Pilaster
Półkolumna - element architektoniczny - kolumna uwięzła. Kolumna, która wystaje z lica muru połową grubości (w porządkach klasycznych dokładnie 2/3 grubości). Forma półkolumny (kapitel, trzon, baza) jest kształtowana zgodnie ze stylem epoki. W narożniku umieszczana bywa w różny sposób: jedna półkolumna na dwusiecznej narożnika, po jednym elemencie na każdej z dwóch ścian lub kształtowano filar. Półkolumny, w porównaniu z pilastrami są elementem bardziej wystającym ze ściany.Kapitel (głowica) – najwyższa, wieńcząca część kolumny, filaru lub pilastra, będąca pośrednim członem konstrukcyjnym między podporą (np. trzonem kolumny) - od której jest szersza, co zapewnia bardziej stabilną konstrukcję całości - oraz elementami dźwiganymi (np. belkowaniem). Ze względu na swoje usytuowanie głowica pełni także funkcje dekoracyjne.
Baza to dolna część, podstawa kolumny, pilastra lub filaru stosowana w porządkach architektonicznych. W starożytności nie występowała tylko w porządku doryckim, w którym trzon kolumny spoczywał bezpośrednio na stylobacie. Klasyczną bazę tworzy płyta otoczona wyprofilowanymi, kamiennymi wałkami zwanymi torus, które były rozdzielone trochilusem (wklęską). Dolny torus był z reguły większy. Zazwyczaj baza leżała na niewielkiej kamiennej płycie – plincie. Terminem baza określa się także inne kombinacje tych elementów.
Pilaster – element architektoniczny w formie płaskiego filara, nieznacznie występującego przed lico ściany. Pełni on zarówno funkcję konstrukcyjną, jak też dekoracyjną (rozczłonkowuje ścianę). Może stanowić część obramienia otworów okiennych, drzwiowych lub bramnych. W starożytności pilastry występowały dużo rzadziej niż półkolumny i używane były głównie w architekturze rzymskiej.
Podobnie jak kolumna składa się z głowicy (najczęściej w którymś z klasycznych porządków), gładkiego lub kanelowanego trzonu oraz czasami z bazy i cokołu.
Stosowano również pilastry zwielokrotnione, ułożone w tzw. wiązkę – tworzyły ją nałożone na siebie, coraz węższe pilastry.
Galeria[ | edytuj kod]
Najwyższa kondygnacja Koloseum w Rzymie, pilastry o kapitelach korynckich
Pilastry w architekturze karolińskiej - hala w Lorsch
Palazzo Rucellai we Florencji, 1446-1457, proj. Leon Battista Alberti
Fasada kościoła Il Gesù w Rzymie, 1568–1584, Giacomo della Porta
Fragment fasady bazyliki w Krzeszowie, lata 1728–1735
Pałacyk Petit Trianon w Wersalu, wykorzystanie pilastrów w klasycyzmie
Kapitel pilastra - fasada kościoła klasztornego w Zwettl