Cyprze do 58 p.n.e. i w latach 48–30 p.n.e. oraz w Cyrenajce do 96 p.n.e.. Przejściowo do państwa Ptolemeuszy należały także południowe i południowo-zachodnie wybrzeża Azji Mniejszej i wyspy Morza Egejskiego. Nazwa dynastii pochodzi od imienia założyciela i kolejnych królów dynastii, zaś nazwa alternatywna, Lagidzi, od ojca Ptolemeusza I – Lagosa.
Ocet jabłkowy – odmiana octu wytwarzana na bazie jabłek. Znajduje zastosowanie jako przyprawa lub dodatek do potraw oraz jest używany jako naturalny konserwant.
Numer E – kod chemicznego dodatku do żywności, który został uznany przez wyspecjalizowane instytucje Unii Europejskiej za bezpieczny i dozwolony do użycia. Nazwa pochodzi od kontynentu – Europy. Lista tych numerów (zwana listą E) jest sporządzana przez Komitet Naukowy Technologii Żywności i następnie dołączana do dyrektywy Komisji Europejskiej, która podlega zaaprobowaniu przez Parlament Europejski.
Giovanni Caboto, znany pod angielską wersją swego imienia jako John Cabot (ur. 1450 w Genui, zm. 1499) – włoski żeglarz, pływający pod angielską banderą.
Azja (gr. Ἀσία Asía, łac. Asia) – część świata, razem z Europą tworząca Eurazję, największy kontynent na Ziemi. Z powodów historycznych i kulturowych sama Azja bywa również nazywana kontynentem (zob. alternatywne listy kontynentów).
