Pacta conventa
Przeczytaj także...
Francuska Marynarka Wojenna, oficjalnie Marine nationale, równie często nazywana La Royale (Królewska) – rodzaj sił zbrojnych we francuskich siłach zbrojnych. W jej skład wchodzi cała gama statków wodnych pływających od kutrów patrolowych po fregaty i niszczyciele rakietowe oraz jeden lotniskowiec i dziesięć okrętów podwodnych o napędzie nuklearnym (cztery z nich są przystosowane do wystrzeliwania pocisków balistycznych).Uniwersytet Jagielloński (historyczne nazwy: Akademia Krakowska, Szkoła Główna Koronna, Szkoła Główna Krakowska, Uniwersytet Krakowski; łac. Universitas Jagellonica Cracoviensis) – najstarsza polska szkoła wyższa, jeden z najstarszych uniwersytetów na świecie, mieszczący się w Krakowie.
Rzeczpospolita, od XVII wieku częściej znana jako Rzeczpospolita Polska (lit. Respublika lub Žečpospolita, biał. Рэч Паспалітая, ukr. Річ Посполита, ros. Речь Посполитая, rus. Рѣчь Посполита, łac. Res Publica, współczesne znaczenie: republika) oraz Rzeczpospolita Obojga Narodów – państwo federacyjne złożone z Korony Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego istniejące w latach 1569–1795 na mocy unii lubelskiej (kres federacji w 1791 roku przyniosła Konstytucja 3 maja, ustanawiając państwo unitarne – Rzeczpospolitą Polską). Korona i Litwa stanowiły dla szlachty jedną całość, pomimo dzielących je różnic regionalnych, sprzecznych interesów i odrębności ustrojowych.
Francuska Marynarka Wojenna, oficjalnie Marine nationale, równie często nazywana La Royale (Królewska) – rodzaj sił zbrojnych we francuskich siłach zbrojnych. W jej skład wchodzi cała gama statków wodnych pływających od kutrów patrolowych po fregaty i niszczyciele rakietowe oraz jeden lotniskowiec i dziesięć okrętów podwodnych o napędzie nuklearnym (cztery z nich są przystosowane do wystrzeliwania pocisków balistycznych).Uniwersytet Jagielloński (historyczne nazwy: Akademia Krakowska, Szkoła Główna Koronna, Szkoła Główna Krakowska, Uniwersytet Krakowski; łac. Universitas Jagellonica Cracoviensis) – najstarsza polska szkoła wyższa, jeden z najstarszych uniwersytetów na świecie, mieszczący się w Krakowie.
Rzeczpospolita, od XVII wieku częściej znana jako Rzeczpospolita Polska (lit. Respublika lub Žečpospolita, biał. Рэч Паспалітая, ukr. Річ Посполита, ros. Речь Посполитая, rus. Рѣчь Посполита, łac. Res Publica, współczesne znaczenie: republika) oraz Rzeczpospolita Obojga Narodów – państwo federacyjne złożone z Korony Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego istniejące w latach 1569–1795 na mocy unii lubelskiej (kres federacji w 1791 roku przyniosła Konstytucja 3 maja, ustanawiając państwo unitarne – Rzeczpospolitą Polską). Korona i Litwa stanowiły dla szlachty jedną całość, pomimo dzielących je różnic regionalnych, sprzecznych interesów i odrębności ustrojowych.
Pacta conventa (warunki uzgodnione, występuje także pisownia pakta konwenta) – umowa o charakterze publiczno-prawnym podpisywana w czasie sejmu koronacyjnego przez każdego nowo wybranego w drodze wolnej elekcji króla. Umowy te redagowane były w czasie sejmu elekcyjnego przez reprezentantów izby poselskiej i senatu oraz przez reprezentantów kilku kandydatów na tron Rzeczypospolitej z osobna. W paktach konwentach znajdowały się osobiste zobowiązania króla. Ich treść odzwierciedlała program królewski w dziedzinie polityki, gospodarki i kultury.
Henryk (I) III Walezy, fr. Henri de Valois, właśc. Edward Aleksander (ur. 19 września 1551 w Fontainebleau, zm. 2 sierpnia 1589 w Saint-Cloud) – ostatni z francuskiej dynastii Walezjuszów, książę Orleanu, w latach 1573-1575 pierwszy elekcyjny król Polski jako Henryk I, od 1574 roku król Francji jako Henryk III.Michał Pietrzak (ur. 15 lipca 1929 w Gąbinie k. Płocka) – polski prawnik, profesor tytularny nauk prawnych, emerytowany profesor Uniwersytetu Warszawskiego.
Historia[ | edytuj kod]
Zgodnie z postanowieniami pierwszych pactów conventów uchwalonych na polach między Zastowem i Grochowem oraz podpisanych w 1573 roku, król Henryk Walezy był zobowiązany do:
Zawarcie małżeństwa z Anną Jagiellonką, choć pierwotnie przewidywane, ostatecznie nie znalazło się w tekście umowy.
Sejm elekcyjny – zjazd szlachty, który miał zadecydować o wyborze nowego króla. Uchwalano na nim układy i pakty (tj. pacta conventa). Szlachta popierała danego kandydata w zamian za coś. Obradował w Woli pod Warszawą, głosować mógł każdy szlachcic.Konstytucja 3 maja (właściwie Ustawa Rządowa z dnia 3 maja) – uchwalona 3 maja 1791 roku ustawa regulująca ustrój prawny Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Powszechnie przyjmuje się, że Konstytucja 3 maja była pierwszą w Europie i drugą na świecie (po konstytucji amerykańskiej z 1787 r.) nowoczesną, spisaną konstytucją.
