Padmasambhava
Przeczytaj także...
Terton (tyb.: གཏེར་སྟོན་, Wylie: gter ston, ZWPY: Dêrdön) – w buddyzmie tybetańskim, w szczególności w tradycji ningma oraz w tybetańskiej religii bön to tzw. "odkrywca term", ukrytych nauk Buddy w dawnych wiekach.Gelug (tyb. དགེ་ལུགས་པ།, Wylie: dge lugs pa, ZWPY: Gêlug-pa; nazwa po tybetańsku oznacza system szlachetności) – jedna z czterech głównych tradycji (szkół, obrządków) buddyzmu tybetańskiego nauczających hinajanę, mahajanę i wadżrajanę. Tradycja również nazywana jest "Nową Kadampą" ze względu na to, że rdzeniem jej nauk są przekazy tradycji kadam, jest również zwana jako tradycja "Gandenpa" ponieważ pierwszym jej klasztorem był klasztor o nazwie Ganden założony w 1409 przez Tsongkhapę, a zwierzchnicy gelugpy to Ganden Tripowie pochodzący właśnie z tego klasztoru (obecnie klasztor Ganden funkcjonuje również na uchodźstwie w Indiach). Wyznawcami tradycji zwie się również żółtymi czapkami ze względu na charakterystyczne ceremonialne nakrycia głowy oznaczające rangę w edukacji monastycznej.
Oddiyana (Uddiyana), Oddijana – na wpół legendarna kraina buddyjska, często wymieniana w buddyjskich naukach jako źródło pochodzenia nauk tantrycznych i miejsce urodzenia najwybitniejszych mistrzów Wadżrajany, takich jak Garab Dordże, Wimalamitra, i Padmasambhawa. Na podstawie badań lokalizuje się ono w północno-zachodnim rejonie Pakistanu do okresu upadku kultury buddyjskiej w wyniku ekspancji Hinduizmu i Islamu. Wiele tybetańskich tekstów sytuuje Oddijanę, w prosty sposób, jako "na zachód od Indii". Wielki mistrz tybetański, Patrul Rinpocze, udostępnia więcej szczegółów opisując miejsce narodzin mistrza Garab Dordże - prekursora szkoły Ningma. Opisuję Oddiyanę jako leżącą niedaleko jeziora Kutra w regionie Dhanakosha, a więc dzisiejszy obszar północno-wschodniego Kaszmiru (obecnie Pakistan), który znajduje się pomiędzy krainami Chitral, Gilgit i Swat.
Terton (tyb.: གཏེར་སྟོན་, Wylie: gter ston, ZWPY: Dêrdön) – w buddyzmie tybetańskim, w szczególności w tradycji ningma oraz w tybetańskiej religii bön to tzw. "odkrywca term", ukrytych nauk Buddy w dawnych wiekach.Gelug (tyb. དགེ་ལུགས་པ།, Wylie: dge lugs pa, ZWPY: Gêlug-pa; nazwa po tybetańsku oznacza system szlachetności) – jedna z czterech głównych tradycji (szkół, obrządków) buddyzmu tybetańskiego nauczających hinajanę, mahajanę i wadżrajanę. Tradycja również nazywana jest "Nową Kadampą" ze względu na to, że rdzeniem jej nauk są przekazy tradycji kadam, jest również zwana jako tradycja "Gandenpa" ponieważ pierwszym jej klasztorem był klasztor o nazwie Ganden założony w 1409 przez Tsongkhapę, a zwierzchnicy gelugpy to Ganden Tripowie pochodzący właśnie z tego klasztoru (obecnie klasztor Ganden funkcjonuje również na uchodźstwie w Indiach). Wyznawcami tradycji zwie się również żółtymi czapkami ze względu na charakterystyczne ceremonialne nakrycia głowy oznaczające rangę w edukacji monastycznej.
Oddiyana (Uddiyana), Oddijana – na wpół legendarna kraina buddyjska, często wymieniana w buddyjskich naukach jako źródło pochodzenia nauk tantrycznych i miejsce urodzenia najwybitniejszych mistrzów Wadżrajany, takich jak Garab Dordże, Wimalamitra, i Padmasambhawa. Na podstawie badań lokalizuje się ono w północno-zachodnim rejonie Pakistanu do okresu upadku kultury buddyjskiej w wyniku ekspancji Hinduizmu i Islamu. Wiele tybetańskich tekstów sytuuje Oddijanę, w prosty sposób, jako "na zachód od Indii". Wielki mistrz tybetański, Patrul Rinpocze, udostępnia więcej szczegółów opisując miejsce narodzin mistrza Garab Dordże - prekursora szkoły Ningma. Opisuję Oddiyanę jako leżącą niedaleko jeziora Kutra w regionie Dhanakosha, a więc dzisiejszy obszar północno-wschodniego Kaszmiru (obecnie Pakistan), który znajduje się pomiędzy krainami Chitral, Gilgit i Swat.
