Paralelizm ewolucyjny
Przeczytaj także...
Ameryka Południowa – kontynent leżący na półkuli zachodniej oraz w większej części na półkuli południowej, a w mniejszej – na półkuli północnej. Niekiedy uważana jest również za subkontynent Ameryki.Australia (Związek Australijski, Commonwealth of Australia) – państwo położone na półkuli południowej, obejmujące najmniejszy kontynent świata, wyspę Tasmanię i inne znacznie mniejsze wyspy na Oceanie Indyjskim i Spokojnym. Jedyny kraj, który obejmuje cały kontynent. Siłą rzeczy nie posiada granic lądowych z żadnym państwem.
Ewolucja (łac. evolutio – rozwinięcie, rozwój) – ciągły proces, polegający na stopniowych zmianach cech gatunkowych kolejnych pokoleń wskutek eliminacji przez dobór naturalny lub sztuczny części osobników (genotypów) z bieżącej populacji. Wraz z nowymi mutacjami wpływa to w sposób ciągły na bieżącą pulę genową populacji, a przez to w każdym momencie kształtuje jej przeciętny fenotyp. Zależnie od siły doboru oraz szybkości wymiany pokoleń, po krótszym lub dłuższym czasie, w stosunku do stanu populacji wyjściowej powstają tak duże różnice, że można mówić o odrębnych gatunkach.
Ameryka Południowa – kontynent leżący na półkuli zachodniej oraz w większej części na półkuli południowej, a w mniejszej – na półkuli północnej. Niekiedy uważana jest również za subkontynent Ameryki.Australia (Związek Australijski, Commonwealth of Australia) – państwo położone na półkuli południowej, obejmujące najmniejszy kontynent świata, wyspę Tasmanię i inne znacznie mniejsze wyspy na Oceanie Indyjskim i Spokojnym. Jedyny kraj, który obejmuje cały kontynent. Siłą rzeczy nie posiada granic lądowych z żadnym państwem.
Ewolucja (łac. evolutio – rozwinięcie, rozwój) – ciągły proces, polegający na stopniowych zmianach cech gatunkowych kolejnych pokoleń wskutek eliminacji przez dobór naturalny lub sztuczny części osobników (genotypów) z bieżącej populacji. Wraz z nowymi mutacjami wpływa to w sposób ciągły na bieżącą pulę genową populacji, a przez to w każdym momencie kształtuje jej przeciętny fenotyp. Zależnie od siły doboru oraz szybkości wymiany pokoleń, po krótszym lub dłuższym czasie, w stosunku do stanu populacji wyjściowej powstają tak duże różnice, że można mówić o odrębnych gatunkach.
Paralelizm ewolucyjny – równoległa ewolucja prowadząca do ukształtowania się podobnych modyfikacji rozwojowych u różnych grup organizmów. Ponieważ jej przyczyną są podobne mechanizmy rozwojowe i zbliżone warunki środowiskowe, często paralelizm dotyczy blisko spokrewnionych grup organizmów.
Ekosystem (gr. oikos – dom, mieszkanie, gospodarstwo; gr. systēmatikós – zestawiony od sýstēma – zestawienie, połączenie od synistánai – zestawiać) – dynamiczny układ ekologiczny, na który składa się zespół organizmów (biocenoza) połączonych relacjami troficznymi (tworzących sieć troficzną) wraz ze środowiskiem przezeń zajmowanym, czyli biotopem, w którym zachodzi przepływ energii i obieg materii. W skrócie zatem ekosystem to biocenoza wraz z biotopem. Ekosystemy wyodrębniane są na podstawie istnienia silniejszych powiązań w ich obrębie niżeli między ich składowymi a otoczeniem (biologicznie ważne pierwiastki chemiczne krążą intensywniej w obrębie poszczególnych ekosystemów niż pomiędzy nimi).Litopterny (†Litopterna, nazwa oznacza proste kostki) – rząd wymarłych ssaków kopytnych z grupy meridiungulata, u których zaszła redukcja palca. Obejmował formy trójpalczaste i jednopalczaste. Niektóre wyglądem przypominały lamy (Diadiaphorus), inne większe miały niewielkie trąby (np. Macrauchenia), inne przypominały konie (Thoatherium).
Przykłady[ | edytuj kod]
Jeden z najbardziej spektakularnych przykładów paralelizmu ewolucyjnego widać w dwóch głównych gałęziach ssaków: łożyskowcach i torbaczach, które podążyły niezależnymi ścieżkami ewolucyjnymi po rozpadzie superkontynentu Gondwana około 100 milionów lat temu. W Ameryce Południowej łożyskowce i torbacze współdzieliły ekosystem, Australię zdominowały torbacze, a Starym Światem zawładnęły łożyskowce. Ssaki były jednak wtedy małe i zajmowały niewiele miejsc w ekosystemie, aż do wyginięcia dinozaurów 65 milionów lat temu. Od tego czasu ssaki na wszystkich tych trzech obszarach zaczęły przyjmować coraz różnorodniejsze formy i role. Mimo że wiele form było unikalnych dla każdego środowiska, zaskakująco dużo zwierząt wyewoluowało podobnie na dwóch lub trzech z oddzielnych kontynentów. Przykładami są bardzo podobne litopterny i konie, europejskie tygrysy szablozębne i południowoamerykańskie Thylacosmilus; wilki workowate i europejskie wilki; krety i krety workowate czy też akrobatki i lotopałankowate.
