Pelagiusz (Pelagian; ur. 360?, zm. 435?) – mnich z Brytanii (według innych źródeł – z Irlandii lub Walii), od którego wziął początek pelagianizm.

Życie[ | edytuj kod]

Przybył do Rzymu jako młody człowiek, aby kontynuować swoją drogę życiową, prawdopodobnie po konflikcie z rodzonym ojcem. Informacje o jego życiu przed zamieszkaniem w Rzymie nie zachowały się. W Rzymie zyskał sobie dużą popularność dzięki swej duchowości i nauczaniu życia religijnego. Skupił wokół siebie środowisko młodzieży z bogatych rodzin, która dążyła do doskonalszego życia chrześcijańskiego. Był też chętnie słuchany przez duchowieństwo. Przyjaźnił się z Paulinem z Noli. Augustyn z Hippony dał o nim w 411 r. następujące świadectwo: "Jest to święty mąż, który, jak słyszę, dokonał niemałego postępu w życiu chrześcijańskim". Pelagiusz jednak głęboko nie zgadzał się z doktryną łaski Augustyna, który opisuje, że w 405 r. brytyjski mnich usłyszał pewnego biskupa w Rzymie cytującego „Wyznania” Augustyna (Ks. X, 29.40; PL 32, 796): „Daj mi to co nakazujesz, nakazuj to, co jest Twoją wolą” i uznał to zdanie za niedopuszczalne, niezgodne z tradycyjną doktryną. Wyjaśniał następnie to swoje stanowisko w liście do Paulina z Noli, w swych Komentarzach do Listów Pawłowych i w listach do przyjaciół. W Rzymie pozostał do 410 r., w sierpniu tego roku uciekając przed najazdem i okupacją Wiecznego Miasta przez Gotów pod wodzą Alaryka, schronił się w Afryce Północnej. Z początku przebywał w Hipponie (za nieobecności Augustyna, który wspomina o tym w Dziejach procesu Pelagiusza, 46), potem w Kartaginie. Począwszy od 412/413 stałe zamieszkanie znajduje w Jerozolimie.

W 415 r. został przesłuchany przez synod biskupów Palestyny w Diospolis (Lydda) - było to 13 biskupów pod przewodnictwem Elogiusza z Cezarei, prymasa Palestyny - w celu zbadania jego poglądów. W rozmowie z biskupami wyparł się szeregu przypisywanych jemu oraz jego uczniowi Celestiuszowi stwierdzeń. Według Augustyna, ale także współczesnych uczonych, Pelagiusz, zmylił biskupów, którzy oczyścili go z zarzutu herezji. W wyniku interwencji Augustyna oraz orzeczeń synodów afrykańskich (Kartagina 411 i 416 r., Milewe 416 r.), oraz dwóch papieży: Innocentego I (417 r.) i Zozyma (list "Tractoria", 418 r.) został wygnany z Palestyny. Dalsze jego dzieje nie są znane, prawdopodobnie zmarł w Egipcie, wśród grupy pozostałych wiernych mu uczniów.