Prowincje rzymskie

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania
Cesarstwo Rzymskie z podziałem na prefektury, diecezje i prowincje ok. 400 r. n.e.
Cesarstwo Rzymskie z podziałem na prowincje ok. 210 r. n.e.
Cesarstwo Rzymskie z podziałem na prowincje (czasy cesarza Trajana)
Cesarstwo Rzymskie z podziałem na prowincje (czasy cesarza Trajana przed 117 r.)
Cesarstwo Rzymskie za cesarza Oktawiana Augusta

Prowincje rzymskie – jednostki administracyjne Cesarstwa Rzymskiego, tworzone na podbitych terytoriach (poza Italią). Zarządzane przez namiestników. W wielu prowincjach stacjonowało wojsko rzymskie. Pierwszą rzymską prowincją była wyspa Sycylia, podbita w 241 r. p.n.e. w czasie I wojny punickiej. Liczba i rozmiary poszczególnych prowincji zmieniały się na przestrzeni dziejów Imperium w zależności od warunków zewnętrznych i polityki wewnętrznej.

Galacja (gr. Galatike, łac. Gallograecia) – w starożytności kraina w centralnej Azji Mniejszej, położona wokół dzisiejszej Ankary, nazwana tak przez Rzymian od nazwy Galatów, przybyłego w ten rejon w III w. p.n.e. odłamu celtyckiej armii Brennusa, która splądrowała w roku 279 roku p.n.e. Macedonię, Tesalię i Epir. Po klęsce zadanej Celtom przez Antygona Gonatasa w bitwie pod Lizymachią część wojowników z rodzinami (ok. 20 tys. ludzi) przeprawiła się do Azji Mniejszej. W 275 roku p.n.e. Antioch I Soter, w wyniku zwycięskiej bitwy, zepchnął Galatów na tereny, na których powstała później Galacja.Sycylia (wł., łac. Sicilia, w starożytności Trinacria) – największa wyspa na Morzu Śródziemnym (25 710 km²), leżąca na południowy zachód od Półwyspu Apenińskiego, od którego oddziela ją wąska Cieśnina Mesyńska. Zamieszkuje ją około 5 milionów mieszkańców.

Zasadniczo prowincje rzymskie dzieliły się na dwa rodzaje:

  • prowincje cesarskie (propretorskie)
  • prowincje senackie (prokonsularne).

    • Prowincje w czasach Republiki Rzymskiej i daty ich powstania[ | edytuj kod]

  • 227 p.n.e. Sicilia – propretorska,
  • 231 p.n.e. Corsica et Sardinia – propretorska,
  • 197 p.n.e. Hispania Citerior i Hispania Ulterior – propretorskie,
  • 167 p.n.e. Illyricum – propretorska,
  • 146 p.n.e. Macedonia-Achaea – propretorska
  • 146 p.n.e. Africa Proconsularis – prokonsularna,
  • 129 p.n.e. Asia – prokonsularna,
  • 120 p.n.e. Gallia Transalpina, późniejsza Gallia Narbonensis – propretorska,
  • 81 p.n.e. Gallia Cisalpina – propretorska, w czasach wczesnego Cesarstwa włączona do Italii,
  • 74 p.n.e. Bitynia – propretorska,
  • 74 p.n.e. Cyrenaica et Creta – propretorska,
  • 64 p.n.e. Cilicia et Cyprus – propretorska,
  • 64 p.n.e. Syria – propretorska,
  • 30 p.n.e. Aegyptus – propretorska, rządzona przez ekwitę jako Praefectus augustalis
  • 15 n.e. Mezja – propretorska.

    • Zabezpieczenie prowincji[ | edytuj kod]

    Prowincjami zarządzali gubernatorzy. W czasach Republiki wyznaczano ich na okres jednego roku. Na początku roku kalendarzowego nowi gubernatorzy, wybrani albo poprzez losowanie, albo bezpośrednio, obejmowali wyznaczone dla siebie prowincje. Byli to na ogół politycy z kręgu senatorskiego, dawni pretorzy lub konsulowie.

