Piasek

Ziarna kwarcowe piasku widziane w obrazie BSE skaningowego mikroskopu elektronowego

Zwykły piasek kwarcowy

Czarny piasek wulkaniczny (w zbliżeniu)

Złoża piasku w Polsce

Piasek – skała osadowa, luźna, złożona z niezwiązanych spoiwem ziaren mineralnych, przede wszystkim kwarcu. Wielkość ziaren waha się zależnie od przyjętej klasyfikacji od 0,05 lub 0,063 do 2 mm, gęstość ziaren piasku kwarcowego wynosi około 2,62 g/cm³.

Gruntoznawstwo – dział geologii inżynierskiej zajmujący się badaniem i klasyfikacją gruntów ze względu na ich właściwości budowlane, oceną mechanicznej wytrzymałości gruntu jako podłoża budowli, metodami polepszenia właściwości gruntów oraz badaniem zmian tych właściwości pod wpływem wznoszonych budowli.Rewa, podwodzie – element rzeźby dna w strefie przybojów piaszczystych płytkowodnych wybrzeży. Jest to wał piaszczysty ze stromymi stokami odlądowymi o wysokości 0,5–2,5 metra i rozciągłości od kilkuset metrów do kilku kilometrów.

Piaski są najczęściej występującą luźną skałą osadową. Jego złoża znajdują się na znacznym obszarze Polski. Wraz z innymi składnikami tworzy gleby. Pod wpływem oddziaływania wody i wiatru piasek tworzy formy akumulacyjne takie jak wydmy, wały piaszczyste, rewy, odsypy boczne, łachy, zmarszczki, antydiuny, fale piaszczyste, wstęgi piaszczyste i inne. Pod wpływem procesów diagenezy i lityfikacji piasek może przejść w skałę osadową zwięzłą, nazywaną piaskowcem, a w przypadku piasków kwarcowych następnie wskutek metamorfizmu w kwarcyt.

Gleba, pedosfera – biologicznie czynna powierzchniowa (do 2 m miąższości) warstwa skorupy ziemskiej, powstała w procesie glebotwórczym ze skały macierzystej pod wpływem czynników glebotwórczych. Gleba składa się z części mineralnej i organicznej. Częścią gleby są organizmy glebowe.Nationalencyklopedin – największa, szwedzka encyklopedia współczesna. Jej stworzenie było możliwe dzięki kredytowi w wysokości 17 mln koron, którego udzielił rząd szwedzki w 1980 roku i który został spłacony w 1990. Drukowana wersja składa się z 20 tomów i zawiera 172 tys. haseł. Wersja internetowa zawiera 260 tys. haseł (stan z czerwca 2005). Inicjatorem projektu był rząd szwedzki, który rozpoczął negocjacje z różnymi wydawcami. Negocjacje zakończyły się w 1985, kiedy na wydawcę został wybrany Bra Böcker z Höganäs. Encyklopedia miała uwzględniać kwestie genderowe i związane z ochroną środowiska. Pierwszy tom ukazał się w 1989 roku, ostatni w 1996. Dodatkowo w roku 2000 ukazały się trzy dodatkowe tomy. Encyklopedię zamówiło 54 tys. osób. W 1997 roku ukazało się wydanie elektroniczne na CD, a w 2000 pojawiło się wydanie internetowe, które jest uzupełniane na bieżąco.

Piasek do celów gospodarczych wydobywany jest metodą odkrywkową w kopalniach zwanych piaskowniami (i żwirowniami), jest również pozyskiwany przy pogłębianiu rzek, kanałów żeglugowych na obszarach jezior i mórz itp.

Wykorzystywany jest m.in. do wyrobu szkła, a w budownictwie jako składnik betonu, zapraw murarskich, tynków.

