Platonizm – nurt filozoficzny opierający się na filozofii Platona (427–347 p.n.e.), stanowiący jej interpretację i kontynuację. W poszczególnych epokach historycznych, rozwijały się różne odłamy platonizmu, niejednokrotnie bardzo się od siebie różniące. Platonizm należy do najbardziej wpływowych nurtów w myśli europejskiej. Poza filozofią miał również wpływ na inne dziedziny, takie jak teologia, nauka, sztuki piękne czy literatura.
Materializm – pogląd, według którego istnieje tylko materia. Jednym z odmiennych poglądów od materializmu jest idealizm ontologiczny.Moses (Mojżesz) Mendelssohn (ur. 6 września 1729 w Dessau, zm. 4 stycznia 1786 w Berlinie) – filozof żydowski i niemiecki, pisarz, językoznawca, pierwszy propagator zrównania praw Żydów z ludnością nieżydowską w krajach niemieckich, przyjaciel Gottholda Ephraima Lessinga. Prekursor i przedstawiciel ruchu oświecenia żydowskiego w Europie (haskali). Dla jednych był trzecim Mojżeszem w historii (po Mojżeszu biblijnym i Mojżeszu Majmonidesie) od którego miała się otworzyć nowa epoka w historii Żydów. Inni widzieli w nim tego, który doprowadził do asymilacji Żydów i stracenia przez nich tożsamości, a także zatracenia tradycyjnych wartości judaizmu. Był dziadkiem Feliksa Medelssohna-Bartholdyego.
Poglądy filozoficzne Platona nieprzerwanie oddziaływały na myśl filozoficzną począwszy od starożytności aż po czasy współczesne. Możemy tutaj mówić zarówno o kontynuacji i rozwoju platonizmu, jak i o jego krytyce lub wręcz całkowitym odrzuceniu. Do recepcji tej dochodziło w obrębie szkół i nurtów filozoficznych, była ona także obecna w pracach samodzielnych myślicieli. W rezultacie dorobek filozoficzny Platona podlegał różnorodnym przekształceniom, w związku z czym pojęcie platonizmu obejmuje szereg niejednokrotnie wykluczających się propozycji interpretacyjnych. Szczególnie istotny jest neoplatonizm, którego zakwestionowanie zainaugurowało wiele nowoczesnych interpretacji opartych na odczytaniu samych tylko dialogów. Osiemnastowieczny historyk Johann Jakob Brucker w swojej Historia Critica Philosophiae twierdził, że neoplatonizm opierał się na „przesądzie, entuzjazmie i mistyfikacji, wprowadził zamęt i bałamutność do religii chrześcijańskiej i filozofii [...], pomieszał idee i poglądy pogańskie z czystą i prostą doktryną Ewangelii [...] popsuł czystą religię Chrystusa, a swój własny kościół uczynił siedliskiem zwady i wylęgarnią błędu”. Dopiero w dwudziestym wieku zaczęto rehabilitować neoplatońską wykładnię Platona, m.in. za sprawą prac takich autorów jak Eric Robertson Dodds, Pierre Hadot, Werner Beierwaltes, Pierre Aubenque, Jean-Marc Narbonne czy Reiner Schürmann. Jak ujął to Philip Merlan, „obecna tendencja polega raczej na zasypywaniu przepaści między platonizmem a neoplatonizmem niż na jej pogłębianiu”. Charles Kahn twierdzi wprost, że „metafizyczna wizja Platona [...] jest wyraźnie wizją Plotyna i neoplatoników”.
Patrystyka (łac. patristica, od (łac.) patres, gr. πατήρ) – nauka zajmująca się twórczością i życiem Ojców Kościoła i pisarzy starochrześcijańskich oraz epoką, w której żyli. Patrystyka może być działem historii albo teologii. Jako nauka teologiczna jest ściśle powiązana z dogmatyką (a konkretnie z historią dogmatów).Lanckorona – wieś w Polsce, w województwie małopolskim, w powiecie wadowickim, siedziba gminy Lanckorona. Lanckorona w latach 1366-1934 posiadała prawa miejskie.
Wyznaczniki platonizmu[ | edytuj kod]
Lloyd Gerson wyróżnia pięć negatywnych wyznaczników platonizmu: antymaterializm, antymechanicyzm, antynominalizm, antyrelatywizm, antysceptycyzm. Zarazem odnajduje on u Platona także wymiar pozytywny: wszechświat charakteryzuje systematyczna, hierarchiczna jedność, której częścią jest człowiek, kategoria boskości i psychiki jest niezbywalna przy jego objaśnianiu, a szczęście jest wynikiem zajęcia utraconej pozycji w hierarchii.
Akademia (gr. akademeia) – szkoła założona w Atenach ok. 387 p.n.e. przez Platona, istniała do 529, kiedy została zlikwidowana przez cesarza bizantyjskiego Justyniana. Mieściła się w gaju poświęconym herosowi ateńskiemu Akademosowi, od którego imienia pochodzi jej nazwa. Zajmowano się w niej przede wszystkim filozofią i matematyką, a także retoryką i naukami przyrodniczymi. Legenda głosi, że widniał na niej napis ἀγεωμέτρητος μηδεὶς εἰσίτω (gr. niech nie wchodzi nikt nieobeznany z geometrią).Pryscjan z Lidii (gr.: Πρισκιανός Λυδός, Priskianós Lydós, łac.: Priscianus Lydus; zm. po 532 r.) – filozof neoplatoński, uczeń Damascjusza.
Kerényi podaje pięć wyróżników platonizmu: teorię idei, anamnezę, filozoficzną erotykę, teorię dwóch światów oraz nadrzędną pozycję dobra.
Z kolei Matthias Baltes uważa, że istotą platonizmu jest pięć dogmatów: dogmat wolności duszy, dogmat wieczności świata, dogmat metempsychozy, dogmat hierarchii rzeczywistości, dogmat metafizyki idei. Wszelako, jak twierdzi Heinrich Dörrie, pierwotny platonizm cechowały spory o to, czy cała dusza jest nieśmiertelna, czy tylko jej część, czy idee są częścią boskiego intelektu, czy nie, czy wszechświat został stworzony w jednym momencie, czy też nie, czy zło należy utożsamiać z materią lub brakiem, czy też nie.
Jan Patočka (ur. 1 czerwca 1907, zm. 13 marca 1977) – jeden z największych filozofów XX wieku, prekursor czeskiej fenomenologii, sygnatariusz i jeden z pierwszych rzeczników Karty 77.Teologia (gr. θεος, theos, „Bóg”, + λογος, logos, „nauka”) – dyscyplina wiedzy posługująca się metodami filozoficznymi w wyjaśnianiu świata w jego relacji do Boga. Klasycznie uznawana za dziedzinę naukową, także w Polsce znajduje się na liście dziedzin naukowych, ustalonej przez Centralną Komisję do Spraw Stopni i Tytułów. Stanowi metodyczne studium prawd religijnych objawionych przez Boga, w myśl maksymy (łac.) fides quaerens intellectum – wiara szukająca zrozumienia. Współcześnie zasadność uznawania pytań o Boga za naukowe jest kwestionowana. Według części autorów teologia nie spełnia współczesnych wymagań stawianych nauce, chociażby poprzez brak weryfikowalności stawianych przez nią hipotez oraz oparcie na dogmatach jako punkcie wyjściowym swoich rozważań zamiast na metodzie naukowej, czy paradygmatach naukowych. Polemikę z tymi zarzutami przedstawił m.in. papież Benedykt XVI w Wykładzie ratyzbońskim.
