Primabalerina (wł. primaballerina – pierwsza balerina) – tytuł nadawany kiedyś przez władców (carów, królów, dyktatorów, namiestników), także przez niektórych prezydentów lub ministrów kultury, a nawet przez dyrektorów poszczególnych teatrów operowych.
Anna Pawłowna Pawłowa, ros. Анна Павловна Павлова (ur. 12 lutego 1881 w Petersburgu, zm. 23 stycznia 1931 r. w Hadze) – rosyjska tancerka baletowa o międzynarodowej sławie.Irina Kołpakowa (ur. 22 maja 1933 w Leningradzie) – tancerka baletowa rosyjskiego pochodzenia. Wychowanka gwiazdy baletowej Agrippiny Waganowej, której szkołę ukończyła w 1951 roku. W latach 1951-1989 tańczyła w Teatrze Opery i Baletu im. S. M. Kirowa, gdzie była jedną z głównych tancerek. Karierę taneczną zakończyła w 1987, od 1990 nauczycielka tańca w American Ballet Theatre.
Wyróżniano nim zazwyczaj najlepszą tancerkę w zespole baletowym, która charakteryzowała się nienaganną techniką, dyscypliną sceniczną, wielką charyzmą i niezwykłą osobowością - wyraźnie przewyższającymi inne tancerki i była wykonawczynią głównych partii w wielkim klasycznym repertuarze baletowym. Niejednokrotnie nadużywany był przez mocodawców, którzy kierowali się przy tych nominacjach osobistymi sympatiami i koneksjami towarzyskimi lub politycznymi wyróżnianych w ten sposób tancerek. Także w Polsce był nadawany dość samowolnie i dawno już został zaniechany.
Maja Plisiecka, ros. Майя Михайловна Плисецкая (ur. 20 listopada 1925 w Moskwie) – rosyjska tancerka i choreografka, jedna z najwybitniejszych osobowości baletu XX wieku, Bohater Pracy Socjalistycznej (1985).Olga Sławska-Lipczyńska, właściwie Olga Prorubnikow-Lipczyńska (ur. 2 czerwca 1915 we Lwowie, zm. 29 kwietnia 1991 w Poznaniu) – aktorka baletowa, primabalerina, założycielka Państwowej Szkoły Baletowej w Poznaniu.
Obecnie powszechnie uznawany jest w balecie jako pretensjonalny i anachroniczny. W czołowych zespołach świata zastąpiły go współcześnie pozycje pierwszych tancerek (analogicznie do pierwszych tancerzy), a tego rodzaju awanse odbywają się według zobiektywizowanych, wyłącznie profesjonalnych kryteriów.
Galina Ułanowa, ros. Галина Сергеевна Уланова (ur. 8 stycznia 1910 w Petersburgu, zm. 21 marca 1998 w Moskwie), rosyjska i radziecka tancerka. Naukę tańca pobierała pod kierunkiem Agrypiny Waganowej. W 1928 przyjęta do Teatru Marińskiego w Leningradzie. W 1944 przeniosła się do Teatru Bolszoj w Moskwie. Uznana za jedną z najwybitniejszych baletnic XX wieku. Zakończyła karierę w wieku 50 lat, poświęcając się nauce następnych pokoleń tancerek. Pochowana na Cmentarzu Nowodziewiczym w Moskwie.Charyzma (gr. chárisma „dar”) – termin zaczerpnięty z teologii, gdzie określał jednostki obdarowane łaską boską, “darem bożym”, obecnie rozumiany jest jako:
Czasem jeszcze używany jest nieformalnie w publicystyce dla wyrażenie specjalnego uznania dla jakieś wybitnej tancerki baletu.
Słynne primabaleriny[ | edytuj kod]
Alicia Alonso
Giuseppina Bozzacchi
Marie Camargo
Barbara Campanini (La Barberina)
Fanny Elssler
Eva Evdokimova
Alessandra Ferri
Margot Fonteyn
Carla Fracci
Carlotta Grisi
Tamara Karsawina
Irina Kołpakowa
Matylda Krzesińska
Pierina Legnani
Natalia Makarowa
Alicia Markova
Anna Pawłowa
Maja Plisiecka
Olga Preobrażenska
Marie Sallé
Olga Spiesiwcewa
Maria Taglioni
Galina Ułanowa
Primabaleriny polskie[ | edytuj kod]
Barbara Bittnerówna
Alicja Boniuszko
Helena Cholewicka
Anna Gaszewska
Waleria Gnatowska
Barbara Karczmarewicz
Maria Krzyszkowska
Elżbieta Kwiatkowska
Julia Mierzyńska
Nina Nowak
Maria Pawińska
Michalina Rogińska
Olga Sawicka
Olga Sławska
Kamila Stefańska
Anna Straus
Karolina Straus
Halina Szmolcówna
Konstancja Turczynowicz
Karolina Wendt
Ewa Wycichowska
Eliza Gaynor Minden: The Ballet Companion: A Dancer's Guide to the Technique, Traditions, and Joys of Ballet. Simon and Schuster, New York 2005, ISBN 0-7432-6407-X.
