Powszechna encyklopedia filozofii

Powszechna encyklopedia filozofii (PEF) – polska encyklopedia specjalistyczna wydana w dziesięciu tomach w latach 2000–2009 w Lublinie przez Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu.

Jej inicjatorem był o. Mieczysław Albert Krąpiec, profesor Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. Redaktorem naczelnym był ks. Andrzej Maryniarczyk, a wśród autorów znaleźli się zarówno polscy, jak i zagraniczni filozofowie.

Opis[ | edytuj kod]

Założeniem, leżącym u podstaw koncepcji PEF, jest teza, że filozofia zajmuje się najdonioślejszymi zagadnieniami w kulturze (definicją samej istoty świata: bytu i istnienia, człowieka (z różnych perspektyw), Boga, relacji międzyludzkich, poznania, prawdy, dobra, piękna itp.). Istotą filozofii jest stałe, ponowne dyskutowanie tych podstawowych zagadnień, włączanie odkrywanych prawd w nowy kontekst i czerpanie z nich natchnienia przy interpretacji problemów doświadczenia codziennego. Bez filozofii żadna kultura narodowa nie może się w pełni rozwijać.

Definicja (z łac. definitio; od czas. definire: de + finire, "do końca, granicy"; od finis: granica, koniec) – wypowiedź o określonej budowie, w której informuje się o znaczeniu pewnego wyrażenia przez wskazanie innego wyrażenia należącego do danego języka i posiadającego to samo znaczenie.Tomizm – system filozoficzny oparty na poglądach św. Tomasza z Akwinu. Tomizm wywodzi się z filozofii średniowiecznej, a jego różne nurty są żywe aż do dnia dzisiejszego.

Encyklopedia pomyślana jest jako encyklopedia polska, a zarazem powszechna. Dlatego z jednej strony szczególne miejsce zajmują w PEF filozofowie polscy oraz wpływ filozofii na kulturę polską (literaturę, sztukę), o czym trudno znaleźć informacje w zachodnich czy międzynarodowych encyklopediach filozoficznych. Z drugiej strony, jako encyklopedia „powszechna”, stara się nie pomijać żadnego istotnego przejawu refleksji filozoficznej obecnego w dziejach ludzkości, bez względu na to, w której cywilizacji wystąpił. Dlatego w PEF znaleźć można artykuły dotyczące historii, problemów, pojęć, autorów i tekstów filozofii indyjskiej, chińskiej, tybetańskiej, wietnamskiej, koreańskiej, japońskiej czy malajo-indonezyjskiej, afrykańskiej etnofilozofii, myśli staroegipskiej, inkaskiej czy azteckiej, o jakich niekiedy trudno znaleźć informację nawet w najlepszych zachodnich encyklopediach filozoficznych (zwłaszcza zebranych w jednym miejscu). Jak każda encyklopedia, PEF też nie jest bez wad – liczba tych ostatnich haseł (i ich proporcja do pozostałych) drastycznie spada od litery M. Wszystkie artykuły i hasła w PEF są artykułami autorskimi – respektuje się punkt widzenia autora artykułu. Filozof w sprawach filozoficznie doniosłych, a przez to niejednokrotnie kontrowersyjnych, musi zająć stanowisko własne. Każda encyklopedia filozoficzna na świecie reprezentuje stanowisko kierunku filozoficznego czy nurtu myśli, do jakiej należą jej autorzy i zespół redakcyjny. Najczęściej odbywa się to w ten sposób, że po przedstawieniu stanowisk różnych myślicieli na temat danego problemu filozoficznego siłą rzeczy następuje zajęcie stanowiska własnego wobec omawianego problemu.

Nauka – autonomiczna część kultury służąca wyjaśnieniu funkcjonowania świata, w którym żyje człowiek. Nauka jest budowana i rozwijana wyłącznie za pomocą tzw. metody naukowej lub metod naukowych nazywanych też paradygmatami nauki poprzez działalność badawczą prowadzącą do publikowania wyników naukowych dociekań. Proces publikowania i wielokrotne powtarzanie badań w celu weryfikacji ich wyników prowadzi do powstania wiedzy naukowej. Zarówno ta wiedza jak i sposoby jej gromadzenia określane są razem jako nauka.Naród – wspólnota o podłożu etnicznym, gospodarczym, politycznym, społecznym i kulturowym wytworzona w procesie dziejowym, przejawiająca się w świadomości swych członków. Chociaż naród wyróżnia się na tle innych zbiorowości, to jednak nie jest możliwe precyzyjne zdefiniowanie tego pojęcia. W socjologii nie ma jednej definicji tego pojęcia, istnieją też rozbieżności między stanowiskiem socjologów, antropologów i historyków.

Zamiast neutralnego, w PEF przyjmuje się punkt widzenia obiektywny, albo realistyczny, czyli odwołujący się do rzeczy – do bytu. Taki punkt widzenia reprezentuje filozofia nurtu arystotelowsko-tomistycznego. Encyklopedia prezentuje przede wszystkim dorobek Lubelskiej Szkoły Filozoficznej w dziedzinie metafizyki, teorii poznania, etyki, historii filozofii, estetyki, logiki i ogólnej metodologii nauk i innych nauk filozoficznych.