Typy piasku

Pod względem składu mineralnego wyróżnia się piaski:

Uziarnienie (skład granulometryczny, granulacja) - to rozkład wielkości ziaren rozdrobnionego materiału. Uziarnienie określa się w laboratorium, badając procentową zawartość poszczególnych frakcji w w stosunku do ciężaru całej próbki badanegokruszywa lub gruntu.Residuum (rezyduum) – pozostałość po wyługowaniu lub wypłukaniu łatwiej usuwalnych składników osadu, gleby lub skały.

kwarcowe (główny składnik: kwarc SiO2) (najpowszechniejsze ze względu na stosunkowo dużą odporność chemiczną i mechaniczną kwarcu)

wapienne lub węglanowe (główny składnik: kalcyt, rzadziej aragonit CaCO3)

polimineralne (różne minerały, np. produkty wietrzenia innych skał)

wulkaniczne (główny składnik: pyły i popioły wulkaniczne, okruchy szkliwa)

Oprócz tego w piaskach znajdować się mogą domieszki miki (łyszczyków), chlorytów, glaukonitu, węgla, substancji humusowych itp.

Polski Komitet Normalizacyjny (PKN) – krajowa jednostka normalizacyjna i jednocześnie państwowa jednostka budżetowa.Library of Congress Control Number (LCCN) – numer nadawany elementom skatalogowanym przez Bibliotekę Kongresu wykorzystywany przez amerykańskie biblioteki do wyszukiwania rekordów bibliograficznych w bazach danych i zamawiania kart katalogowych w Bibliotece Kongresu lub u innych komercyjnych dostawców.

Pod względem składu granulometrycznego wyróżnia się piaski:

w gleboznawstwie: luźne, słabogliniaste, gliniaste;

w geotechnice i gruntoznawstwie:

według Polskich Norm: grube, średnie, drobne i pylaste w ramach gruntów niespoistych (sypkich) i piaski gliniaste w ramach gruntów spoistych;

według norm europejskich: grube, średnie i drobne (z możliwym dalszym uszczegółowieniem).

W zależności od rodzaju czynnika transportującego i obrabiającego materiał skalny rozróżnia się piaski m.in.:

Skaningowy mikroskop elektronowy (SEM, z ang. scanning electron microscope) – rodzaj mikroskopu elektronowego umożliwiający obserwację topografii badanego materiału. Służy do obserwacji i charakteryzacji materiałów organicznych i nieorganicznych w skali od nanometrycznej do mikrometrycznej. Wiązką pierwotną w tej metodzie badawczej jest wiązka elektronów.Miki (łyszczyki) – grupa minerałów zaliczana do gromady krzemianów. Nazwa "mika" pochodzi od łac. mica = ziarno lub micare = błyszczeć.

rezydualne – nieprzemieszczone zwietrzeliny piaszczyste skał

morskie

rzeczne – ziarna połyskujące i średnio obtoczone

fluwioglacjalne (polodowcowe) – ziarna kanciaste o niskim stopniu obtoczenia

eoliczne (toczone przez wiatry) – ziarna dobrze wyselekcjonowane, o wysokim stopniu obtoczenia; powierzchnia ziaren mocno porysowana

Bibliografia

KazimierzK. Łydka KazimierzK., Petrologia skał osadowych, Warszawa: Wydawnictwa Geologiczne, 1985, ISBN 83-220-0209-2, OCLC 749598977 .

Manecki A, Muszyński M., Przewodnik do petrografii, Uczelniane Wydawnictwo Naukowo-Dydaktyczne AGH, Kraków 2008, ​ISBN 978-83-7464-110-4​.

Piaskowiec jest to drobnoziarnista skała osadowa. Występuje jako jedna z najczęstszych skał tego typu. Występuje zwykle w warstwie wodonośnej lub w miejscach występowania złóż ropy oraz gazu ziemnego. Pył wulkaniczny – składnik popiołów wulkanicznych, najdrobniejszy materiał piroklastyczny o średnicy ziarenek do 0,05 mm. Pył może długo unosić się w powietrzu i rozprzestrzeniać na wielkie odległości.