Robert Greskovic: Ballet 101: A Complete Guide To Learning and Loving The Ballet. Hal Leonard Corporation, Pompton Plains 1998, ISBN 0-87910-325-6
Janina Pudełek: Warszawski balet romantyczny, 1802-1866. Polskie Wydawnictwo Muzyczne, Kraków, 1968.
JaninaJ. Pudełek JaninaJ., Warszawski balet w latach 1867-1915, Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 1981, ISBN 83-224-0160-4, OCLC 830211972 .
Helmut Schmidt-Garre: Ballett vom Sonnenkonig bis Balanchine, Friedrich Verlang, Hannover 1966.
Józef Szczublewski, Teatr Wielki w Warszawie 1833-1993. Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa, 1992. ISBN 83-06-02327-7.
Irena Turska, Almanach baletu polskiego, 1945-1974. Polskie Wydawnictwo Muzyczne, Kraków, 1983. ISBN 83-224-0220-1.
Irena Turska: W kręgu tańca. Iskry, Warszawa 1965.
https://www.roh.org.uk/about/the-royal-ballet/dancers
https://teatrwielki.pl/teatr/polski-balet-narodowy/zespol-201920/
https://www.abt.org/the-company/dancers/

Olga Sawicka (ur. 7 lutego 1932 roku w Poznaniu) – polska tancerka i choreograf, primabalerina Opery im. St. Moniuszki w Poznaniu (1963-1974), kierownik baletu w Teatrze Muzycznym w Poznaniu (1974-1976).Janina Pudełek (14 września 1930 w Warszawie - 27 października 2004 w Warszawie), prof. dr habilitowany, historyk i teoretyk baletu.
Warto wiedzieć że... beta
Józef Szczublewski (ur. 13 stycznia 1919 w Oberhausen; zm. 3 października 2013 w Warszawie) – profesor, polski teatrolog.
Michalina Rogińska (1876, Warszawa - 1939, Warszawa) – tancerka Teatru Wielkiego w Warszawie. Debiutowała 17 sierpnia 1889 w tym teatrze w wodewilu W Tatrach w solowym tańcu góralskim. W październiku 1892 została pierwszą solistką, a w styczniu 1896 główną primabaleriną. Tańczyła główne partie w baletach. Sławę przyniosły jej występy m.in. w Esmeraldzie, Katarzynie, córce bandyty, Panu Twardowskim, Damie kierowej, Postoju kawalerii. Będąc u szczytu kariery postanowiła ją zakończyć - jej ostatni występ odbył się 15 czerwca 1900 w balecie Syrena. Wkrótce poślubiła Eugeniusza Filleborna. Zginęła we wrześniu 1939 od bomby, zrzuconej przez wojska niemieckie na Warszawę.
Olga Prieobrażenska (ur. 21 stycznia 1870 w Sankt Petersburgu - zm. 27 grudnia 1962 w Saint-Mandé) - tancerka rosyjska, primabalerina Teatru Maryjskiego w Petersburgu.
Natalia Romanowna Makarowa (ros. Ната́лия Рома́новна Мака́рова, ur. 21 października lub 21 listopada 1940 w Leningradzie) – rosyjska tancerka baletowa, inscenizatorka i choreografka. Uznawana za jedną z najlepszych tancerek klasycznych. Mary Clarke i Clement Crisp napisali w 1981, że „jej występy wyznaczają wysokie standardy artyzmu i arystokracji tanecznej, które czynią ją najlepszą baletnicą swojego pokolenia na Zachodzie”.
Alicia Alonso, właśc. Alicia Ernestina de la Caridad dei Cobre Martinez Hoya (ur. 21 grudnia 1920 w Hawanie) – kubańska tancerka, choreograf i pedagog. Występowała także jako Alicia Martínez.
La Barberina właściwie Barbera (Barbara) Campanini (ur. 7 czerwca 1721 w Parmie (Włochy), zm. w swoje 78 urodziny, 7 czerwca 1799 w swej posiadłości w Barszowie w parku pałacowym na atak serca) – tancerka baletowa pochodzenia włoskiego sławna w XVIII w.
Marie Camargo, właściwie Marie-Anne de Cupis de Camargo, znana też jako La Camargo (ur. 15 kwietnia 1710 w Brukseli, zm. 20 lub 28 kwietnia 1770 w Paryżu) – francuska tancerka baletowa pochodzenia hiszpańsko-włoskiego. Odnosiła sukcesy na scenach Opery Paryskiej. Zaliczana jest do najwybitniejszych tancerek klasycznych.