Działający w XVIII i XIX w. neoplatonik Thomas Taylor zdefiniował platonizm w 22 dogmatach (Credo platonika), z których pierwszy brzmi:
„Wierzę w jedną pierwszą przyczynę wszystkich rzeczy, której natura jest nieskończenie transcendentna i zupełnie poza wszelką skończoną spekulacją; która jest nadistotowa, nadżyciowa, nadumysłowa; której nie można prawdziwie nazwać, mówić o niej, pojąć mniemaniem lub wyobrażeniem”.
Osobny artykuł:
Platon.
Początki recepcji platonizmu są dziejami założonej przez Platona Akademii. Już wśród bezpośrednich jego następców toczono spory o właściwe rozumienie jego nauki. Pierwszymi, którzy wypowiadali się na ten temat, byli Speuzyp i Ksenokrates. Filozofia Platona została następnie rozwinięta przez jego ucznia, Arystotelesa, „heretyckiego platonika”, który skrytykował teorię idei swego nauczyciela, twierdząc, iż „idee są obecne w poszczególnych egzemplarzach”, uznając „aktywne samourzeczywistnianie, czyli rzeczywistą kauzalność owych egzemplarzy”. Arystoteles jednak błędnie przypisuje Platonowi pogląd, jakoby „idee były doskonałymi, zaświatowymi bytami, nie mającymi nic wspólnego z ich egzemplarzami”.
Krantor z Soloj (IV/III wiek p.n.e.) - grecki filozof, uczeń Ksenokratesa i Polemona. Przyjaźnił się z Kratesem i Arkesilaosem, któremu miał pozostawić swój majątek.Hannah Arendt (ur. 14 października 1906 w Linden, Niemcy, zm. 4 grudnia 1975 w Nowym Jorku, Stany Zjednoczone) – niemiecka teoretyk polityki, filozof i publicystka, jedna z najbardziej wpływowych myślicielek XX wieku.
Po śmierci Platona głową Akademii – scholarchą – został jego siostrzeniec Speuzyp, który pełnił tę rolę do śmierci w 339 r. p.n.e. Po Speuzypie scholarchą był Ksenokrates – do śmierci w 314 r. p.n.e. Działalność Speuzypa i Ksenokratesa, wyrażająca się przede wszystkim w dążeniach do systematyzacji myśli Platona, zdeterminowała ogólny paradygmat platonizmu aż do czasów Plotyna, a więc do III w. n.e. Pisma Speuzypa i Ksenokratesa nie zachowały się, a ich nauczanie jest znane jedynie dzięki przekazom pośrednim.
Edmund Husserl (ur. 8 kwietnia 1859 w Prościejowie, zm. 27 kwietnia 1938 we Fryburgu Bryzgowijskim) – niemiecki matematyk i filozof, jeden z głównych twórców fenomenologii.Wszechświat – wszystko, co fizycznie istnieje: cała przestrzeń, czas, wszystkie formy materii i energii oraz prawa fizyki i stałe fizyczne określające ich zachowanie. Słowo „wszechświat” może być też używane w innych kontekstach jako synonim słów „kosmos” (w rozumieniu filozofii), „świat” czy „natura”. W naukach ścisłych słowa „wszechświat” i „kosmos” są równoważne.
Zarówno Speuzyp, jak i Ksenokrates przyjmowali doktrynę dwóch przeciwnych pryncypiów – Jednego oraz Nieskończonej Dyady. Speuzyp uważał owe pryncypia za nierównorzędne. Jedno uważał za bezwzględnie transcendentne, Dyadę natomiast za źródło indywiduacji i zróżnicowania. Źródłem tego poglądu była specyficzna interpretacja teorii idei. Wedle Speuzypa to, co jest źródłem danej przejawiającej się w świecie jakości samo nie może jej posiadać w ten sam sposób – dlatego np. idea dobra nie może być w prostym sensie dobra. Pogląd ten był przedmiotem krytyki Arystotelesa, której świadectwem są fragmenty XII ks. Metafizyki. Dokładny przebieg dyskusji między Arystotelesem a Speuzypem nie jest jednak znany ze względu na niedobór źródeł. Wiadomo z pewnością, że Speuzyp – w związku z taką, a nie inną interpretacją teorii idei – nie utożsamiał Jednego z Dobrem i odmawiał mu wszelkiego charakteru etycznego. W związku z jego radykalnie transcendentnym charakterem nie uznawał także tożsamości Jednego i Rozumu, w czym różnił się od niemal całej późniejszej tradycji filozoficznej, która przyjęła arystotelesowskie utożsamienie Jednego z Rozumem ujętym jako samomyśląca się myśl (noesis noeseos).
Uczta, Sympozjon (gr. Συμπόσιον Sympósion) – dialog Platona zaliczany najczęściej do średniego okresu jego twórczości (powstał prawdopodobnie pomiędzy 384 a 372 r. p.n.e.), o konstrukcji ramowej. Głównym tematem dialogu jest miłość (eros). Obok Państwa uważany jest za jedno ze szczytowych osiągnięć literackich Platona. Istnieje także dialog Ksenofonta o tym samym tytule, poruszający ten sam temat i rozgrywający się w tych samych okolicznościach.
Dionizjusz Kasjusz Longinus (gr. Κάσσιος Λογγίνος, łac. Cassius Longinus, ur. ok. 213, zm. 273) – grecki filozof i retor.
Speuzyp istotnie przyczynił się także do rozwoju logiki, m.in. kładąc fundamenty pod stworzoną przez Arystotelesa teorię kategorii. Speuzyp korzystał przede wszystkim z metody diairetycznej, w ramach której wypracował bardzo ścisły i wymagający model definicji – taki, który twierdzi, że wiedzieć, czym dana rzecz jest, oznacza znać wszystkie różnice odróżniające ją od tego, co nie jest z nią tożsame. Miał postulować totalny program diairetycznego opisu wszechrzeczy. Do naszych czasów zachowały się przede wszystkim świadectwa dotyczące jego prób kategoryzacji i opisu ryb.
Kategoria (z gr. kategorein – orzekać) – podstawowy zbiór przedmiotów; element wyczerpującego podziału wszystkich bytów na najbardziej ogólne gatunki i rodzaje. Termin został utworzony przez Arystotelesa, który wyróżnił dziesięć kategorii: kategorię substancji i dziewięć kategorii przypadłościowych. Podziału tego dokonał na drodze rozróżnienia między podmiotem zdania (którymi jest substancja) a jego orzeczeniem (którymi są kategorie przypadłościowe) i analizy orzeczeń greckich, która doprowadziła do powstania listy kategorii przypadłościowych. Współcześnie Arystotlesowskiego podziału kategorii nie uznaje się przeważnie ani za wyczerpujący i spójny, ani za zgodny z naturą języka, dał on jednak podstawy do dalszych analiz pojęcia kategorii. Arystoteles wyróżnił następujące kategorie:Klemens Aleksandryjski, właśc. Titus Flavius Clemens (ur. prawdopodobnie 150 w Aleksandrii, zm. ok. 212 w Azji Mniejszej) – piszący po grecku teolog wczesnochrześcijański, Ojciec Kościoła opiewany przez Leona VI, poeta; zaliczany w poczet świętych katolickich oraz prawosławnych.