Padmasambhava, rzeźba w Gompie Drophan Ling w Darnkowie
Padmasambhava (dosł. „zrodzony z lotosu”; tyb.: པདྨ་འབྱུང་གནས།, Wylie: pad ma 'byung gnas, ZWPY: Bämajungnä; chin.: 蓮花生, Liánhuāshēng), Guru Rinpocze (ok. 730-810) – urodzony w królestwie Oddijana, które znajdowało się na terenie obecnego Pakistanu wielki mahasiddha, który w VIII wieku przeniósł pełen przekaz buddyzmu do Tybetu i Bhutanu, a zwłaszcza nauki Wadżrajany. Nauki te są podwaliną obecnej szkoły Ningma buddyzmu tybetańskiego.
Ningma (tyb.: རྙིང་མ་, Wylie: rnying ma, ZWPY: Nyingma) – jedna z czterech głównych tradycji buddyzmu tybetańskiego. Tradycja ta uznawana jest za pierwszą tradycję buddyzmu tybetańskiego.Biblioteka Narodowa (BN) – polska biblioteka narodowa w Warszawie, na Ochocie, na Polu Mokotowskim, narodowa instytucja kultury założona w 1928.
Do Tybetu udał się na zaproszenie Trisonga Decena (742-797), 38. króla Tybetu, który wkrótce potem stał się jego najbliższym uczniem. Jednym z głównych spadkobierców jego nauk była również kobieta – Yeshe Tsogyal. W Tybecie założył klasztor Samje i zainicjował pierwszą grupę praktykujących Wadżrajanę.
Wadżrabhajrawa (skt. यमान्तक Wadżra-przerażliwy, tybetański གཤིན་རྗེ་གཤེད་ Dzordże Shinjeshe, Transliteracja Wyliego: rDorje Gshin-rje-gshed), inna nazwa Jamantaka – gniewna forma Buddy należąca do nauk tantr Jogi Najwyższej buddyzmu tybetańskiego zwanych z sanskrytu jako Maha Anuttara Joga Tantra.Termy (tyb.: གཏེར་མ་, Wylie: gter-ma, ZWPY: Dêrma) – nauki buddyzmu tybetańskiego zwane "Ukrytymi Skarbami". Są to ukryte w Tybecie, Bhutanie i rejonach sąsiadujacych w VII w. przez wielkich mistrzów dzogczen i wadżrajany "skarby" zawierająca przede wszystkim teksty buddyjskich nauk, relikwie, przedmioty rytualne, a w szczególności opisy i instrukcje tantr tzw. starożytnego przekazu (ningma) Maha Jogi, Anu Jogi i Ati Jogi z linią przekazu w osobie ich odkrywcy tj. tertona.
W Bhutanie Padmasambhava związany jest m.in. ze sławnym Taktshang – „Tygrysim Gniazdem”, klasztorem zbudowanym na stromym zboczu skały ok. 500 m ponad ziemią w dolinie Paro.
Padmasambhava ukrył wiele „duchowych skarbów” – tzw. term, czyli zaawansowanych nauk, które w odpowiednich czasach i okolicznościach odnajdywane są przez tertonów – joginów zdolnych pojąć ich głębię. Pozwoliło to na odrodzenie najgłębszych nauk buddyjskich, po okresie prześladowań buddyzmu, jaki miał miejsce za panowania 41. króla Tybetu – Langdharmy.
Biblioteka Narodowa Korei – biblioteka narodowa Korei Południowej znajdująca się w Seulu. Powstała w 1945 roku. Jej zbiory liczą ponad 11 milionów woluminów (2018), w tym ponad milion zagranicznych książek.
Gompa Drophan Ling (w jęz. dzongkha: Pożytek dla wszystkich) Związku Buddyjskiego Khordong w Darnkowie w Górach Stołowych, jest ośrodkiem buddyzmu tradycji bhutańskiej i tybetańskiej w Polsce. Zbudowana i ozdobiona malowidłami według tradycyjnych wzorców bhutańskich, gompa w Darnkowie jest jedynym tego rodzaju obiektem w Polsce i jednym z niewielu w Europie.
Termy związane z Padmasambhavą nie tylko stanowią esencję przekazu szkoły Ningma, ale wiele z nich zostało również włączonych do kanonu dwóch innych szkół buddyzmu tybetańskiego – Kagyu i Sakja. Ponadto bardzo ważne termy odkrył również V Dalajlama ze szkoły Gelug.