Wszyscy kolejni królowie podpisywali tekst, składający się zwykle z tekstu Artykułów henrykowskich, uzupełnionego o warunki dodatkowe, uzależniające władzę królewską od woli wyborców i przez to dodatkowo ją osłabiające.
W myśl Konstytucji 3 maja z 1791 roku pacta conventa pozostały w mocy.
Przypisy[ | edytuj kod]
- Juliusz Bardach, Bogusław Leśnodorski, Michał Pietrzak: Historia ustroju i prawa polskiego. Warszawa: LexisNexis, 2009. ISBN 978-83-7620-192-4.
- Zbiór pamiętników do dziejów polskich, Tom 3 Władysław Plater, Warszawa 1858 s. 220 - 228.
- Jerzy Besala, Stefan Batory, 2010.
- Leszek Podhordecki, Wazowie w Polsce, 1985.
- Władysław Czapliński, Władysław IV i jego czasy, 1972.
Artykuły henrykowskie (łac. Articuli Henriciani) – polskie akty prawne sformułowane w czasie bezkrólewia po śmierci Zygmunta II Augusta, spisane na sejmie elekcyjnym 1573 roku, którego głównym zadaniem było wybranie monarchy. Były prawami niezmiennymi, zawierającymi najważniejsze uregulowania dotyczące sprawowania władzy w państwie oraz określały stosunki między sejmem walnym a monarchą. Był to zbiór przepisów prawnych, których przestrzegać musiał każdy król Polski wybrany w drodze wolnej elekcji. Poprzez podpisanie tych artykułów król uzależniał się od szlachty. Wraz z pacta conventa stanowiły podstawę ustroju Rzeczypospolitej w dobie wolnych elekcji. Nazwa pochodzi od imienia pierwszego władcy, który musiał ten dokument podpisać, by wstąpić na tron – Henryka Walezego.Morze Bałtyckie, Bałtyk (łac. balteus — pas. Nazwa Bałtyku pojawia się po raz pierwszy u Adama z Bremy) – płytkie morze śródlądowe na szelfie kontynentalnym w północnej Europie. Połączone z Morzem Północnym przez Cieśniny Duńskie (Sund, Mały i Wielki Bełt) oraz Kattegat i Skagerrak. Za zachodnią granicę Bałtyku właściwego przyjmuje się cieśninę Sund i próg podwodny ciągnący się na głębokości 18–20 m od przylądka Gedser (wyspa Falster) do przylądka Darßer Ort (Darß); na zachód od tej linii znajduje się akwen Bałtyku Zachodniego o powierzchni ok. 8000 km² nazywany przez Niemców także Ostsee; akwen ten obejmuje m.in. część wód Cieśnin Duńskich (oprócz Małego i Wielkiego Bełtu) a także mniejsze: Alsenbelt, Fehmarnbelt, Langelandsbælt.
Warto wiedzieć że... beta
Zygmunt II August (ur. 1 sierpnia 1520 w Krakowie, zm. 7 lipca 1572 w Knyszynie) – od 1529 wielki książę litewski, od 1530 król Polski (koregent), samodzielne rządy od 1548, od 1569 władca zjednoczonego państwa – Rzeczypospolitej Obojga Narodów.
I Rzeczpospolita – współczesna, umowna nazwa państwa złożonego z Korony Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego, stosowana dla okresu od połowy XV wieku, czyli od stworzenia podstaw demokracji szlacheckiej, poprzez okres istnienia Rzeczypospolitej Obojga Narodów do III rozbioru w 1795 roku.
Iwan IV Groźny (ros. Иван IV Васильевич lub Иван Грозный, ur. 25 sierpnia 1530 w Kołomienskoje, zm. 18 marca 1584 w Moskwie); z dynastii Rurykowiczów, syn Wasyla III i Heleny Glińskiej.
Wolna elekcja – wybór monarchy nieprzestrzegający zasad sukcesji dynastycznej. Na elekcji szlachta głosowała województwami w obecności posłów, którzy zanosili jej głosy do senatu: wybór króla ogłaszał marszałek, mianował natomiast prymas. Senatorowie wiedli wiodącą rolę w ustalaniu ostatecznych wyników wolnej elekcji. Pierwsza wolna elekcja w Polsce odbyła się w roku 1573 we wsi Kamień pod Warszawą, rok po bezpotomnej śmierci ostatniego z Jagiellonów – Zygmunta II Augusta. Później ustalono stałe miejsce, w którym odbywała się elekcja – była to wieś Wola pod Warszawą, aczkolwiek elekcja, w trakcie której na króla wybrano Augusta III Sasa, również miała miejsce w Kamieniu.
Bogusław Leśnodorski (ur. 27 maja 1914 w Krakowie, zm. 1 lipca 1985 w Warszawie) – profesor Uniwersytetu Warszawskiego, historyk ustroju i myśli politycznej, członek PPS w latach 1947–1948, członek PZPR w latach 1948–1985.
Francja (fr. France, IPA: /fʁɑ̃s/), Republika Francuska (fr. République française /ʁe.py.blik fʁɑ̃.sɛz/) – państwo, którego część metropolitalna znajduje się w Europie Zachodniej, posiadające także zamorskie terytoria na innych kontynentach. Francja metropolitalna rozciąga się od Morza Śródziemnego na południu do kanału La Manche i Morza Północnego na północy, oraz od Renu na wschodzie do Zatoki Biskajskiej na zachodzie. Francuzi często nazywają swój kraj l’Hexagone (sześciokąt) – pochodzi to od kształtu Francji metropolitalnej.
Władysław Ewaryst Broel-Plater (ur. 7 listopada 1808 w Wilnie – zm. 22 kwietnia 1889) – poseł na Sejm powstańczy w czasie powstania listopadowego, dzinnikarz i polityk emigracyjny, założyciel Muzeum Polskiego w Rapperswilu.