Ksenokrates, który wywarł znacznie silniejszy wpływ niż Speuzyp, wypracował odmienną teorię dwóch pryncypiów. Monadę – odpowiadającą speuzypiańskiemu Jednemu – uważał za tożsamą z Rozumem w sposób bliski Arystotelesowi, Dyadę zaś za źródło wielości i bezmierności (apeiria). Monada i Dyada posiadają wedle Ksenokratesa charakter etyczny – pierwsza jest dobra, druga zła i nieuporządkowana. Ksenokrates podjął także próbę wywiedzenia całości uniwersum z dwóch kosmicznych pryncypiów – Monada i Dyada miały być wedle niego źródłem liczby, od której pochodzą punkt, linia, powierzchnia i bryła.
Tommaso Campanella, w świadectwie chrztu Giovanni Domenico Campanella (ur. 5 września 1568 w Stignano w Kalabrii, zm. 21 maja 1639 w Paryżu) – włoski filozof, teolog i poeta epoki renesansu.Libanios z Antiochii (gr. Λιβάνιος, Libanios; ur. 314, zm. 395) – grecki retor, platoński filozof szkoły pergamońskiej, przedstawiciel drugiej sofistyki.
Numerocentryzm Ksenokratesa antycypował już Speuzyp, którego Arystoteles oskarżał wręcz o odrzucanie idei na rzecz liczb. O Ksenokratesie wiadomo, że uważał Duszę za „samoporuszającą się liczbę”, a także – podobnie jak Speuzyp – przypisywał jej nieśmiertelność i niematerialność, choć miała ona pozostawać w jakiś sposób powiązana ze światem zmysłowym. Obaj sprzeciwiali się także dosłownej interpretacji mitu o demiurgu z Timajosa, żywiąc przekonanie, że świat jest niestworzony i odwieczny, a postać demiurga została wprowadzona przez Platona wyłącznie celem ułatwienia zrozumienia problemów kosmologii. Interpretacja Speuzypa i Ksenokratesa została przyjęta przez niemal całą późniejszą tradycję; jedynymi wyjątkami są Plutarch z Cheronei i Attyk.
Definicja (z łac. definitio; od czas. definire: de + finire, "do końca, granicy"; od finis: granica, koniec) – wypowiedź o określonej budowie, w której informuje się o znaczeniu pewnego wyrażenia przez wskazanie innego wyrażenia należącego do danego języka i posiadającego to samo znaczenie.Alegoria jaskini, znana również pod nazwą jaskini Platona lub jaskini platońskiej – metaforyczne przedstawienie ludzi w ziemskim świecie oraz wpływu idei na ten świat.
Ksenokrates znany był z ogólnej tendencji do formułowania trójpodziałów. Uważa się go za twórcę popularnego trójpodziału filozofii na fizykę, etykę i logikę – choć podobnego rozróżnienia można się także doszukać w Topikach Arystotelesa. Ponadto Ksenokrates proponuje trójpodział świata fizycznego – wyróżniając trzy stany skupienia bądź gęstości materii – oraz kosmosu, twierdząc, że każdemu z tych stanów odpowiadają trzy sfery: (1) Ziemia, (2) księżyc i powietrze, (3) Słońce. Każdemu z trzech stanów skupienia oraz trzech sfer kosmosu odpowiadają trzy rodzaje poznania: mniemanie (doksa), postrzeżenie zmysłowe (aisthesis) i wiedza (episteme). Podział ów umożliwił Ksenokratesowi próby rozwoju systematycznej demonologii, która swój szczyt osiągnęła dopiero pięć wieków później, w pismach Plutarcha z Cheronei.
Mechanicyzm - pogląd filozoficzny w filozofii XVI - XVIII w., według którego wszelkie zjawiska i procesy można wyjaśniać na drodze pojęć i praw mechaniki. Do głównych przedstawicieli tego poglądu zaliczają się m.in.: Isaac Newton, René Descartes, Julien Offray de La Mettrie. Ważną rolę w propagowaniu mechanicyzmu odegrał ówczesny wynalazca Jacques de Vaucanson, który bezpośrednio zajmował się tworzeniem mechanicznych imitacji żywych obiektów.Idea (gr. ιδέα) – jedno z głównych pojęć filozoficznych, wprowadzone przez Platona, rozumiane przez niego jako niematerialny byt, który nie jest nam bezpośrednio dany. W metafizyce platońskiej (ontologii) przez idee rozumie się tożsame z sobą, niezłożone, niezmienne i doskonałe byty duchowe, poznawalne rozumowo i będące realnymi odpowiednikami pojęć powszechnych oraz wzorami zmiennych rzeczy materialnych.
Ksenokrates rozwinął także metodę alegoryczną, praktykował bowiem alegoryczną interpretację bóstw olimpijskich jako sił natury. Podobnie jak Speuzyp, wykazywał głębokie zainteresowanie Pitagorasem i pitagoreizmem, co objawiało się w próbach rekonstrukcji domniemanej pierwotnej filozofii Pitagorasa. Wątki pitagorejskie były prawdopodobnie szczególnie mocno obecne u Speuzypa, któremu przypisowano identyfikację omawianego w Timajosie Pierwowzoru z pitagorejską Dziesiątką. W późniejszych wiekach koncepcje te oddziałały na filozofię neopitagorejską.
Friedrich Wilhelm Nietzsche (ur. 15 października 1844 w Röcken w okolicach Naumburg (Saale), zm. 25 sierpnia 1900 w Weimarze) – filozof, filolog klasyczny, prozaik i poeta. Kategorią centralną filozofii Nietzschego jest filozofia życia, ujmowanie rzeczywistości, a więc także człowieka, jako życia. Prowadzi to do zanegowania istnienia ukrytego sensu i układu świata - esencji, rzeczywistość staje się wobec tego chaosem. Konsekwencję tego stanowi radykalna krytyka chrześcijaństwa oraz współczesnej autorowi zachodniej kultury, jako opartych na tym złudzeniu. Istotny jest także szacunek wobec wartości obecnych w antycznej kulturze greckiej, wraz z postulatem powrotu do niej.Zeszyty filozoficzne (ros. Философские тетради) – pośmiertnie wydany zbiór notatek Włodzimierza Lenina, datowany na lata 1914-1916 i zawierający konspekty dzieł filozoficznych Arystotelesa, Hegla, Karola Marksa i in. Własne refleksje Lenina napisane są w zeszytach niekiedy oddzielnie, a niekiedy włączone są w tekst konspektów. Po raz pierwszy te rękopisy Lenina zostały opublikowane w Związku Radzieckim w latach 1929-1930 i miały wartość jako podstawa badań filozoficznych, opartych na zasadach materializmu i dialektyki. Obok książki "Materializm a empiriokrytycyzm" "Zeszyty filozoficzne" stanowią leninowski etap w rozwoju filozofii marksistowskiej. Podczas gdy w pracy „Materializm a Empiriokrytycyzm” Lenin zajmuje się przede wszystkim problemami materializmu dialektycznego, w „Zeszytach filozoficznych” na podstawie dialektycznych edei Hegla i innych filozofów Lenin rozwija materialistyczną, marksistowską dialektykę.
