• Artykuły
  • Forum
  • Ciekawostki
  • Encyklopedia

    • Piasek

    Przeczytaj także...
    Lityfikacja, konsolidacja – proces twardnienia skały okruchowej (proces przemiany skały luźnej w zwięzłą), będący etapem diagenezy. Dzięki tym procesom powstaje np. piaskowiec z piasku.Gleboznawstwo, pedologia (od łac. gleba - "grudka ziemi") – nauka zajmująca się badaniem gleb, ich powstawaniem, budową, właściwościami fizycznymi, chemicznymi i biologicznymi, systematyką oraz możliwościami ich użytkowania oraz rozmieszczeniu ich na Ziemi. Gleboznawstwo jest nauką przyrodniczą powiązaną wielostronnie z innymi naukami zajmującymi się przyrodą martwą i ożywioną. Jest niekiedy ukierunkowane na specjalne cele praktyczne, np. gleboznawstwo rolne, leśne, melioracyjne.
    Polska Norma (oznaczana symbolem PN) – norma o zasięgu krajowym, przyjęta w drodze konsensu i zatwierdzona przez krajową jednostkę normalizacyjną – Polski Komitet Normalizacyjny (PKN). Normy PN są powszechnie dostępne, ale nie bezpłatne, zaś ich dystrybucję kontroluje PKN.
    Ziarna kwarcowe piasku widziane w obrazie BSE skaningowego mikroskopu elektronowego
    Zwykły piasek kwarcowy
    Czarny piasek wulkaniczny (w zbliżeniu)
    Złoża piasku w Polsce

    Piasek – skała osadowa, luźna, złożona z niezwiązanych spoiwem ziaren mineralnych, przede wszystkim kwarcu. Wielkość ziaren waha się zależnie od przyjętej klasyfikacji od 0,05 lub 0,063 do 2 mm, gęstość ziaren piasku kwarcowego wynosi około 2,62 g/cm³.

    Gruntoznawstwo – dział geologii inżynierskiej zajmujący się badaniem i klasyfikacją gruntów ze względu na ich właściwości budowlane, oceną mechanicznej wytrzymałości gruntu jako podłoża budowli, metodami polepszenia właściwości gruntów oraz badaniem zmian tych właściwości pod wpływem wznoszonych budowli.Rewa, podwodzie – element rzeźby dna w strefie przybojów piaszczystych płytkowodnych wybrzeży. Jest to wał piaszczysty ze stromymi stokami odlądowymi o wysokości 0,5–2,5 metra i rozciągłości od kilkuset metrów do kilku kilometrów.

    Piaski są najczęściej występującą luźną skałą osadową. Jego złoża znajdują się na znacznym obszarze Polski. Wraz z innymi składnikami tworzy gleby. Pod wpływem oddziaływania wody i wiatru piasek tworzy formy akumulacyjne takie jak wydmy, wały piaszczyste, rewy, odsypy boczne, łachy, zmarszczki, antydiuny, fale piaszczyste, wstęgi piaszczyste i inne. Pod wpływem procesów diagenezy i lityfikacji piasek może przejść w skałę osadową zwięzłą, nazywaną piaskowcem, a w przypadku piasków kwarcowych następnie wskutek metamorfizmu w kwarcyt.

    Gleba, pedosfera – biologicznie czynna powierzchniowa (do 2 m miąższości) warstwa skorupy ziemskiej, powstała w procesie glebotwórczym ze skały macierzystej pod wpływem czynników glebotwórczych. Gleba składa się z części mineralnej i organicznej. Częścią gleby są organizmy glebowe.Uziarnienie (skład granulometryczny, granulacja) - to rozkład wielkości ziaren rozdrobnionego materiału. Uziarnienie określa się w laboratorium, badając procentową zawartość poszczególnych frakcji w w stosunku do ciężaru całej próbki badanegokruszywa lub gruntu.

    Piasek do celów gospodarczych wydobywany jest metodą odkrywkową w kopalniach zwanych piaskowniami (i żwirowniami), jest również pozyskiwany przy pogłębianiu rzek, kanałów żeglugowych na obszarach jezior i mórz itp.