    Alpes Poenninae – prowincja Imperium rzymskiego. Wierzono że to tu Hannibal przeszedł przez Alpy, co w rezultacie sprawiło że nazwano ten teren Poenninae, od rzymskiego określenia Kartagińczyków Poeni-Punijczycy.Gallia Belgica - prowincja rzymska w Galii na terenie dzisiejszej Belgii, Holandii i północnej Francji. Jej stolicą było Durocortorum (obecna nazwa: Reims). Podzielona później na 2 części:

    W czasach Cesarstwa wyjątek od tej zasady stanowił Egipt, który August uczynił prowincją zwyczajowo rządzoną przez wybranego członka warstwy ekwitów. Prowincje wystawione na niebezpieczeństwa obejmowali na ogół dawni konsulowie, mężowie o większym doświadczeniu i prestiżu. Po uformowaniu się pryncypatu August zachował dla siebie uprawnienia wybierania gubernatorów dla tzw. prowincji cesarskich, leżących głównie na niespokojnych granicach, świeżo podbitych, silniej obsadzonych wojskiem i zagrożonych buntami lub najazdami. Pozostałe prowincje oddane zostały w zarządzanie senatowi, który wybierał ich gubernatorów.

    Hispania Tarraconensis – prowincja rzymska, której stolicą było Tarraco (dzisiejsza Tarragona w Katalonii). Jako prowincja powstała w 27 p.n.e.. Była prowincją cesarską, a namiestnik posiadał tytuł legatus Augusti pro praetore. W prowincji, w dzisiejszym León, stacjonował legion Legion VII Gemina, przy pomocy którego gubernator prowincji Galba zdobył cesarską władzę. W 293 r. cesarz Dioklecjan podzielił prowincję na trzy jednostki terytorialne: Terraconensis, Gallaecia i Carthaginiensis.Alpes Maritimae (pl. Alpy nadmorskie) – mała prowincja rzymska założona przez Oktawiana Augusta w 14 p.n.e. ze stolicą w Cemenelum (obecnie Cimiez – dzielnica Nicei we Francji).

    Rozmieszczenie legionów w prowincjach było zależne od lokalnych warunków. W 14 roku n.e. w Lusitanii nie stacjonował żaden legion, podczas gdy w Germania Inferior stacjonowały aż cztery. W czasach Cesarstwa największe i najsilniej obsadzone legionami prowincje (np. naddunajskie Pannonia lub Mezja) były dzielone na mniejsze, aby nie zostawiać w rękach jednego człowieka zbyt wielkiej władzy, która mogła zagrozić tronowi. Gubernatorzy takich silnie uzbrojonych prowincji niejednokrotnie sięgali bowiem po władzę w Rzymie, obracając miecze swych legionów przeciwko własnemu krajowi i legionom wiernym władzy centralnej.

    Agri Decumates (łac. Ziemie Dziesięcinne) – rzymska nazwa terytorium w Germanii, położonego między Górnym Renem a Dunajem, obejmującego znaczną część dzisiejszego Schwarzwaldu.Alpes Cottiae (pl. Alpy Kottyjskie) – jedna z trzech niewielkich alpejskich prowincji rzymskich, leżących między współczesną Francją i Włochami, utworzona za panowania Nerona. Nazwana na cześć Cottiusa, przywódcy plemion liguryjskich. Jej stolicą było Segusio.

    W różnych okresach status prowincji miały[ | edytuj kod]