Po Ksenokratesie scholarchą był Polemon (314–269 r. p.n.e.), znany przede wszystkim ze swojego nauczania etycznego, podkreślającego zasadę spójności życia. Jego uczniem był założyciel szkoły stoickiej, Zenon z Kition. Akademickie źródła stoicyzmu były w późniejszych wiekach inspiracją dla platoników wykazujących tendencje synkretyczne, np. Antiocha z Askalonu. Ostatnim scholarchą Starej Akademii był Krates (269–266 r. p.n.e.). Innymi ważnymi filozofami związanymi ze Starą Akademią byli Arystoteles, Heraklides, Eudoksos z Knidos, Filip z Opuntu i Krantor. Arkezilaos (266–241 r. p.n.e), który objął scholarchat po Kratesie, zapoczątkował okres Średniej Akademii, cechujący się przede wszystkim sceptycyzmem akademickim, pokrewnym pirronizmowi. Ostatnim scholarchą, którego władza była jednogłośnie akceptowana, był Filon z Laryssy (110–84 r. p.n.e.) – już w okresie Nowej Akademii. W 86 r. p.n.e., podczas pierwszej wojny Rzymu z Mitrydatesem, Ateny zostały zdobyte przez żołnierzy Lucjusza Korneliusza Sulli, zaś gaj Akademosa zniszczony i splądrowany po trzech stuleciach działalności ateńskiej Akademii.
Krates z Aten(gr.Κράτης zm. 268-264 p.n.e.) filozof grecki. W latach 270-268 kierował Akademią . O życiu nic nie wiadomo. Pisma się nie zachowały. Zajmował się głównie etyką.Stoicyzm – kierunek filozoficzny zapoczątkowany w III wieku przed n.e. w Atenach przez Zenona z Kition, doprowadzony do ostatecznej formy przez Chryzypa i kontynuowany przez całą starożytność. Wywarł znaczny wpływ na rozwój chrześcijaństwa, w pewnym stopniu oddziaływał na myśl średniowieczną, odżył w nowej formie w filozofii nowożytnej, np. u Justusa Lipsiusa. Modelem człowieka był mędrzec, który żył w zgodzie z naturą, kierujący się rozumem.
Osobny artykuł:
Medioplatonizm.
Derkylides (II poł. I w. p.n.e.)
Eudoros z Aleksandrii (II poł. I w. p.n.e.)
Trazyllos (I poł. I w. n.e.) – podzielił dialogi Platona na tetralogie
Onasandros (I w. n.e.)
Strategikos
Plutarch z Cheronei (I-II w. n.e.)
Żywoty równoległe
Moralia
Ammonios z Egiptu (I-II w. n.e.) – nauczyciel Plutarcha
Kalvisios Tauros (I-II w. n.e.)
Gaios (II w. n.e.)
Celsus (II w. n.e.)
Słowo prawdy (Alethes logos)
Herodes Attikos (żył między 101 a 177 r. n.e.)
Teon ze Smyrny (II w. n.e.) – medioplatonik pitagoryzujący
Przygotowanie matematyczne do lektury Platona
Albinos ze Smyrny (II w. n.e.)
Prolog
Didaskalikos
Apulejusz z Madaury (ur. 125 n.e.)
De Platone et eius dogmate (O Platonie i jego nauce) (o metafizyce i etyce)
De dea Socratis (O bóstwie opiekuńczym Sokratesa) (o demonologii)
De mundo (O wszechświecie)
Nigrinos (II w. n.e.)
Nikostratos Claudius (II w. n.e.)
Attikos (II w. n.e.)
Przeciw tym, którzy obiecują interpretować Platona za pomocą Arystotelesa (frag.)
Harpokration z Argos (II w. n.e.) – uczeń Attikosa
Maksymos z Tyru (II w. n.e.)
Mowy
Sewerus (II w. n.e.)
Hieraks (II w. n.e.)
O sprawiedliwości (zach. fragmenty)
Iunkos
Lucius (Lucjusz) (II w. n.e.)
Nigrinos (II w. n.e.)
Rozwój tendencji określanych jako medioplatonizm zapoczątkował Antioch z Askalonu, działający w latach 80. i 70. I w. p.n.e. uczeń Filona z Laryssy. Choć sam nie był wybitnym filozofem, doprowadził do zmiany kierunku rozwoju platonizmu, przede wszystkim do odwrotu od sceptycyzmu na rzecz dogmatyzmu i eklektyzmu. Antioch dążył do wykazania zasadniczej zbieżności między Akademią, Stoą i Perypatem. Jego uczniem był Cyceron, jeden z twórców łacińskiej pojęciowości filozoficznej, np. terminu materia. Cyceron był autorem pierwszych parafraz pism Platona w języku obcym – całości Timajosa oraz mitu Era z Państwa, który przekształcił w wieńczące dzieło O rzeczypospolitej (De re publica) opowiadanie o śnie Scypiona (Somnium Scipionis). Istotny wpływ na rozwój medioplatonizmu miał także stoik Posejdonios z Apamei (135–51 r. p.n.e.).
Károly (Carl, Karl) Kerényi (ur. 19 stycznia 1897, Temesvár, Węgry, dziś Timişoara, Rumunia, zm. 14 kwietnia 1973 Kilchberg pod Zurychem) – Węgier pochodzenia żydowskiego, jeden z najwybitniejszych współczesnych mitografów, twórca nowego podejścia do mitów.Adolf Bernard Filip Reinach (ur. 23 grudnia 1883 w Moguncji, zm. 16 listopada 1917 w Diksmuide) – niemiecki filozof, fenomenolog i teoretyk prawa.
Właściwy paradygmat myśli medioplatońskiej został zdefiniowany przez Eudorosa z Aleksandrii (I w. p.n.e.). Eudoros postulował zmianę tradycyjnej hierarchii trzech części filozofii, umieszczając etykę ponad fizyką. Najważniejszy z zachowanych fragmentów dzieł Eudorosa to przypisywane mu, przekazane przez Stobajosa, paradygmatyczne dla medioplatonizmu określenie celu filozofii jako upodobnienia się do boga (homoiosis theou), o którym Platon pisze w Teajtecie 176b–c:
Władysław Tatarkiewicz (ur. 3 kwietnia 1886 w Warszawie, zm. 4 kwietnia 1980 tamże) – filozof i historyk filozofii, estetyk i etyk, historyk sztuki, członek Polskiej Akademii Umiejętności i Polskiej Akademii Nauk.Intelekt – (łac. intellectus: percepcja, postrzeganie, poznanie), zdolności umysłowe, kultura umysłowa człowieka (potencjalnie również istot pozaziemskich czy sztucznej inteligencji). Odnosi się do zdolności uzyskania i wykorzystania wiedzy, rozumienia myśli, poznania. Również inna nazwa umysłu, rozumu, inteligencji (w odróżnieniu od uczuć, woli, zmysłów). Ogólnie rzecz ujmując jest iloczynem zdolności umysłowych, doświadczenia oraz wiedzy człowieka i możliwości ich wykorzystywania. Termin ten jest ściśle związany z rozsądkiem i rozumieniem.
