Plagioklazy – szereg minerałów skałotwórczych o składzie mieszanym z grupy skaleni (skalenie sodowo-wapniowe).
Nazwa pochodzi z gr. plagios = ukośny i klao = łamię (lub klan = łamać), co nawiązuje do kąta między płaszczyznami łupliwości w tych minerałach, który jest nieco mniejszy od 90 stopni.
Barwa – wrażenie psychiczne wywoływane w mózgu ludzi i zwierząt, gdy oko odbiera promieniowanie elektromagnetyczne z zakresu światła. Główny wpływ na to wrażenie ma skład widmowy promieniowania świetlnego, w drugiej kolejności ilość energii świetlnej, jednak niebagatelny udział w odbiorze danej barwy ma również obecność innych barw w polu widzenia obserwatora, oraz jego cechy osobnicze, jak zdrowie, samopoczucie, nastrój, a nawet doświadczenie i wiedza w posługiwaniu się zmysłem wzroku.Albit (skaleń sodowy) – minerał z gromady krzemianów zaliczany do grupy zwanej plagioklazami jak i skaleni alkalicznych. Należy do minerałów pospolitych. Nazwa pochodzi od łacińskiego albus – biały.
Plagioklazy mają skomplikowaną budowę wewnętrzną, w związku z czym ich podział na poszczególne minerały ma charakter umowny. Na podstawie ilości i wzajemnych proporcji albitu i anortytu w poszczególnych plagioklazach wyróżnia się kolejno (w miarę stopniowego ubywania albitu i jednoczesnego zwiększania się zawartości anortytu) następujące minerały:
Library of Congress Control Number (LCCN) – numer nadawany elementom skatalogowanym przez Bibliotekę Kongresu wykorzystywany przez amerykańskie biblioteki do wyszukiwania rekordów bibliograficznych w bazach danych i zamawiania kart katalogowych w Bibliotece Kongresu lub u innych komercyjnych dostawców.
”Kamień słoneczny” = skaleń awenturynowy – odmiana skalenia wykazująca efekt awenturyzacji przejawiających się w obserwowanych radialnie migotliwych refleksów w odcieniach czerwonawych, niekiedy zielonkawych lub żółtawych. Zjawisko to wywołują zazwyczaj drobne, łuseczkowate wrostki hematytu, goethytu, lepidokrokitu, lub rzadziej muskowitu, serycytu bądź biotytu. Ujawniają go najczęściej niektóre plagioklazy (głównie oligoklaz i rzadziej labrador), a niekiedy też skalenie potasowe, należy do minerałów bardzo rzadkich.
Czyste skalenie sodowe noszą nazwę albitu (wszystkie plagioklazy sodowe) i peryklinu ( perykliny są albitami hydrotermalnymi, odpowiednikami adularów z grupy skaleni potasowych).
Układ krystalograficzny – trójskośny
Twardość w skali Mohsa – 6 do 6,5
Łupliwość – doskonała
Rysa – biała
Gęstość – 2,61 do 2,7 g/cm³
Barwa – przezroczysty lub różne barwy
Połysk – szklisty lub perłowy
We wszystkich kryształach plagioklazów powszechna jest budowa bliźniacza. Plagioklazy bogate w anortyt iryzują niebieskawą barwą. Mają podobną postać i zbliżone własności fizyczne – mechaniczne.
Skalenie, szpat polny – najpospolitsze minerały w skorupie ziemskiej. Skalenie są glinokrzemianami przestrzennymi potasu, sodu, wapnia, rzadziej baru. Zawierają izomorficzne domieszki litu, rubidu, cezu, strontu i żelaza.Skala twardości Mohsa − dziesięciostopniowa skala twardości minerałów charakteryzująca odporność na zarysowania materiałów twardszych przez materiały bardziej miękkie. Została stworzona w 1812 roku przez niemieckiego mineraloga Friedricha Mohsa. Twardość poszczególnych minerałów nie jest ułożona proporcjonalnie i liniowo, lecz ma charakter porównawczy. Minerały są ustawione od najbardziej miękkiego do najtwardszego. Każdy minerał może zarysować minerał poprzedzający go na skali (bardziej miękki) i może zostać zarysowany przez następujący w skali po nim (twardszy). Jest to jedynie skala orientacyjna, a klasyfikacja polega na tym, że jeżeli badany minerał będzie w stanie zarysować powierzchnię minerału wzorcowego, będzie zaklasyfikowany z jego twardością. Przykładowo jeżeli minerał badany zarysuje powierzchnię kwarcu, będąc jednocześnie rysowany przez niego, będzie miał taką samą twardość. Jeżeli minerał badany będzie w stanie zarysować np. kwarc, a ten nie będzie w stanie zarysować materiału badanego, to twardość próbki jest uznawana za co najmniej 7,5 (porównanie z topazem mówi, czy nie jest większa).
Różnią się wzajemnie m.in.:
składem chemicznym,
gęstością (od 2,61 – 2,76)
niektórymi własnościami optycznymi.