Byt konieczny – w odróżnieniu od bytu przygodnego byt niepodlegający przyczynom oraz taki, który nie może nie istnieć (analogicznie byt przygodny istnieć nie musi ale może). Jako że zjawiska takie jak czas nie dotyczą bytu koniecznego, nie można powiedzieć o jego początku lub końcu. Zakłada się, że byt konieczny może być tylko jeden. Bytem takim miałby być, według teistów, Bóg, istniejący samoistnie i będący przyczyną wszelkich innych bytów. Byt konieczny urealnia przez stwarzanie istnienia pochodne. Koncepcja bytu koniecznego posłużyła św. Tomaszowi z Akwinu do konstrukcji trzeciej drogi mającej dowodzić istnienia Boga:Bóg lub bóstwo – istota nadprzyrodzona, której istnienie postuluje większość religii. Zajmuje się nim teologia i filozofia, gdzie jest ono uważane za zagadnienie metafizyczno-egzystencjalne. Ze względu na duże zróżnicowanie rozumienia tego pojęcia, trudno jest o jego jednoznaczną definicję (co dodatkowo utrudniają założenia teologiczne związane z tym zagadnieniem, pochodzące z poszczególnych religii). Jako najbardziej różniące się od siebie, należy wyodrębnić definicje używane przez religie politeistyczne i monoteistyczne, deizm, panteizm oraz panenteizm.

Tomy[ | edytuj kod]

Encyklopedię wydało Polskie Towarzystwo św. Tomasza z Akwinu (Società Internazionale San Tommaso d’Aquino(wł.)), oddział w Lublinie w latach 2000–2009.

Ukazały się:

t. 1. (2000): A-B (Abélard, Pierre – byt konieczny), s. 799, ISBN 83-914431-1-6.

t. 2. (2001): C-D (Cabanis, Pierre Jean Georges – dżinizm), s. 837, ISBN 83-914431-4-0.

t. 3. (2002): E-Gn (Ebbinghaus, Hermann – gnozeologia), s. 829, ISBN 83-914431-8-3.

t. 4. (2003): Go-Iq (Gobineau, Joseph Arthur de – Iqbāl, Muḥammad), s. 932, ISBN 83-918800-1-X.

t. 5. (2004): Ir-Ko (Ireneusz z Lyonu – Kozłowski, Władysław Mieczysław), s. 934, ISBN 83-918800-7-9.

t. 6. (2005): Kr-Mc (Kraft, Julius(niem.) – McTaggart, John McTaggart Ellis(ang.)), s. 980, ISBN 83-60144-05-2.

t. 7. (2006): Me-Pań (Mead, Georg Herbert – państwo), s. 996, ISBN 83-60144-30-3.

t. 8. (2007): Pap-Sc (Pap, Arthur(ang.) – scjentyzm), s. 995, ISBN 978-83-60144-06-0.

t. 9. (2008): Se-Ż ([[[Sebastian Petrycy]] – tylko odsyłacz]; Charles Secrétan(fr.) – żywioły), s. 1009, ISBN 978-83-60144-17-6.

t. 10. (2009): Suplement, s. 975, ISBN 978-83-60144-27-5.

Na końcu każdego tomu zawarte są wykazy skrótów, wskazówki o transkrypcji pism oraz inne uwagi dla czytelnika. Całość – t. 1-10 (2000-2009), nosi numer ISBN 978-83-91443-10-1 (set).

Andrzej Maryniarczyk SDB (ur. 26 stycznia 1950 w Witowie) – polski duchowny rzymskokatolicki, salezjanin, filozof i metafizyk, profesor nauk humanistycznych.Filozofia świata islamu, filozofia muzułmańska (zwłaszcza dla średniowiecza używa się także niedokładnych określeń filozofia arabska, klasyczna filozofia arabska, średniowieczna filozofia arabska) - zespół tradycji filozoficznych kultywowanych na terenach objętych przez islam, przy czym nie zawsze zgodnych z islamską ortodoksją religijną.

Suplement[ | edytuj kod]

Tom 10, oprócz artykułów uzupełniających artykuły zawarte w tomach 1-9 (s. 15–478), zawiera też:

listy haseł: alfabetyczną listę haseł (s. 479–509), listę haseł z filozofii polskiej (s. 510–514), listę haseł z filozofii wschodnich (s. 514–516), listę haseł z filozofii islamskiej i żydowskiej (s. 517–519), listę haseł problemowych według dziedzin (s. 519–524), listę autorów haseł (s. 525–529);

słowniki-indeksy wraz z nagłówkami: słownik-indeks filozofów (s. 531–716), słownik-indeks problemów (s. 717–813);

słowniki podstawowych terminów filozoficznych: arabskich (s. 815–818), chińskich (s. 819–823), greckich (s. 825–834), japońskich (s. 835–838), łacińskich (s. 839–847) oraz sanskryckich i palijskich (s. 849–861);

objaśnienia i komentarze (s. 863–962) – czyli artykuły programowe;

wskazówki dla czytelników (s. 963–975).

Linki zewnętrzne[ | edytuj kod]

Oficjalna witryna PEF – liczne hasła dostępne on-line w całości lub fragmentach.

Recenzje PEF.

Cywilizacja – poziom rozwoju społeczeństwa w danym okresie historycznym, który charakteryzuje się określonym poziomem kultury materialnej, stopniem opanowania środowiska naturalnego i nagromadzeniem instytucji społecznych. Stanowi ona najwyższy poziom organizacji społeczeństw, z którymi jednostki identyfikują się. W skład cywilizacji wchodzą mniejsze jednostki np.: narody, wspólnoty pierwotne czy inne zbiorowości.Mieczysław Albert Maria Krąpiec, OP (ur. 25 maja 1921 w Berezowicy Małej – zm. 8 maja 2008 w Lublinie) – katolicki prezbiter, dominikanin, profesor filozofii, tomista, teolog, humanista, wieloletni rektor Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, współtwórca Lubelskiej Szkoły Filozoficznej, inicjator wydawania i przewodniczący komitetu naukowego Powszechnej Encyklopedii Filozofii.

w oparciu o Wikipedię (licencja GFDL, CC-BY-SA 3.0, autorzy, historia, edycja)