Prowincje rzymskie

Cesarstwo rzymskie z podziałem na prefektury, diecezje i prowincje ok. 400 r. n.e.

Cesarstwo rzymskie z podziałem na prowincje ok. 210 r. n.e.

Cesarstwo rzymskie z podziałem na prowincje (czasy cesarza Trajana)

Cesarstwo rzymskie z podziałem na prowincje (czasy cesarza Trajana przed 117 r.)

Cesarstwo rzymskie za cesarza Oktawiana Augusta

Prowincje rzymskie – jednostki administracyjne cesarstwa rzymskiego, tworzone na podbitych terytoriach (poza Italią). Zarządzane przez namiestników. W wielu prowincjach stacjonowało wojsko rzymskie. Pierwszą rzymską prowincją była wyspa Sycylia, podbita w 241 r. p.n.e. w czasie I wojny punickiej. Liczba i rozmiary poszczególnych prowincji zmieniały się na przestrzeni dziejów Imperium w zależności od warunków zewnętrznych i polityki wewnętrznej.

Galacja (gr. Galatike, łac. Gallograecia) – w starożytności kraina w centralnej Azji Mniejszej, położona wokół dzisiejszej Ankary, nazwana tak przez Rzymian od nazwy Galatów, przybyłego w ten rejon w III w. p.n.e. odłamu celtyckiej armii Brennusa, która splądrowała w roku 279 roku p.n.e. Macedonię, Tesalię i Epir. Po klęsce zadanej Celtom przez Antygona Gonatasa w bitwie pod Lizymachią część wojowników z rodzinami (ok. 20 tys. ludzi) przeprawiła się do Azji Mniejszej. W 275 roku p.n.e. Antioch I Soter, w wyniku zwycięskiej bitwy, zepchnął Galatów na tereny, na których powstała później Galacja.Sycylia (wł., łac. Sicilia, w starożytności Trinacria) – największa wyspa na Morzu Śródziemnym (25 710 km²), leżąca na południowy zachód od Półwyspu Apenińskiego, od którego oddziela ją wąska Cieśnina Mesyńska. Zamieszkuje ją około 5 milionów mieszkańców.

Zasadniczo prowincje rzymskie dzieliły się na dwa rodzaje:

prowincje cesarskie (propretorskie)

prowincje senackie (prokonsularne).

Prowincje w czasach Republiki i daty ich powstania[ | edytuj kod]

227 p.n.e. Sicilia – propretorska,

231 p.n.e. Corsica et Sardinia – propretorska,

197 p.n.e. Hispania Citerior i Hispania Ulterior – propretorskie,

167 p.n.e. Illyricum – propretorska,

146 p.n.e. Macedonia-Achaea – propretorska

146 p.n.e. Africa Proconsularis – prokonsularna,

129 p.n.e. Asia – prokonsularna,

120 p.n.e. Gallia Transalpina, późniejsza Gallia Narbonensis – propretorska,

81 p.n.e. Gallia Cisalpina – propretorska, w czasach wczesnego Cesarstwa włączona do Italii,

74 p.n.e. Bitynia – propretorska,

74 p.n.e. Cyrenaica et Creta – propretorska,

64 p.n.e. Cilicia et Cyprus – propretorska,

64 p.n.e. Syria – propretorska,

30 p.n.e. Aegyptus – propretorska, rządzona przez ekwitę jako Praefectus augustalis

15 n.e. Mezja – propretorska.

Zabezpieczenie prowincji[ | edytuj kod]

Prowincjami zarządzali gubernatorzy. W czasach Republiki wyznaczano ich na okres jednego roku. Na początku roku kalendarzowego nowi gubernatorzy, wybrani albo poprzez losowanie, albo bezpośrednio, obejmowali wyznaczone dla siebie prowincje. Byli to na ogół politycy z kręgu senatorskiego, dawni pretorzy lub konsulowie. W czasach Cesarstwa wyjątek od tej zasady stanowił Egipt, który August uczynił prowincją zwyczajowo rządzoną przez wybranego członka warstwy ekwitów. Prowincje wystawione na niebezpieczeństwa obejmowali na ogół dawni konsulowie, mężowie o większym doświadczeniu i prestiżu. Po uformowaniu się pryncypatu August zachował dla siebie uprawnienia wybierania gubernatorów dla tzw. prowincji cesarskich, leżących głównie na niespokojnych granicach, świeżo podbitych, silniej obsadzonych wojskiem i zagrożonych buntami lub najazdami. Pozostałe prowincje oddane zostały w zarządzanie senatowi, który wybierał ich gubernatorów.

Alpes Poenninae – prowincja Imperium rzymskiego. Wierzono że to tu Hannibal przeszedł przez Alpy, co w rezultacie sprawiło że nazwano ten teren Poenninae, od rzymskiego określenia Kartagińczyków Poeni-Punijczycy.Gallia Belgica - prowincja rzymska w Galii na terenie dzisiejszej Belgii, Holandii i północnej Francji. Jej stolicą było Durocortorum (obecna nazwa: Reims). Podzielona później na 2 części:

Rozmieszczenie legionów w prowincjach było zależne od lokalnych warunków. W roku 14 n.e. w Lusitanii nie stacjonował żaden legion, podczas gdy w Germania Inferior stacjonowały aż cztery. W czasach Cesarstwa największe i najsilniej obsadzone legionami prowincje (np. naddunajskie Pannonia lub Mezja) były dzielone na mniejsze, aby nie zostawiać w rękach jednego człowieka zbyt wielkiej władzy, która mogła zagrozić tronowi. Gubernatorzy takich silnie uzbrojonych prowincji niejednokrotnie sięgali bowiem po władzę w Rzymie, obracając miecze swych legionów przeciwko własnemu krajowi i legionom wiernym władzy centralnej.

Hispania Tarraconensis – prowincja rzymska, której stolicą było Tarraco (dzisiejsza Tarragona w Katalonii). Jako prowincja powstała w 27 p.n.e.. Była prowincją cesarską, a namiestnik posiadał tytuł legatus Augusti pro praetore. W prowincji, w dzisiejszym León, stacjonował legion Legion VII Gemina, przy pomocy którego gubernator prowincji Galba zdobył cesarską władzę. W 293 r. cesarz Dioklecjan podzielił prowincję na trzy jednostki terytorialne: Terraconensis, Gallaecia i Carthaginiensis.Alpes Maritimae (pl. Alpy nadmorskie) – mała prowincja rzymska założona przez Oktawiana Augusta w 14 p.n.e. ze stolicą w Cemenelum (obecnie Cimiez – dzielnica Nicei we Francji).