Łożyskowce (Placentalia) – takson klasyfikowany w randze infragromady (czasem podgromady lub szczepu), obejmujący ssaki żyworodne, u których występuje łożysko. Należy do nich ok. 95% gatunków współczesnych ssaków (wszystkie z wyjątkiem stekowców i torbaczy).Konwergencja (łac. convergere, zbierać się, upodabniać się) – w biologii proces powstawania morfologicznie i funkcjonalnie podobnych cech (czyli analogicznych) w grupach organizmów odlegle spokrewnionych (niezależnie w różnych liniach ewolucyjnych), odrębnych dla tych grup cech pierwotnych, w odpowiedzi na podobne lub takie same wymagania środowiskowe, np. podobny typ pokarmu, wymagania lokomocyjne. Źródłem konwergencji jest występowanie tych samych czynników doboru naturalnego wpływających na proces ewolucji różnych populacji. Przykładem mogą być ryby i walenie, które żyjąc w środowisku wodnym rozwinęły podobnie opływowe kształty ciała, napędową płetwę ogonową i sterujące płetwy przednie. Dobrym przykładem jest też zewnętrzne podobieństwo rekinów, ichtiozaurów i delfinów lub jaszczurek i płazów ogoniastych. Innego przykładu dostarcza porównanie skrzydeł niespokrewnionych ewolucyjnie organizmów jak np. ptaków i owadów. Nierzadko mówi się też o narządach analogicznych, które u różnych organizmów pełnią podobne funkcje.
Zobacz też[ | edytuj kod]
Przypisy[ | edytuj kod]
- Douglas J. Futuyma. 2008. Ewolucja. Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa, s. 51.
Smilodon (złożenie słów z greki: σμιλη – "nóż" – i οδων – "ząb". Nazwa nadana z powodu olbrzymich kłów) – wymarły rodzaj machajrodontów, które, jak się przyjmuje, żyły od około 3 mln do 10 tys. lat temu w Ameryce Północnej i Południowej. Ich najbliższymi krewnymi są machajrody. Gatunki smilodonów są znane także jako "koty szablastozębne" lub "tygrysy szablastozębne".Kretoworowate, krety workowate (Notoryctidae) – rodzina torbaczy. Obejmuje 2 gatunki podobne do złotokretów, prowadzące podobny tryb życia. Oba zamieszkują Australię (południowo-zachodnią jej część). Kretowory są dość słabo poznanymi zwierzętami. Podobnie jak ich odpowiedniki należące do szczepu łożyskowców (złotokrety i kretowate), kretowory odżywiają się dżdżownicami i bezkręgowcami.
Warto wiedzieć że... beta
Dinozaury (Dinosauria – z stgr. δεινός deinos – straszny, potężny + σαῦρος sauros – jaszczur) – grupa archozaurów (gadów naczelnych), które zdominowały ziemskie ekosystemy na ponad 160 mln lat, pojawiając się w środkowym triasie. Pod koniec okresu kredy, około 65,5 mln lat temu, katastrofalne wymieranie skończyło ich dominację na lądzie na wszystkich kontynentach. Jedna grupa dinozaurów przeżyła do dnia dzisiejszego: większość taksonomów uważa, że współczesne ptaki są dinozaurami z grupy teropodów. Dinosauria obejmuje dwa rzędy: Saurischia (gadziomiedniczne) oraz Ornithischia (ptasiomiedniczne).
Ssaki (Mammalia) – zwierzęta należące do kręgowców, charakteryzujące się głównie występowaniem gruczołów mlekowych u samic, zazwyczaj obecnością owłosienia (włosy lub futro; silnie zredukowane u gatunków wodnych, jak hipopotamy, u waleni całkowicie zanikają przed porodem lub w trakcie) oraz stałocieplnością (potocznie "ciepłokrwistość"). Większość ssaków utrzymuje temperaturę w granicach 36-39 °C. Stałocieplność umożliwia aktywny tryb życia w różnych środowiskach – od mroźnych obszarów podbiegunowych do gorących tropików. Futro i tłuszcz pomagają uchronić się przed zimnem, a wydzielanie potu i szybki oddech pomagają pozbyć się nadmiernego ciepła.
Thylacosmilus – rodzaj dużych drapieżnych torbaczy, żyjących na terenie Ameryki Południowej (najliczniej w prowincji Catamarca w Argentynie) od późnego miocenu do wczesnego plejstocenu, 7–1,8 mln lat temu.
Kretowate (Talpidae) – rodzina ssaków z rzędu ryjówkokształtnych (Soricomorpha) przystosowanych do życia pod ziemią.
Lotopałankowate (Petauridae) - rodzina torbaczy, blisko spokrewniona z pseudopałankowatymi (Pseudocheiridae). Obejmuje gatunki nadrzewnych zwierząt, zamieszkujących lasy Australii i Nowej Gwinei.
Rozwój iteratywny - hipoteza dotycząca powstawania bardzo zbliżonych form z jednej (mało zmiennej) formy wyjściowej w różnych okresach rozwoju ewolucyjnego. Mógłby zachodzić np. pod wpływem zwolnienia się tej samej lub podobnej niszy ekologicznej.
Wilkowór tasmański (wilk workowaty lub tasmański; Thylacinus cynocephalus) – wymarły gatunek ssaka z rodziny wilkoworowatych, największy drapieżny torbacz czasów współczesnych. Pierwotnie występował na terenach Australii i Nowej Gwinei, w czasach historycznych został wyparty wyłącznie do terenów Tasmanii, gdzie wyginął w XX wieku. Był ostatnim przedstawicielem rodzaju Thylacinus.