    Wykorzystywany jest m.in. do wyrobu szkła, a w budownictwie jako składnik betonu, zapraw murarskich, tynków.

    Typy piasku[ | edytuj kod]

    Pod względem składu mineralnego wyróżnia się piaski:

    Residuum (rezyduum) – pozostałość po wyługowaniu lub wypłukaniu łatwiej usuwalnych składników osadu, gleby lub skały.Polski Komitet Normalizacyjny (PKN) – krajowa jednostka normalizacyjna i jednocześnie państwowa jednostka budżetowa.
  • kwarcowe (główny składnik: kwarc SiO2) (najpowszechniejsze ze względu na stosunkowo dużą odporność chemiczną i mechaniczną kwarcu)
  • wapienne lub węglanowe (główny składnik: kalcyt, rzadziej aragonit CaCO3)
  • polimineralne (różne minerały, np. produkty wietrzenia innych skał)
  • wulkaniczne (główny składnik: pyły i popioły wulkaniczne, okruchy szkliwa)

    • Oprócz tego w piaskach znajdować się mogą domieszki miki (łyszczyków), chlorytów, glaukonitu, węgla, substancji humusowych itp.

    Skaningowy mikroskop elektronowy (SEM, z ang. scanning electron microscope) – rodzaj mikroskopu elektronowego umożliwiający obserwację topografii badanego materiału. Służy do obserwacji i charakteryzacji materiałów organicznych i nieorganicznych w skali od nanometrycznej do mikrometrycznej. Wiązką pierwotną w tej metodzie badawczej jest wiązka elektronów.Miki (łyszczyki) – grupa minerałów zaliczana do gromady krzemianów. Nazwa "mika" pochodzi od łac. mica = ziarno lub micare = błyszczeć.

    Pod względem składu granulometrycznego wyróżnia się piaski:

  • w gleboznawstwie: luźne, słabogliniaste, gliniaste;
  • w geotechnice i gruntoznawstwie:
  • według Polskich Norm: grube, średnie, drobne i pylaste w ramach gruntów niespoistych (sypkich) i piaski gliniaste w ramach gruntów spoistych;
  • według norm europejskich: grube, średnie i drobne (z możliwym dalszym uszczegółowieniem).

    • W zależności od rodzaju czynnika transportującego i obrabiającego materiał skalny rozróżnia się piaski m.in.:

    Piaskowiec jest to drobnoziarnista skała osadowa. Występuje jako jedna z najczęstszych skał tego typu. Występuje zwykle w warstwie wodonośnej lub w miejscach występowania złóż ropy oraz gazu ziemnego. Pył wulkaniczny – składnik popiołów wulkanicznych, najdrobniejszy materiał piroklastyczny o średnicy ziarenek do 0,05 mm. Pył może długo unosić się w powietrzu i rozprzestrzeniać na wielkie odległości.
  • rezydualne – nieprzemieszczone zwietrzeliny piaszczyste skał
  • morskie
  • rzeczne – ziarna połyskujące i średnio obtoczone
  • fluwioglacjalne (polodowcowe) – ziarna kanciaste o niskim stopniu obtoczenia
  • eoliczne (toczone przez wiatry) – ziarna dobrze wyselekcjonowane, o wysokim stopniu obtoczenia; powierzchnia ziaren mocno porysowana

    • Przypisy[ | edytuj kod]

    1. W geologii podstawowej, geotechnice i gruntoznawstwie według nadal jeszcze niekiedy stosowanych norm krajowych PN-B-02480:1986, PN-B-02481:1998 i PN-B-03020:1981 oraz w gleboznawstwie.
    2. W geotechnice według norm europejskich PN-EN ISO 14688-1.
    3. Klasyfikacja uziarnienia gleb i utworów mineralnych. [dostęp 2016-03-07].
    4. Polska Norma PN-B-02480:1986 – Grunty budowlane. Określenia, symbole, podział i opis gruntów. Polski Komitet Normalizacji, Miar i Jakości.
    5. Polska Norma PN-B-02481:1998 – Geotechnika. Terminologia podstawowa, symbole literowe i jednostki miar. Polski Komitet Normalizacji, Miar i Jakości.
    6. Polska Norma PN-B-03020:1981 – Grunty budowlane. Posadowienie bezpośrednie budowli. Obliczenia statyczne i projektowanie. Polski Komitet Normalizacji, Miar i Jakości.
    7. PN-EN ISO 14688-1 – Badania geotechniczne. Oznaczenia i klasyfikacja gruntów. Część 1. Polski Komitet Normalizacji, czerwiec 2006.