  • Achaja
  • Africa Proconsularis
  • Alpy
  • Alpes Poenninae
  • Alpes Maritimae
  • Alpes Cottiae
  • Arabia
  • Armenia
  • Azja
  • Bitynia
  • Cylicja
  • Galacja
  • Kapadocja
  • Lycja
  • Pont
  • Brytania
  • Britannia superior
  • Britannia inferior
  • Cypr
  • Dacja
  • Dacia Superior
  • Dacia Inferior
  • Dacia Porolissensis
  • Egipt
  • Epir
  • Galia
  • Akwitania
  • Gallia Narbonensis
  • Gallia Belgica
  • Gallia Lugdunensis
  • Germania
  • Germania Superior
  • Germania Inferior
  • Agri Decumates
  • Hispania
  • Hispania citerior (Hispania Tarraconensis)
  • Hispania ulterior
  • Hispania Baetica
  • Lusitania
  • Kreta
  • Iliria
  • Illyricum superius
  • Illyricum inferius
  • Dalmacja
  • Italia
  • Judea
  • Lusitania,
  • Macedonia,
  • Mauretania
  • Mauretania Tingitana
  • Mauretania Caesariensis
  • Mezja
  • Moesia Superior
  • Moesia Inferior
  • Mezopotamia
  • Noricum
  • Numidia
  • Numidia superior
  • Numidia inferior
  • Panonia
  • Pannonia superior
  • Pannonia inferior
  • Recja
  • Sardynia i Korsyka
  • Sycylia
  • Syria
  • Siria proper
  • Siria Osroene
  • Siria Sophene
  • Palestyna
  • Fenicja
  • Tracja
    • .mw-parser-output .navbox{padding:3px}.mw-parser-output .navbox.pionowy .before,.mw-parser-output .navbox.pionowy .after{padding:0.5em 0;text-align:center}.mw-parser-output .navbox>.caption{background:#ccf;text-align:center;font-weight:bold}.mw-parser-output .navbox .tnavbar{font-weight:normal;font-size:xx-small;white-space:nowrap;padding:0}.mw-parser-output .navbox>.tnavbar{margin-left:1em;float:left}.mw-parser-output .navbox .below>hr+.tnavbar{margin-left:auto;margin-right:auto}.mw-parser-output .navbox .below>.tnavbar:before{content:"Ten szablon: "}.mw-parser-output .navbox .tnavbar li:after{content:" · "}.mw-parser-output .navbox .tnavbar li:last-child:after{content:none}.mw-parser-output .navbox hr{margin:0.2em 1em}.mw-parser-output .navbox .title{background:#ddf;text-align:center;font-weight:bold}.mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content:not(.grupa-szablonów-nawigacyjnych){margin-top:2px;padding:0;font-size:smaller;overflow:auto}.mw-parser-output .navbox .above+div,.mw-parser-output .navbox .above+.navbox-main-content,.mw-parser-output .navbox .below,.mw-parser-output .navbox .title+.grid{margin-top:2px}.mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content>.above,.mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content>.below{background:#ddf;text-align:center;margin-left:auto;margin-right:auto}.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .flex{display:flex;flex-direction:row}.mw-parser-output .navbox .flex>.before,.mw-parser-output .navbox .flex>.after{align-self:center;text-align:center}.mw-parser-output .navbox .flex>.navbox-main-content{flex-grow:1}.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .before{margin-right:0.5em}.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .after{margin-left:0.5em}.mw-parser-output .navbox .inner-columns,.mw-parser-output .navbox .inner-group,.mw-parser-output .navbox .inner-standard{border-spacing:0;border-collapse:collapse;width:100%}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>.opis{text-align:right;vertical-align:middle}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>.opis+.spis{border-left:2px solid white;text-align:left}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>td{padding:0;width:100%}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>td:first-child{text-align:center}.mw-parser-output .navbox .inner-standard .inner-standard>tbody>tr>td{text-align:left}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>.navbox-odd,.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>.navbox-even{padding:0 0.3em}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr+tr>th,.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr+tr>td{border-top:2px solid white}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>th+td{border-left:2px solid white}.mw-parser-output .navbox .inner-columns{table-layout:fixed}.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>th,.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td{padding:0;border-left:2px solid white;border-right:2px solid white}.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td{vertical-align:top}.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr+tr>td{border-top:2px solid white}.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>th:first-child,.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td:first-child{border-left:0}.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>th:last-child,.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td:last-child{border-right:0}.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td>ul,.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td>ol,.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td>dl{text-align:left;column-width:24em}.mw-parser-output .navbox .inner-group>div+div,.mw-parser-output .navbox .inner-group>div>div+div,.mw-parser-output .navbox .inner-group>div>div+table{margin-top:2px}.mw-parser-output .navbox .inner-group>div>.opis,.mw-parser-output .navbox .inner-group>div>.spis{padding:0.1em 1em;text-align:center}.mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-toggle,.mw-parser-output .navbox .inner-group>div.mw-collapsible>.mw-collapsible-toggle{width:4em;text-align:right;margin-right:0.4em}.mw-parser-output .navbox>.fakebar,.mw-parser-output .navbox .inner-group>div.mw-collapsible>.fakebar{float:left;width:4em;height:1em}.mw-parser-output .navbox .opis{background:#ddf;padding:0 1em;white-space:nowrap;font-weight:bold}.mw-parser-output .navbox.pionowy .opis{white-space:normal}.mw-parser-output .navbox.pionowy .navbox-even,.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .navbox-odd{background:transparent}.mw-parser-output .navbox.pionowy .navbox-odd,.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .navbox-even{background:#f7f7f7}.mw-parser-output .navbox .inner-group>div>div+div{background:transparent}.mw-parser-output .navbox p{margin:0;padding:0.3em 0}.mw-parser-output .navbox .spis>ul,.mw-parser-output .navbox .spis>dl,.mw-parser-output .navbox .spis>ol{}.mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a1,.mw-parser-output .navbox.medaliści .a1 .opis{background:gold}.mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a2,.mw-parser-output .navbox.medaliści .a2 .opis{background:silver}.mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a3,.mw-parser-output .navbox.medaliści .a3 .opis{background:#c96}.mw-parser-output .navbox .navbox-main-content>ul,.mw-parser-output .navbox .navbox-main-content>dl,.mw-parser-output .navbox .navbox-main-content>ol{column-width:24em;text-align:left}.mw-parser-output .navbox ul{list-style:none}.mw-parser-output .navbox .references{background:transparent}.mw-parser-output .navbox .hwrap .hlist dd,.mw-parser-output .navbox .hwrap .hlist dt,.mw-parser-output .navbox .hwrap .hlist li{white-space:normal}.mw-parser-output .navbox .rok{display:inline-block;width:4em;padding-right:0.5em;text-align:right}.mw-parser-output .navbox .navbox-statistics{margin-top:2px;border-top:1px solid gray;text-align:center;font-size:small}.mw-parser-output .navbox-summary>.title{font-weight:bold;font-size:larger}.mw-parser-output .navbox:not(.grupa-szablonów) .navbox{margin:0;border:0;padding:0}.mw-parser-output .navbox.grupa-szablonów>.grupa-szablonów-nawigacyjnych>.navbox:first-child{margin-top:2px}@media(max-width:800px){.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .flex>.before,.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .flex>.after{display:none}}.mw-parser-output .navbox .opis img,.mw-parser-output .navbox .opis .flagicon,.mw-parser-output .navbox>.caption>.flagicon,.mw-parser-output .navbox>.caption>.image{display:none}
  • p
  • d
  • e
    • Prowincje rzymskie około 120 r. n.e.