Wyróżnia się osiem głównych form Padmasambhavy, które jako wielki mahasiddha Wadżrajany manifestował w zależności od potrzeb i okoliczności:
Trisong Decen (tyb.: ཁྲི་སྲོང་ལྡེ་བཙན, Wylie: khri srong lde btsan, ZWPY: Chisong Dêzain) – władca imperium tybetańskiego w okresie od 755 do 797 lub 804 r. n.e., syn Me Agtsoma. Był on drugim z trzech „Królów Dharmicznych”, który wprowadził w Tybecie buddyzm jako religię państwową .Buddyzm (inna nazwa to: sanskr. Buddha Dharma; pāli. Buddha Dhamma lub Buddha Sasana – "Nauka Przebudzonego") – nonteistyczny system filozoficzny i religijny, którego założycielem i twórcą jego podstawowych założeń był żyjący od około 560 do 480 roku p.n.e. Siddhārtha Gautama (pāli. Siddhattha Gotama), syn księcia z rodu Śākyów, władcy jednego z państw-miast w północnych Indiach. Buddyzm bywa zaliczany do religii dharmicznych oraz do religii nieteistycznych.
- Tsokye Dordże, w postaci Wadżradhary z Oddijany (Orgjen Dordże Czang)
- Loden Czokse, jako wielki uczony pandita
- Pema Dzialpo, jako władca
- Padmasambhava, jako urodzony z lotosu (Padmakara, Pema Dziungne)
- Nyima Yzer, jako wielki nauczający jogin
- Siakja Senge, w postaci Buddy w szatach mnisich
- Senge Dradog, jako wielki tantryczny Heruka
- Dordże Drollo, jako przeraźliwy strażnik Dharmapala
Padmasambhavę uznaje się za główne źródło przekazu istniejących do dziś nauk dzogczen, które otrzymywał głównie w bezpośrednich tantrycznych wizjach od Garab Dordże i przekazach od Mandziuśrimitry i jego spadkobiercy Śri Singhy. Ponadto Guru Rinpocze jest źródłem kompletnego przekazu tantr wewnętrznych mahajogi związanego z Ośmioma Herukami – jidamami, które były najważniejszymi ówcześnie praktykowanymi w Indiach i Oddijanie. Osiem heruków praktykuje się jako osobne systemy mahajogi, bądź razem w ramach jednego systemu „Kagje” jidama Czemczok Heruki. Są to obecnie główne jidamy w tradycji ningma i nazywane są następująco:
Dalajlama (tyb. ཏཱ་ལའི་བླ་མ་, Wylie: taa-la’i bla-ma, ZWPY: Dalai Lama) – przedstawiciel szkoły gelug – jednej z czterech największych szkół buddyzmu tybetańskiego. Buddyści tybetańscy uważają Dalajlamę za manifestację bodhisattwy współczucia Awalokiteśwary, który odradza się, aby udostępniać wyzwalające z cierpienia nauki innym czującym istotom.
Sakja (tyb.: ས་སྐྱ་, Wylie: sa skya, ZWPY: Sa’gya) – jedna z czterech głównych tradycji buddyzmu tybetańskiego.
Linki zewnętrzne[ | edytuj kod]
Kontrola autorytatywna (osoba):ISNI: 0000 0001 0865 9238 VIAF: 5724290 LCCN: n82039306 GND: 118641468 NDL: 00819366 BnF: 11918374c SUDOC: 027055353 NKC: jn19981001929 BNE: XX1726347 NTA: 161071430 BIBSYS: 90686502 PLWABN: 9810603169905606 NUKAT: n96221915 CANTIC: a1148827x KRNLK: KAC199701332 WorldCat: lccn-n82039306
International Standard Name Identifier (ISNI) – unikalny identyfikator służący wystandaryzowanej identyfikacji
obiektów, podmiotów, autorów dzieł, utworów i publikacji.
Mahasiddha (tyb.: གྲུབ་ཐོབ་ཆེན་པོ, Wylie: grub thob chen po, ZWPY: Chubtobqênbo), urzeczywistniony mistrz – w buddyzmie tybetańskim i hinduizmie tantrycznym termin określający oświeconych mistrzów ścieżki tantrycznej, którzy osiągnęli najwyższy poziom poznania, maha-siddhi, oznaczający najwyższą moc, osiągnięcie jedności z nienazywalną rzeczywistością, jak i również manifestujących to urzeczywistnienie (spełnienie) w wymiarze względnym, zjawiskowym.