Zdaniem Sokratesa i Platona, celem jest podobieństwo do boga – dokładnie tak, jak u Pitagorasa. Platon określił rzecz jaśniej, dodając „w miarę możności”. W istocie. jest to możliwe jedynie dzięki mądrej rozwadze, a więc dzięki życiu zgodnie z cnotą. Do Boga należy bowiem tworzenie kosmosu i piastowanie go. Do mędrca zaś – prawidłowe ułożenie żywota i zarządzanie siłami witalnymi.
Relatywizm – pogląd filozoficzny, wedle którego prawdziwość wypowiedzi można oceniać wyłącznie w kontekście systemu, w którym są one wypowiadane. Tym samym relatywizm stwierdza, że nie istnieją zdania niosące absolutną treść, których ocena byłaby identyczna i niezależna od jej kontekstu. Prawdziwość dowolnego sądu zależy od przyjętych założeń, poglądów czy podstaw kulturowych.Plotyn (gr. Πλωτῖνος Plotinos, ur. ok. 204 w Lykopolis w Egipcie, zm. 269) – filozof starożytny, twórca systemu filozoficznego zwanego neoplatonizmem. Młodość spędził w Aleksandrii. Tam w 28 roku życia rozpoczął studia filozoficzne pod okiem Ammoniosa Sakkasa. 12 lat później, ok. 244 roku, przeniósł się do Rzymu, gdzie założył własną szkołę (najpierw w Mitylenie, potem w Atenach).
Nakreślony w horyzoncie transcendencji paradygmat upodobnienia się do boga homoiosis theoi należy rozumieć jako przeciwstawny stoickiej immanentystycznej oikeiosis, sztuce zamieszkiwania świata fizycznego i zharmonizowana własnego istnienia z warunkującą je naturą.
Eudoros wprowadził także do platonizmu rozmaite wątki neopitagorejskie, co wiąże się przede wszystkim z oddziaływaniem dwóch traktatów – O naturze duszy i świata, przypisywanym Timajosowi z Lokroi (atrybucja powszechnie uznawana za fałszywą) oraz O naturze wszechrzeczy, przypyswanym Ocellusowi Lukanusowi. Eudoros kontynuował rozwój akademickiej teorii pierwszych zasad wszechrzeczy oraz dążność do odtworzenia pierwotnego pitagoreizmu; ocena jego rzeczywistego wkładu jest jednak, podobnie jak w przypadku Antiocha, utrudniona charakterystyczną dla ich epoki tendencją do przedstawiania własnych osiągnięć jako części dawnej tradycji.
Marek Piechowiak (ur. 4 sierpnia 1962 w Poznaniu) – polski filozof, profesor nauk prawnych, w 2000 rzecznik praw dziecka.
Nihilizm (od łac. nihil - nic) – pogląd filozoficzny całkowicie lub częściowo negujący istnienie pewnych bytów. Rozróżnia się kilka kategorii tego pojęcia:
Medioplatonizm rozwinął także Filon z Aleksandrii (ok. 20 r. p.n.e. – ok. 50 r. n.e.), filozof żydowski, twórca filozoficznych fundamentów teologii żydowskiej i chrześcijańskiej. Filon pozostawał pod wpływem niemal wszystkich współczesnych mu prądów intelektualnych, z których prawdopodobnie najistotniejszymi były platonizm, stoicyzm i tradycja żydowska. Niewątpliwy jest ogromny wpływ Timajosa na traktat O stworzeniu świata, w którym Filon wykorzystuje wiele współczesnych mu koncepcji medioplatońskich, szczególnie teorię pierwszych zasad oraz – obcą samemu Platonowi – identyfikację idei z myślami stwórcy. Co istotne, u Filona pojęcie kosmosu nie służy do opisu swoistej syntezy tego, co idealne i tego, co zmysłowe, ale zostaje rozciągnięte na wszystkie dziedziny uniwersum – dlatego u Aleksandryjczyka po raz pierwszy znajdujemy pojęcia „kosmos umysłowy” (kosmos noetos) czy „kosmos zmysłowy” (kosmos aisthetos), których brak w kosmologii Platona, opisującej jeden, a nie wiele światów.
Salustios (Σαλούστιος, Saturninus Sallustius Secundus) - żyjący w IV w. n.e. neoplatoński filozof ze szkoły pergamońskiej. Współpracował z cesarzem Julianem w odnawianiu pogaństwa w cesarstwie. W 361 roku n.e. został mianowany prefektem Wschodu.Al-Ghazali, właściwie Abu Hamid Muhammad ibn Muhammad at-Tusi-asz-Szafi (ur. ok. 1058 w Tus, zm. 1111 w Tus) – arabski filozof muzułmański, teolog, mistyk suficki.
Najbardziej znanym reprezentantem medioplatonizmu był Plutarch z Cheronei (ok. 46 – ok. 120 r. n.e.). O wyjątkowym znaczeniu Plutarcha w historii platonizmu stanowi przede wszystkim jego dzieło literackie, szczególnie Żywoty i Moralia, oba niezwykle poczytne w późniejszych wiekach, szczególnie w renesansie. Podstawowe źródło rekonstrukcji poglądów filozoficznych Plutarcha stanowią Moralia – zbiór dialogów filozoficznych adresowanych w dużej mierze do współczesnej autorowi elity imperialnej – oraz jego pisma egzegetyczne i religioznawcze, w których dokonuje on interpretacji fragmentów dialogów Platona bądź kultu Izydy i Ozyrysa. Pomimo bardzo wysokiej poczytności dzieł Plutarcha na przestrzeni wieków – wynikającej głównie z ich wysokiej wartości literackiej – nie zachowały się jego ściśle teoretyczne traktaty filozoficzne takie jak Gdzie są idee?, Sposób w jaki materia uczestniczy w ideach i O materii.
Rozum – zdolność do operowania pojęciami abstrakcyjnymi lub zdolność analitycznego myślenia i wyciągania wniosków z przetworzonych danych. Używanie zdobytych doświadczeń do radzenia sobie w sytuacjach życiowych.Trazyllos - filozof medioplatoński z I w n.e. Urodził się prawdopodobnie na Rodos, zmarł w 36 r. n.e. Był astrologiem na dworze cesarza Tyberiusza. Łączył platonizm i pitagoreizm. Podzielił dialogi Platona na tetralogie.
W dziedzine etyki Plutarch podąża za wyznaczonym przez Eudorosa paradygmatem upodobnienia do boga, który prawdopodobnie radykalizuje oraz naturalizuje – w dialogu O odwlekaniu kary przez bogów Cheronejczyk mówi bowiem o upodobnieniu nie „w miarę możności”, ale „w jakiś sposób”. Proces upodobnienia zostaje wpisany w porządek kosmiczny – dokonuje się ono poprzez rozwój przyrodzonych człowiekowi władz poznawczych i spontaniczne rozpoznawanie przezeń piękna i dobra stworzenia.