    Roman empire.png

    Prowincje cesarskie – (łac. provintiae Caesaris) w okresie Cesarstwa Rzymskiego prowincje rzymskie, których nominalnym namiestnikiem (w randze prokonsula) z ramienia senatu i ludu rzymskiego był sam cesarz. Pozostałe prowincje, tzw. senatorskie, otrzymywały namiestników wybieranych drogą losowania spośród byłych konsulów lub pretorów. Podział prowincji rzymskich na cesarskie i senatorskie ukształtował się w latach 20-tych I w. p.n.e., gdy senat przyznał Augustowi namiestnictwo części prowincji i z prawem wykonywania go za pośrednictwem zastępców (legatów) . W praktyce zarząd prowincji cesarskich sprawowali legaci dowolnie mianowani i odwoływani przez cesarza.Mauretania - prowincja rzymska na terenie dzisiejszego północnego Maroka i północnej Algierii. W 42 roku n.e. cesarz Klaudiusz podzielił Mauretanię na dwie prowincje - Mauretanię Tingitana (głównie na terenach północnego Maroka z głównymi ośrodkami administracyjnymi w Tingis i Volubilis) oraz Mauretanię Caesariensis ze stolicą w Cezarei.
  • p
  • e
    • Prefektury, diecezje i prowincje zachodniorzymskie
    Iliria (łac. Illyria, Illyricum) – starożytna kraina nad Adriatykiem, obejmująca mniej więcej tereny obecnej Chorwacji, Bośni i Hercegowiny, Czarnogóry, Serbii, Albanii i Macedonii. Appian ludy Ilirii umiejscawia powyżej Macedonii i Tracji, aż po Dunaj, Morze Jońskie i podnóże Alp. Kraj swoją nazwę wziął od Iliriusza, syna Polifema.Kreta (gr. Κρήτη od słowa krateia – silna, łac. Creta, tur. Kirid, wen. Candia) – grecka wyspa położona na Morzu Śródziemnym. Jest ona największą grecką wyspą i piątą co do wielkości wyspą śródziemnomorską. Linia brzegowa ma długość ok. 1040 km. Największym miastem jest Heraklion (Iraklion).