Warto wiedzieć że... beta
Język tybetański (tyb. བོད་སྐད།, Wylie: bod-skad, ZWPY: Pögä) to język z gałęzi tybeto-birmańskiej rodziny języków sino-tybetańskich. Jest językiem ojczystym Tybetańczyków. Używany w Tybecie, Syczuanie, Qinghai (regiony w granicach obecnej Chińskiej Republiki Ludowej) oraz w Bhutanie, Indiach, Nepalu, a także w diasporze Tybetańczyków rozproszonych m.in. w Norwegii, Szwajcarii, Republice Chińskiej i USA. Posługuje się nim ok. 6,5 mln ludzi.
Dzogczen (wymowa przyjęła się z brzmienia angielskiego dzogchen, a po tybetańsku brzmi dzokcien, རྫོགས་ཆེན་, Wylie. rdzogs chen, ZWPY: Zogqên) – to fundamentalny, pierwotny stan oraz kompleksowy system nauk i praktyk prowadzących do tego stanu traktowany jako „wielki szczyt” ścieżek do oświecenia występujących w tradycji ningma buddyzmu tybetańskiego i przed-buddyjskiej religii bön. „Dzogczen nie winno rozpatrywać się jako religię, i by pytać kogokolwiek by uwierzył w cokolwiek. Wręcz przeciwnie, to nakierowuje, by każdy indywidualnie widział siebie i rozpoznał swój rzeczywisty stan”.
Library of Congress Control Number (LCCN) – numer nadawany elementom skatalogowanym przez Bibliotekę Kongresu wykorzystywany przez amerykańskie biblioteki do wyszukiwania rekordów bibliograficznych w bazach danych i zamawiania kart katalogowych w Bibliotece Kongresu lub u innych komercyjnych dostawców.
WorldCat – katalog rozproszony łączący zbiory 71 000 bibliotek ze 112 krajów, które są uczestnikami serwisu Online Computer Library Center. Katalog jest tworzony i prowadzony przez biblioteki, których zbiory są w nim ujęte.
Garab Dordże (tyb.: དགའ་རབ་རྡོ་རྗེ་, Wylie: dga’ rab rdo rje; sanskryt: Prahewadżra) – był według tradycji tybetańskiej pierwszym historycznym mistrzem Dzogczen buddyzmu tybetańskiego. Urodzony w królestwie Oddijana, niedaleko Indii, na terenie dzisiejszego Pakistanu, ok. roku 184 p.n.e. Po wielu studiach i praktykach otrzymał pełny specjalny przekaz nauk tantr oraz związane z nimi nauki Dzogczen. Tradycja Dzogczen mówi, że Garab Dordże w istocie był emanacją Buddy Wadżrasattwy i przekaz ten otrzymywał bezpośrednio od istot z niebiańskich sfer Samsary, jak i z czystych krain Buddy np. od samego Wadżrasattwy. Przekaz ten obecnie jest kontynuowany głównie w szkole Ningma buddyzmu tybetańskiego. Spadkobiercą przekazu był mistrz Mandziuśrimitra, a dotarł on w VI w do Tybetu głównie za sprawą wielkiego mahasiddhy Padmasambhawy i Wimalamitry jako bezpośrednie nauki "Kama" lub jako odkrywane na wiele wieków potem "termy", czyli Ukryte Skarby z Naukami. Słowo Garab Dordże tłumaczy się z tybetańskiego jako "Śmiech Wadżry" lub "Niezniszczalny Śmiech".
Wadżrajana – kierunek buddyzmu związany z praktyką tantr, który wyodrębnił się w II wieku n.e. w Indiach w ramach tradycji mahāyāny, w której ideałami były postawa bodhisattwy, który rozwija miłujące współczucie (skt. bodhiczitta) dla pożytku wszystkich istot oraz zrozumienie natury rzeczywistości siunjata i wiedzy o naturze Buddy. Wadżrajana to system tantr umożliwiający bezpośrednie doświadczenie natury rzeczywistości, na temat której tylko "wnioskuje się" (według tzw. prawomocnego poznawania, sanskryt. pramana, ang. logic/valid cognition) w teoriach mahajany.
Virtual International Authority File (VIAF) – międzynarodowa kartoteka haseł wzorcowych. Jej celem jest ujednolicenie zapisu nazw osobowych (haseł), dlatego zbiera z bibliotek z całego świata – ich różne wersje i prezentuje je razem, pod jednym, unikatowym identyfikatorem numerycznym. Pozwala to obniżyć koszty i zwiększyć użyteczność danych gromadzonych przez biblioteki. Informacje po dopasowaniu i połączaniu są udostępniane online bibliotekom na całym świecie.