Pitagoras (gr. Πυθαγόρας, Pythagoras) (ur. ok. 572 p.n.e. na Samos lub w Sydonie, zm. ok. 497 p.n.e. w Metaponcie) – grecki matematyk, filozof, mistyk kojarzony ze słynnym twierdzeniem matematycznym nazwanym jego imieniem. Z relacji anonimowego autora wiadomo, że Pitagoras żył 104 lata", ale większość opisów wzmiankuje jedynie około 80 lat. Według jednej z wersji zmarł w Metaponcie w domu zapaśnika Milona, ocalony z pogromu Krotony, zaś innej - rewolty tej nie przeżył. Według wielu źródeł jego żoną była Teano. Nauka – autonomiczna część kultury służąca wyjaśnieniu funkcjonowania świata, w którym żyje człowiek. Nauka jest budowana i rozwijana wyłącznie za pomocą tzw. metody naukowej lub metod naukowych nazywanych też paradygmatami nauki poprzez działalność badawczą prowadzącą do publikowania wyników naukowych dociekań. Proces publikowania i wielokrotne powtarzanie badań w celu weryfikacji ich wyników prowadzi do powstania wiedzy naukowej. Zarówno ta wiedza jak i sposoby jej gromadzenia określane są razem jako nauka.
Najbardziej charakterystycznym elementem dorobku filozoficznego Plutarcha jest jednak determinująca całość etyki kosmologia. W dwóch kwestiach Cheronejczyk bardzo wyraźnie różni się od reszty tradycji – pierwszą jest literalna interpretacja mitu o demiurgu z Timajosa i odrzucenie utrzymującego się od Speuzypa i Ksenokratesa przekonania od odwiecznym i niestworzonym charakterze kosmosu. Plutarch krytykuje także charakterystyczną dla Starej Akademii numerocentryczną psychologię, podkreślając, że w dialogach Platona brak dowodów na pogląd, że Platon utożsamiał duszę z liczbą, a jedynie na to, że została ona uporządkowana „przy pomocy liczby, proporcji i harmonii”. Drugim jest relatywny dualizm psychologiczny, tzn. przekonanie o istnieniu dwóch dusz kosmicznych lub dwóch aspektów tej samej Duszy, którymi są 1) stanowiąca zasadę Zła pierwotna nieuporządkowana zmysłowa Pradusza oraz 2) dobra, stworzona przez demiurga Dusza rozumna, pokrewna bogu. Proces stworzenia kosmosu – przemiany Duszy – odpowiada więc etycznemu procesowi upodobnienia jednostki do boga. Głównymi źródłami takiej interpretacji poza, rzecz jasna, opisem stworzenia Duszy z Timajosa, są fragment z Teajteta, w którym Sokrates mówi, że „dwa pierwowzory w łonie bytu rzeczywistego stoją” oraz X ks. Praw.
Bycie i czas (niem. Sein und Zeit) – pierwsza, a zarazem najbardziej znana praca Martina Heideggera. Opublikowana została w 1927, a jej tematyka poświęcona jest zagadnieniom bytu z punktu widzenia filozofii egzystencjalnej.
Johann Jakob Brucker (ur. 22 stycznia 1696 w Augsburgu, zm. 26 listopada 1770 w Augsburgu) – niemiecki historyk filozofii.
Medioplatonizm stanowi epokę pośrednią między czasami Akademii a neoplatonizmem – dwoma okresami cechującymi się wyraźną linią rozwoju i dziedziczenia autorytetu. Jego specyfiką, szczególnie w epoce Cesarstwa, jest dalece posunięty eklektyzm oraz otwarcie na rozmaite wpływy niegreckie – semickie, egipskie i perskie. Na tym tle dokonuje się intensywna recepcja platonizmu w literaturze łacińskiej – dzięki działalności Cycerona, Apulejusza z Madaury czy Chalcydiusza, autora słynnego przekładu Timajosa 17a–53c wraz z komentarzem, który w dobie średniowiecza stał się najpoczytniejszym tekstem platońskim w zachodniej Europie i wywarł ogromny wpływ na łacińskojęzyczną filozofię średniowieczną. Na gruncie myśli medioplatońskiej wyłania się także hermetyzm oraz rozmaite prądy gnostyckie, szczególnie walentynianizm. Ściśle powiązani z medioplatonizmem neopitagorejczycy – Moderat z Gades, Nikomach z Gerasy i Numenios z Apamei – wypracowywują kluczowe dla późniejszego neoplatonizmu koncepcje takie jak system hipostaz czy emanacja, które następnie w III w. n.e. Ammonios Sakkas, twórca szkoły w Aleksandrii, przekazuje swym uczniom, w tym Plotynowi.
Kurt Gödel (ur. 28 kwietnia 1906 w Brnie, zm. 14 stycznia 1978 w Princeton) – austriacki logik i matematyk, autor twierdzeń z zakresu logiki matematycznej, współautor jednej z aksjomatyk teorii mnogości. Do najbardziej znanych osiągnięć matematycznych Gödla należą twierdzenia o niezupełności i niesprzeczności teorii dedukcyjnych, które obejmują arytmetykę liczb naturalnych.Chrześcijaństwo, chrystianizm (gr. Χριστιανισμóς, łac. Christianitas) – monoteistyczna religia objawienia, bazująca na nauczaniu Jezusa Chrystusa zawartym w kanonicznych ewangeliach. Jej wyznawcy uznają w nim obiecanego Mesjasza i Zbawiciela, który ustanowił Królestwo Boże poprzez swoje Zmartwychwstanie. Kanon wiary chrześcijańskiej został spisany w Nowym Testamencie i przekazywany jest przez Kościoły.
Osobny artykuł:
Neoplatonizm.
Szkoła w Aleksandrii[ | edytuj kod]
Szkoła rozwijała się w I poł. III w. n.e..
Ammonios Sakkas (II-III w. n.e.) – założyciel szkoły
Kasjusz Longinus
Herenniusz
Orygenes Poganin
Orygenes Chrześcijanin
Plotyn z Lykopolis – założył własną szkołę w Rzymie
Szkoła rozwijała się w II poł. III w. n.e.
Plotyn z Lykopolis (ur. 205, zm. 270 n.e.) – założyciel szkoły
Enneady
Ameliusz Gentilianus z Etrurii – najwierniejszy naśladowca Plotyna
Porfiriusz z Tyru (ur. 233/234 r., zm. 305 r. n.e.)
Żywot Pitagorasa
O życiu Plotyna
Grota nimf
Isagoga
Komentarz do Kategorii Arystotelesa w pytaniach i odpowiedziach
Sentencje o inteligibiliach
O ożywieniu embrionu
O powstrzymywaniu się od spożywania zwierząt
List do Marcelli
Komentarz do hermonika Ptolemeusza
Wprowadzenie do Apotelesmatike Ptolemeusza
Gedalios – uczeń Porfiliusza
Chrysaor – uczeń Porfiliusza
Jamblich z Chalkis – uczeń Porfiliusza, założył własną szkołę w Syrii
Szkoła rozwijała się na początku IV w. n.e.
Kapitał: krytyka ekonomii politycznej (niem. Das Kapital. Kritik der politischen Ökonomie) – główne dzieło Karla Marksa, w którym dał on wykład podstaw swych poglądów ekonomicznych i zaznaczył główne rysy krytyki współczesnego mu społeczeństwa oraz kapitalistycznego sposobu produkcji i jego następstw.
Havelock Ellis (ur. 2 lutego 1859, zm. 8 lipca 1939) - brytyjski lekarz i reformator społeczny. Jeden z twórców nowoczesnej seksuologii, autor pojęcia narcyzmu. Do badań w zakresie seksuologii skłoniły go własne problemy seksualne (wytrysk przedwczesny).