    Bibliografia[ | edytuj kod]

  • Kazimierz Łydka, Petrologia skał osadowych, Warszawa: Wydawnictwa Geologiczne, 1985, ISBN 83-220-0209-2, OCLC 749598977.
  • Manecki A, Muszyński M., Przewodnik do petrografii, Uczelniane Wydawnictwo Naukowo-Dydaktyczne AGH, Kraków 2008, ​ISBN 978-83-7464-110-4​.


    • Diageneza – proces tworzenia skały zwięzłej ze skał luźnych polegający na łączeniu (zlepianiu) spoiwem ziaren skalnych.Wydma – piaszczyste wzniesienie usypane przez wiatr. Warunki środowiska wpływają na różny kształt i rozmiar wydm. Powstawanie wydmy jest ściśle związane z transportem materiału piaszczystego: piasek pędzony wiatrem blisko powierzchni lub wleczony po niej zatrzymuje się za takimi przeszkodami jak głazy, zarośla czy nierówności gruntu – gromadząc się wówczas tworzy wydmę.




    Warto wiedzieć że... beta

    Skały osadowe (sedymentacyjne) – jeden z trzech głównych typów skał (obok skał magmowych i metamorficznych) budujących skorupę ziemską, powstają przez nagromadzenie się materiału przynoszonego przez czynniki zewnętrzne (np. wodę, lodowiec, wiatr), na skutek jego osadzania się lub wytrącania z roztworu wodnego. Nauka zajmująca się powstawaniem skał osadowych to sedymentologia.
    Kwarcyt - skała metamorficzna, która powstała przez przeobrażenie piaskowców i mułowców zbudowanych niemal wyłączne z okruchów kwarcu. W Polsce kwarcyty występują głównie w masywach metamorficznych Sudetów.
    Szkło − według amerykańskiej normy ASTM-162 (1983) szkło zdefiniowane jest jako nieorganiczny materiał, który został schłodzony do stanu stałego bez krystalizacji.
    Szkliwo wulkaniczne (szkliwo lawowe) – zakrzepła, bezpostaciowa lawa zasobna w krzemionkę oraz związki alkaliczne, powstała w wyniku szybkiego stygnięcia, uniemożliwiającego krystalizację minerałów.
    Popiół wulkaniczny – stały produkt erupcji wulkanu, utworzony z rozpylonej lawy i skał wyrwanych z podłoża. Popiół wulkaniczny wyrzucany jest do atmosfery na bardzo dużą wysokość, do kilkudziesięciu kilometrów i przemieszcza się na duże odległości, nawet do kilku tysięcy kilometrów. W tym czasie może stanowić zagrożenie dla samolotów. Opadając na powierzchnię terenu tworzy pokrywę która może zasypać obiekty wielkości domów.
    Geologia podstawowa – gałąź geologii zajmująca się problemami historii i budowy Ziemi. W jej obrębie wyróżnić możemy następujące działy:
    Geotechnika jest ściśle związana z inżynierią lądową. Jest to nauka o pracy i badaniach ośrodka gruntowego dla celów projektowania i wykonawstwa budowli ziemnych i podziemnych oraz fundamentów budynków i nawierzchni drogowych. Jest to nauka interdyscyplinarna, wykorzystująca gruntoznawstwo, mechanikę gruntów, fundamentowanie, geologię - w szczególności inżynierską, chemię, fizykę, mechanikę budowli, reologię etc.

    Reklama

    Czas generowania strony: 0.776 sek.