Plagioklaz łatwo wietrzeje, zamieniając się w kaolin. W wysokich temperaturach plagioklazy mają strukturę nieuporządkowaną. Podczas chłodzenia następuje porządkowanie struktur. W niskich temperaturach stabilne są struktury niskiego albitu (low albite) oraz P-anortytu. Struktury te są trwałe, gdy tetraedry[AlO4] nie sąsiadują ze sobą (według zasady unikania glinu). Z uwagi na różnice w geometrii komórki elementarnej oraz sposobie rozmieszczenia glinu nie jest możliwe zmieszanie LA (low Albite) i P-An (P-Anortytu) w ciągły szkielet. Dlatego w plagioklazach tworzą się struktury domenowe.
Kaolin (glinka porcelanowa) – skała osadowa zawierająca w swym składzie głównie kaolinit, a także m.in. kwarc i mikę. Nazwa skały pochodzi od chińskiej góry Gaoling (高嶺), skąd rzekomo pierwszy raz wydobyto kaolin.Wapń (Ca, łac. calcium; nazwa ta pochodzi od łacińskiego rzeczownika calx – wapno, co oznacza więc "metal z wapna") – pierwiastek chemiczny z grupy berylowców (metali ziem alkalicznych) w układzie okresowym.
Plagioklazy są składnikami większości skał magmowych. Zarówno w skałach magmowych i metamorficznych są dobrym wskaźnikiem warunków spokojnej (powolnej) krystalizacji.
Miejsca występowania:
perykliny – okolice Rauris k. Salzburga Austria – Tyrol, Szwajcaria – Graubunden,
albit – druzy pegmatytowe granitoidów strzegomskich i strzelińskich k. Jeleniej Góry. Włochy – Dolomity; Pireneje
labrador – gabro Bożkowa i Woliborza (duże kryształy anorytu), k. Nowej Rudy, Dolny Śląsk, Kanada – Labrador, Finlandia – Ojamo, Korsyka, Włochy – Wyspa Cyklopów,
Znaczenie i zastosowanie[ | edytuj kod]
Niektóre człony szeregu plagioklazów są cennymi kamieniami ozdobnymi np. labrador, aventuryn (skaleń aventurynowy), kamień słoneczny.
Minerał (fr. minéral, od celt. mina – kopalnia) – pierwiastek lub związek chemiczny będący normalnie ciałem krystalicznym, którego struktura ukształtowała się w toku procesów geologicznych.Połysk – wrażenie optyczne, które powstaje dzięki odbiciu i rozproszeniu światła na powierzchni ciał stałych i cieczy lub bezpośrednio nad ich powierzchnią. Zależy on od współczynnika załamania światła, absorpcji, przezroczystości i charakteru powierzchni. Również barwa i kształt powierzchni ma pewien wpływ na wizualne wrażenie połysku oraz to czy powierzchnia oświetlana jest silnym światłem ukierunkowanym czy też rozproszonym.
Do kamieni szlachetnych zaliczane są też przezroczyste kryształy andezynu, peryklinu, bytownitu.
Labradoryt (skała złożona z labradoru) jest używany jako kamień ozdobny w pracach budowlanych, zdobi fasady, ramy okien. Jest kamieniem nagrobkowym. Produkty wietrzenia plagioklazu są cennym surowcem ceramicznym.
Skalenie potasowo-sodowe znajdują zastosowanie w przemyśle ceramicznym (produkcja płytek, urz. sanitarnych), jako topniki.
Skalenie alkaliczne to grupa minerałów stworzona przez K-skalenie i Na-skalenie. Ich struktura wewnętrzna jest identyczna, natomiast ich całkowita mieszalność zachodzi tylko w wyższych temperaturach. Po odmieszaniu składników przy obniżeniu temperatury powstają zrosty epitaksjalne zwane pertytem i antypertytem.Szwajcaria, Konfederacja Szwajcarska (Confoederatio Helvetica, Schweiz, Schweizerische Eidgenossenschaft) – państwo federacyjne w Europie Zachodniej. Jest jednym z niewielu państw, w których obowiązuje demokracja bezpośrednia. Szwajcaria od kongresu wiedeńskiego w 1815 roku jest państwem neutralnym. Do Organizacji Narodów Zjednoczonych przystąpiła dopiero 10 września 2002 po przegłosowaniu tej decyzji w referendum minimalną większością 52% głosów.
O. Medenbach, C. Sussieck–Fornefeld. Minerały, „Świat Książki”, 1996 r.
J. Żaba. Ilustrowany słownik skał i minerałów, Videograf II Sp. z o. o, 2003 r.
M. Borkowska, K. Smulikowski: Minerały skałotwórcze. Warszawa: Wyd. Geologiczne, 1973.
myrmekit
przerosty pismowe
Ortoklazy
Łupliwość to w mineralogii zdolność minerału do pękania i podziałów wzdłuż określonych kierunków zwanych płaszczyznami łupliwości pod wpływem uderzenia lub nacisku.Korsyka (korsykański: Corsica, franc.: Corse) – wyspa na Morzu Śródziemnym, położona na zachód od Włoch i na południowy wschód od Francji. Cieśnina Świętego Bonifacego oddziela ją od położonej na południu włoskiej Sardynii. Korsyka tworzy odrębny francuski region administracyjny.