Jamblich z Chalkis (ur. 250/280 r. n.e.) – założyciel szkoły
Zbiór nauk pitagorejskich
Misteria egipskie
Sopatros z Apamei – najważniejszy uczeń Jamblicha
Teodoros z Assiny
Deksippos (I poł. IV w. n.e.)
Aporie i rozwiązania dotyczące Arystetelowskich Kategorii (zach. fragm.)
Aidesios z Kapadocji – uczeń Jamblicha, założyciel szkoły w Pergamonie
Szkoła pergamońska[ | edytuj kod]
Szkoła rozwijała się w latach 325–363 n.e.
Bóg lub bóstwo – istota nadprzyrodzona, której istnienie postuluje większość religii. Zajmuje się nim teologia i filozofia, gdzie jest ono uważane za zagadnienie metafizyczno-egzystencjalne. Ze względu na duże zróżnicowanie rozumienia tego pojęcia, trudno jest o jego jednoznaczną definicję (co dodatkowo utrudniają założenia teologiczne związane z tym zagadnieniem, pochodzące z poszczególnych religii). Jako najbardziej różniące się od siebie, należy wyodrębnić definicje używane przez religie politeistyczne i monoteistyczne, deizm, panteizm oraz panenteizm.Dogmatyzm - (filoz.) stanowisko bezkrytycznego przyjmowania danych twierdzeń jako prawdy, bez weryfikacji i podawania w wątpliwość, na zasadzie wiary. Dogmatyzm jest przeciwieństwem sceptycyzmu.
Aidesios z Kapadocji – założyciel szkoły
Maksymos z Efezu – nauczyciel cesarza Juliana
Chrysanthios z Sardes – nauczyciel cesarza Juliana
Priskos z Epiru
Euzebiusz z Myndos
Julian Apostata (ur. 332 n.e.) – cesarz rzymski, próbował stworzyć religię uniwersalną, popierał kulty pogańskie, zwalczał chrześcijaństwo
Listy
Mowy
Biesiada, czyli święto Kronosa (dzieło satyryczne)
Nieprzyjaciel brody (dzieło satyryczne)
Przeciw Galilejczykom (zach. fragm.)
Salustios
O bogach i świecie
Eunapios z Sardes – uczeń Chrysanthosa, historyk szkoły
Vitae
Libanios z Antiochii (IV w. n.e.)
Mowy
Himerios z Prusy
Eustatios z Kapadocji – kierował szkołą w Kapadocji
Sozypatra z Kapadocji – żona Eustatiosa
Antoninos z Kapadocji – syn Sozypatry i Eustatiosa, założył swoją szkołę w delcie Nilu, koło Kanobos
Szkoła rozwijała się od IV do 529 r. n.e.
Literatura to wszystkie "sensowne twory słowne" (wg definicji Stefanii Skwarczyńskiej), czyli dzieła artystyczne, tj. literatura piękna, oraz teksty użytkowe, tj. literatura stosowana, zachowane w formie pisanej lub w przekazie ustnym.Włodzimierz Lenin (ros. Владимир Ленин), właśc. Władimir Iljicz Uljanow (ros. Владимир Ильич Ульянов), (ur. 10 kwietnia/22 kwietnia 1870 w Symbirsku, zm. 21 stycznia 1924 w Gorkach pod Moskwą) – rosyjski polityk, organizator i przywódca rewolucji październikowej, a następnie pierwszy przywódca Rosji Radzieckiej. Współzałożyciel i lider partii bolszewickiej. Teoretyk ideologii komunizmu.
Plutarch z Aten (IV-V w. n.e.) – syn Nestoriusza, założyciel szkoły
Syrianos z Aleksandrii (V w. n.e.) – współtworzył z Plutarchem szkołę i objął po nim kierownictwo ok. 431/432 r. n.e.
Komentarz do Metafizyki Arystotelesa
Komentarz do Hermogenesa
Komentarz do Organonu (zach. fragm.)
Domninos z Larisy – objął kierownictwo szkoły po Syrianosie
Podręcznik wprowadzający do arytmetyki
Jak można wyprowadzić wywód z wywodu
Proklos z Konstantynopola (ur. 412, zm. 485 n.e.) – uczeń Plutarcha i Syrianosa, objął kierownictwo szkoły po Domninosie i kierował nią do 485 r. n.e.
Hymny
Elementy teologii
Elementy fizyki
Teologia Platońska (w 6 księgach)
Komentarz do Timajosa Platona
Komentarz do Rzeczypospolitej Platona
Komentarz do Parmenidesa Platona
Komentarz do Alkibiadesa I Platona
Komentarz do Kratylosa Platona
Dziesięć pytań dotyczących opatrzności
O opatrzności, fatum i wolności
Zarys teorii astronomicznych
Parafraza czterech ksiąg Ptolemeusza
O zaćmieniach
O realności rzeczy złych
Marinos z Neapolis w Samarii – kierował szkołą po Proklosie
Żywot Proklosa
Komentarz do Danych Euklidesa
Hegias – uczeń Proklosa, scholarcha
Zenodot – uczeń Proklosa, przejął kierownictwo szkołą po Hegiasie
Agapiusz – uczeń Proklosa i Marinosa
Izydor z Aleksandrii – uczeń Marinosa, scholarcha szkoły ok. 490 r. n.e.
Damaskios z Damaszku (ur. 470, zm. 544 n.e.) – kierował szkołą do 529 r. n.e., wyemigrował do Persji
Problemy i rozwiązania dotyczące pierwszych zasad
Żywot Izydora (zach. fragm.)
Komentarz do Parmenidesa
Eulamios Frygijczyk – należał do grupy filozofów, którzy przenieśli się do Persji
Hermejas Fenicjanin – przeniósł się do Persji
Diogenes Fenicjanin – przeniósł się do Persji
Izydor z Gazy – przeniósł się do Persji
Pryscjan z Lidii – przeniósł się do Persji
Parafraza Teofrasta
Rozwiązanie pytań króla perskiego Chosroesa
Symplicjusz z Cylicji (VI w. n.e.) – przeniósł się do Persji
Komentarz do Kategorii Arystotelesa
Komentarz do Fizyki Arystotelesa
Komentarz do traktatu Arystotelesa O Duszy
Komentarz do Podręcznika Epikteta
Druga szkoła aleksandryjska[ | edytuj kod]
Szkoła rozwijała się w IV-VII w. n.e. Zauważalne są w niej wpływy chrześcijańskie.
Filozofia świata islamu, filozofia muzułmańska (zwłaszcza dla średniowiecza używa się także niedokładnych określeń filozofia arabska, klasyczna filozofia arabska, średniowieczna filozofia arabska) - zespół tradycji filozoficznych kultywowanych na terenach objętych przez islam, przy czym nie zawsze zgodnych z islamską ortodoksją religijną.Eudoksos z Knidos gr. Εὔδοξος ὁ Κνίδιος Eudoksos ho Knidios (ur. ok. 408 p.n.e. w Knidos, zm. ok. 355 p.n.e. tamże) – grecki astronom, matematyk, filozof i geograf pochodzący z Karii (dzisiejsza Azja Mniejsza).
Hypatia córka Teona – założycielka szkoły, w 415 r. zabita przez chrześcijan
Synezjusz – uczeń Hypatii, biskup chrześcijański zm. ok. 413 r. n.e.
O władzy królewskiej
O opatrzności
O darze
O snach
Pochwała łysiny
Dion
Dwie Mowy
Dwie Homilie
Hymny
Listy
Hierokles z Aleksandrii (V w. n.e.)