    Warto wiedzieć że... beta

    Tracja (gr. Θρᾴκη, Thraki, łac. Thracia, bułg. Тракия, Trakija, tur. Trakya). Historycznie: starożytna kraina położona między dolnym Dunajem, Morzem Czarnym, Morzem Egejskim i rzeką Strymon (Struma). Obecnie region geograficzny na pograniczu Bułgarii (Tracja Północna), Grecji (Tracja Zachodnia) i Turcji (Tracja Wschodnia).
    Egipt (arab. مصر Miṣr; dialekt egipski: Máṣr (/masˤɾ/); łac. Aegyptus, gr. Αίγυπτος Aígyptos), nazwa oficjalna Arabska Republika Egiptu (arab. جمهوريّة مصر العربيّة Dżumhurijjat Misr Al-Arabijja) – państwo położone w północno-wschodniej Afryce z półwyspem Synaj w zachodniej Azji. Egipt graniczy z Izraelem i Strefą Gazy na północnym wschodzie, Sudanem na południu i Libią na zachodzie. Od północy rozpościera się Morze Śródziemne, a na wschodzie Morze Czerwone.
    Mauretania Caesariensis (Mauretania Cezarejska) – jedna z rzymskich prowincji znajdująca się w północno-zachodniej Afryce.
    Achaja – historyczna kraina grecka znajdująca się w północnej części półwyspu Peloponez nad Zatoką Koryncką.
    Pretor (łac. praetor – l.mn. praetores) – wyższy urzędnik w antycznym Rzymie mający tzw. władzę mniejszą (imperium minus). W czasie nieobecności konsulów, pretor (później dwóch) przejmował najwyższą władzę w mieście, mogąc nawet zwoływać posiedzenia senatu. Zasadniczym jednak zadaniem pretorów było sądownictwo. Ważnym uprawnieniem pretora było wydawanie edyktów (edykty pretorskie), w których ustalał on sposoby postępowania w sprawach niedostatecznie jasno uregulowanych przez ustawy (leges) czy prawo zwyczajowe. Owe edykty odegrały ważną rolę w rozwoju prawodawstwa i były uwzględniane w późniejszych kodyfikacjach prawa rzymskiego.
    Ekwici (łac. equites, l.poj. eques) – średnio zamożna rzymska klasa społeczna, w skład której wchodzili kupcy, przedsiębiorcy, bankierzy, posiadający majątki o wartości minimum 400 000 sestercji (III w. p.n.e.). Symbolami przynależności do stanu ekwickiego było posiadanie konia (stąd nazwa ekwitów: łac. equus oznacza konia), noszenie stroju wojskowego zwanego trabea, złotego pierścienia oraz wąskiego purpurowego szlaku zdobiącego tunikę (szeroki nosili senatorowie).
    Cylicja (gr. Κιλικία, Kilikia) – historyczna kraina w południowo-wschodniej Azji Mniejszej, obecnie terytorium Turcji (prowincje: Mersin, Adana, Osmaniye i Hatay). Cylicja dzieliła się na dwie części: Cilicia Trachea i Cilicia Pedias. Cilicia Trachea (asyryjskie Khillaku, od którego pochodzi nazwa Cylicji) była surowym rejonem górskim uformowanym przez góry Taurus. Skaliste przylądki nadawały się znakomicie do budowy naturalnych portów, w których często znajdowali schronienie piraci. W starożytności pokryta gęstym lasem, który dostarczał budulca dla stoczni. Cilicia Pedias leżała we wschodniej części Cylicji i prócz terenów górskich kształtowały ją nadmorskie równiny. Przez Cylicję biegł perski szlak królewski, który łączył Anatolię z Syrią i wybrzeżem cylicyjskim.

    Reklama