Komentarz do świętego poematu
Teosebios – uczeń Hieroklesa
Eneasz z Gazy
Teofrast albo o nieśmiertelności duszy i zmartwychwstaniu ciał
Listy
Aleksander z Likopolis (IV w. n.e.)
Hermiasz z Aleksandrii
Amoniusz syn Hermiasza
Asklepios z Tralles
Komentarz do Metafizyki Arystotelesa
Komentarz do Wprowadzenia do arytmetyki Nikomachosa
Olimpiodor Młodszy (VI w. n.e.)
Komentarz do Fedona
Komentarz do Alkibiadesa większego
Komentarz do Gorgiasza
Prolegomena do Kategorii Arystotelesa
Komentarz do Kategorii Arystotelesa
Komentarz do Meteorologów Arystotelesa
Eliasz (II poł. VI w. n.e.) – uczeń Olimpiodora
Komentarz do Isagogi Porfiliusza
Komentarz do Kategorii Arystotelesa
Prolegomena do logiki
Fragmenty
Dawid Armeńczyk – uczeń Olimpiodora
Prolegomena philosophiae
In Porphyrii Isagogen
Asklepiadotos z Aleksandrii (V w. n.e.)
Nemesios (Nemezjusz) z Emezy (V w. n.e.)
O naturze ludzkiej
Jan Filopon (VI w. n.e.)
O wieczności świata przeciw Proklosowi (napisane w. 529 r. n.e.)
O stworzeniu świata
Jan Lydos (VI w. n.e.) – chrześcijanin
Stefan z Aleksandrii (VI-VII w. n.e.)
Komentarz do Hermeneutyki Arystotelesa
Komentarz do Retoryki Arystotelesa
Neoplatonicy łacińskiego zachodu[ | edytuj kod]
Zobacz więcej w artykule
Filozofia starożytnego Rzymu, w sekcji
Platonizm.
Nurt ten rozwijał się w IV-V w. n.e.
Neopitagoreizm - ogólna nazwa starożytnych, średniowiecznych i renesansowych nurtów filozoficznych czerpiących z nauk Pitagorasa i uznających się za kontynuatorów pitagoreizmu.Syrianos (gr.: Συριανός, Syrianos, zm. około 437 n.e.) – grecki filozof, neoplatonik, nauczający w Atenach na początku V wieku n.e. Nauczyciel Proklosa.
Kornelius Labeon (III w. n.e.)
Chalcydiusz (IV w. n.e.)
Mariusz Wiktoryn (IV w. n.e.)
Vettius Agorius Praetextatus (zm. 384 n.e.)
Makrobiusz (IV/V w. n.e.)
Komentarz do snu Scypiona
Saturnalia
Fawoniusz Eulogius – uczeń Augustyna
Martianus Capella (IV/V w. n.e.)
De nuptiis philologiae et Mercurii – dzieło w 10 księgach, które wywarło ogromny wpływ na średniowiecze
Boecjusz (V/VI w. n.e.)
O pocieszeniu jakie daje filozofia
Traktaty teologiczne
Kolejnym krokiem w rozwoju platonizmu była neoplatońska systematyzacja dokonana w III w. n. e. przez Ammoniusza Sakkasa i jego ucznia Plotyna, autora Ennead, którzy „wypracowali platonizm – w przeciwieństwie do sokratyzmu – jako system, nie odstępując ani o włos od jego istotnych fundamentów”. Oddzielili oni pozytywną treść platonizmu od literackich elementów oraz techniki prezentacji związanej z figurą Sokratesa. Zakładali oni wspólnotę poglądów (homodoxia) między Platonem a Arystotelesem i używali pojęć arystotelesowskich takich, jak możność, akt, materia i substancja do interpretacji Platona. Jądrem zrekonstruowanego przez nich systemu jest doktryna trzech emanujących z siebie hipostaz: (1) pierwszej zasady, zwanej też jednym lub dobrem, która jest niepoznawalna i niewymowna; (2) wiecznego umysłu (nous), w którym usytuowane są idee i który jednoczy je w całość; (3) duszy świata, która działa w czasie, pośrednicząc między ideami jako doskonałymi wzorcami a zmiennym światem zjawisk. Sam Plotyn twierdzi w Enneadzie V, 8, iż doktryna ta nie jest wynalazkiem Platona, lecz przekazuje on jedynie naukę dawnych mędrców. Żyjący w V w. n. e. scholarcha Akademii Syrian napisał komentarz do ostatnich dwóch ksiąg Metafizyki Arystotelesa, powołując się na niepisaną naukę Platona. Działający również w V w. n. e. Proklos był autorem syntezy platonizmu pt. Teologia Platońska, jak również komentarzy do Timajosa, Państwa, Kratylosa i Parmenidesa.
Filozofia przedsokratejska – okres w filozofii starożytnej przed wystąpieniem Sokratesa, obejmujący filozofów przyrody i często ujmowanych w osobną kategorię sofistów.Bagdad (arab. بغداد = Baghdād) – stolica Iraku; liczba mieszkańców wynosi ponad 7 mln. Położony na zachodnim brzegu Tygrysu jest jednym z największych miast na Bliskim Wschodzie.
Po recepcji pogańskiej platonizm został włączony do dyskursu prowadzonego na gruncie trzech wielkich religii monoteistycznych: żydowskiej, chrześcijańskiej i muzłumańskiej, stanowiąc przede wszystkim teoretyczną podstawę dla objawienia. Chrześcijańscy teologowie tacy jak Klemens z Aleksandrii i Orygenes skorzystali z neoplatońskiej syntezy, aby ugruntować teologię chrześcijańską. Klemens nazywał drugą hipostazę logosem, zawierającym w sobie wszystkie idee. Orygenes określał pierwszą hipostazę Ojcem, czyli Dobrem Samym (autoagathon). Grzegorz z Nyssy „zastosował tylko chrześcijańskie nazwy do pojęć platońskich i nazwał to teologią chrześcijańską”. Żyjący w IV w. teolog Augustyn utożsamiał absolut z prawdą, dobrem i jednością, uznając jego transcendencję w stosunku do wszelkich możliwych określeń, wszechobecność i jednoczesną nieobecność, niezmienność i bycie źródłem wszelkiej zmiany, kontynuując dialektykę Parmenidesa Platona.
Harpokration z Argos – urodzony w Argos, medioplatoński filozof z II wieku n.e. Był uczniem Attikosa. Napisał m.in. Komentarze do Platona (24 księgi) oraz Słownik platoński (2 księgi), które nie zachowały się do naszych czasów. W zawartej tam nauce o hipostazach i doktrynie etycznej, widać również wpływy Numeniosa.Diotyma z Mantinei lub Deotyma (gr. Διοτίμα, V w p.n.e.), grecka filozofka. Żyła za czasów Sokratesa. Jej postać znana jest głównie dzięki umieszczeniu jej przez Platona w jego dialogu Uczta. Ponieważ jest to praktycznie jedyne jej dotyczące źródło, nie jest pewne czy jest postacią historyczną, jednak prawie wszystkie postacie pojawiające się w Dialogach Platona, okazywały się prawdziwymi ludźmi żyjącymi w starożytnych Atenach.
Podstrony: 1 [2] [3] [4] [5]
